Praca zgłoszona na konkurs
„Najlepszy Dyplom Architektura”
Od 1877 roku kopalnia Saturn była głównym czynnikiem miastotwórczym Czeladzi. Warunkowała zarówno powstające zabudowania i układ przestrzenny miasta, jak i życie społeczne mieszkańców. Wokół powiększających się zakładów powstawały osiedla robotnicze, parki, domy kultury, przedszkola. Po wyczerpaniu zasobów i zamknięciu kopalni Czeladź utraciła największy zakład przemysłowy, który był źródłem dobrobytu miasta i jego mieszkańców, tworzył jego historię i wzbogacał tradycję.
zestawienie analiz historycznych
© Ada Mielczarek
Koncepcja kopalni Saturn bazuje na przywróceniu genius loci poprzez wprowadzenie nowej zabudowy wokół jego zabytkowego serca. Pierwszorzędnym celem była zmiana profilu funkcjonalnego z napędzającej niegdyś rozwój Czeladzi działalności górniczej na oddziałujące na miasto innowacje i kulturę. Utworzenie parku technologicznego na terenie kopalni przywróciłoby dominującą rolę przemysłu. W konsekwencji dobrze poprowadzona działalność parku wiązałaby się z przyciąganiem nowych prywatnych podmiotów gospodarczych, co w szerszej perspektywie wpłynęłoby na rozwój całego miasta.
redefinicja kopalni
© Ada Mielczarek
Czynnikami nadrzędnymi oddziałującymi na koncepcję zagospodarowania są pierwotne korelacje przestrzenne kopalni, które tworzyły unikatowy, spójny krajobraz terenów poprzemysłowych, operujący na wielu poziomach.
Funkcjonująca niegdyś bocznica kolejowa, znajdująca się znacznie poniżej poziomu zabudowy, była nierozłącznym elementem tego otoczenia. Usytuowany nad nią budynek sortowni łączył zabudowę z ciągami komunikacyjnymi zarówno na poziomie 0, jak i nadwieszeń.
masterplan
© Ada Mielczarek
Koncepcja koncentruje się na odtworzeniu utraconych relacji przestrzennych poprzez przywrócenie transportu szynowego na obszarze kopalni, obniżając teren i tworząc wielopłaszczyznowe przestrzenie aktywności. Uzyskany ciąg komunikacyjny ma za zadanie silnie powiązać teren nie tylko z Czeladzią, lecz także z pobliskimi miejscowościami, między innymi Sosnowcem, czyniąc obszar parku łatwo dostępnym.
przekroje urbanistyczne
© Ada Mielczarek
Kluczowym aspektem redefinicji kopalni jest zmiana odbioru terenu przez miejscową społeczność. Wygasła działalność górnicza obszaru nie tylko wygenerowała potrzebę adaptacji zabudowy do nowych funkcji, lecz także przekształcenia samego terenu, niegdyś podporządkowanego transportowi i składowaniu węgla. Zwałowiska usytuowane przy wschodniej granicy terenu, a także od strony południowej, przy budynku maszynowni szybu II, tworzyły niemal górzysty krajobraz, dominowały nad okoliczną zabudową.
wizualizacja
© Ada Mielczarek
Idea projektu skupia się na symbolicznym nawiązaniu do miejsca, w którym znajdowały się zwałowiska węgla, poprzez wprowadzenie tam nowej zabudowy, częściowo ukrytej pod nasypem terenu. Utworzone w ten sposób skarpy przy nowo projektowanej ulicy Scheiblera i od ulicy Dehnelów jednocześnie powiększają ofertę terenów zielonych i tworzą dla parku bufor odgradzający od ulicznego ruchu. Nasyp terenu, rozciągający się niemal wzdłuż całej długości wschodniej granicy, został przecięty ciągiem komunikacji pieszej, co podkreśla oficjalne wejście na obszar parku. Wraz z wprowadzoną zielenią wysoką część „przedpola” kopalni tworzy tło kompozycyjne dla zabytkowego budynku straży pożarnej oraz koresponduje z założeniem parkowym znajdującym się po przeciwnej stronie ulicy Dehnelów, zachowując ciągłość ekosystemu na tym obszarze. Oś kompozycyjna wejścia skierowana jest z jednej strony na Muzeum Saturna, a z drugiej — na ryzalit zabytkowego budynku kotłowni. Przemieszczając się wąskim szlakiem, powoli odkrywamy zróżnicowany krajobraz parku wyłaniający się zza zabudowy wkomponowanej w skarpę.
wizualizacja
© Ada Mielczarek
Główną atrakcją i jednocześnie rdzeniem terenu kopalni są pozostałe po niej zabudowania. Założenie koncepcji skupia się wokół idei wielopoziomowych przestrzeni ekspozycyjnych, do których prowadzą ciągi komunikacyjne w postaci nadwieszonych ścieżek, oprowadzających zarówno po terenie zewnętrznym, jak i przenikających do wnętrza zabudowań. Pomysł ten ukazuje skalę założenia kopalnianego i oferuje zróżnicowane punkty widokowe, traktując cały obszar jako muzealną przestrzeń wystawienniczą. Przeprowadzone przez budynki ścieżki same w sobie tworzą instalację artystyczną oplatającą z zewnątrz zabudowę.
koncepcja nadwieszeń nad zabytkową częścią kopalni
© Ada Mielczarek
Samo założenie nadwieszonych, nieregularnych szlaków nad historycznymi zabudowaniami ma przyczynić się do odbudowania symboliki miejsca, a także tworzyć rozpoznawalną atrakcję, która będzie przyciągać użytkowników.
Ada MIELCZAREK
Ilustracje: © Autorka
