W dniach 18–19 kwietnia br. w Warszawie odbyła się międzynarodowa konferencja poświęcona zazielenianiu współczesnych miast. Jakie główne wątki poruszono podczas wydarzenia?
Organizowana przez Polskie Stowarzyszenie „Dachy Zielone” konferencja „Zazielenianie współczesnych miast. Stan obecny, problemy i możliwości wdrażania Zielonej Infrastruktury we współczesnych miastach ze szczególnym uwzględnieniem zielonych dachów i żyjących ścian” była częścią Festiwalu Nowy Europejski Bauhaus.
zazielenianie współczesnych miast: strategie i działania
Luigi Petito, reprezentant Business Solutions Europa i Światowej Sieci Zielonej Infrastruktury, opowiadał o strategiach Unii Europejskiej dotyczących zazieleniania budynków. Działająca w ramach WGIN Sekcja EU od 2019 roku pracuje nad szerokim zakresem polityk i przepisów, które mają znaczenie dla przyspieszenia wdrażania zielonej infrastruktury w całej Europie. Należy do nich dyrektywa w sprawie charakterystyki energetycznej budynków, której celem jest poprawa charakterystyki energetycznej (głównie poprzez renowację) i osiągnięcie do 2050 roku energooszczędnych i zdekarbonizowanych zasobów budowlanych. Poprzez tę dyrektywę państwa członkowskie wzywane są do uwzględnienia dachów zielonych i innych technologii przy opracowywaniu strategii zwiększania skali instalacji dachów solarnych. Celem kolejnej z ustaw — o ochronie przyrody — jest przywrócenie naturalnych siedlisk i zwiększenie różnorodności biologicznej. Kraje UE do 2030 roku powinny nie tylko przestać tracić miejskie tereny zielone, ale i zwiększyć ich liczbę. Dyrektywa w sprawie oczyszczania ścieków komunalnych z kolei wprowadza plany zapobiegania zanieczyszczeniom u źródła i wskazuje rozwiązania bazujące na naturze.
O BGI (blue-green infrastructure, czyli błękitno-zielonej infrastrukturze) jako niezbędnym elemencie wielofunkcyjnej przestrzeni publicznej opowiadała Anna Bocheńska, architektka i nauczycielka akademicka z Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu, która w ramach swojej pracy badawczo-rozwojowej analizowała rozwój wybranych miejskich przestrzeni publicznych.
Według Dhiru Thadaniego architekta i urbanisty z Waszyngtonu, który opowiadał o urbanistyce jako najskuteczniejszej formie organizowania miejsc zamieszkania, przyjęcie i ustanowienie przepisów prawnych uwzględniających tradycyjne układy miejskie, które są zwarte, połączone solidnymi sieciami komunikacji i transportu tak, aby codzienne potrzeby były w zasięgu spaceru, to najbardziej zrównoważona recepta na zajęcie się zmianami klimatycznymi i zmniejszenie globalnej zależności od paliw kopalnych.
roślinność dachów zielonych
Zdaniem Jana Rapana reprezentującego Słowackie Stowarzyszenie Dachów Zielonych i Zielonej Infrastruktury, Zielony Ład UE to doskonały pomysł, który musieliśmy zapisać w strategii, aby móc na jego podstawie zacząć tworzyć indywidualne plany działania. Każdy dobry plan wymaga mierzalnych wskaźników, które powinny być regularnie oceniane i publikowane. Autor postawił tezę, że cała strategia i jej plany działania chwieją się w fundamentach, a tempo wprowadzania zmian nie gwarantuje osiągnięcia założonych efektów. Zamiast wykonalnych i trwałych rozwiązań długoterminowych goniliśmy jedynie za szybkimi zwycięstwami. Ignorujemy dane, pomiary i prawdziwą naukę. Czas wrócić do rozwiązań bazujących na danych i przestać udawać, że jesteśmy zainteresowani rozwiązaniem problemów.
Jan Rapan ze Słowackiego Stowarzyszenia Dachów Zielonych i Zielonej Infrastruktury
fot.: Katarzyna Wolańska
Ewa Burszta-Adamiak reprezentująca Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu (UPWr) i Polskie Stowarzyszenie „Dachy Zielone”, bazując na wynikach własnych badań realizowanych w Instytucie Inżynierii Środowiska UPWr omówiła zagadnienia dotyczące dachów zielonych jako rozwiązań służących retencji wód opadowych i roztopowych. Celem prowadzonych przez nią badań jest odpowiedzenie na pytania w jaki sposób oraz w jakim stopniu dachy zielone, jako systemy bazujące na przyrodzie (Nature-based Solutions), mogą wspomóc adaptację miast do zmiany klimatu, szczególnie w aspekcie wyzwań hydrologicznych. Na podstawie wyników badań dotyczących zdolności ekstensywnych dachów zielonych do retencjonowania, opóźniania spływu i redukcji szczytowej fali odpływu wód opadowych zostało przedstawione, w jaki sposób dachy zielone mogą wspomóc gospodarowanie wodami opadowymi w miastach poprzez lokalną retencję i infiltrację.
Magdalena Biela, zastępczyni Dyrektora w Zakładzie Zieleni Miejskiej w Katowicach i doktorantka na Uniwersytecie Śląskim w Katowicach, opowiadała o doborze gatunków roślin na dachy zielone. W ramach pracy doktorskiej, bazującej na podejściu szablonu siedliska (Lundholm, 2006), w maju 2021 roku na modelowe ekstensywne dachy zielone wprowadzono rośliny z siedlisk o podobnych warunkach abiotycznych, tj. hałd kopalnianych. Na dachach modelowych posadzono gatunki rodzime. Rośliny posadzono w układzie badającym wpływ liczby gatunków roślin (jednego gatunku, dwóch gatunków, trzech i czterech gatunków) o różnych cechach funkcjonalnych na funkcjonowanie dachu zielonego. Analizie poddano cechy funkcjonalne roślin: wysokość, SLA, wydajność aparatu fotosyntetycznego, wymianę gazową i zawartość barwników. Jak powiedziała autorka, końcowe wyniki wskazały, że gatunki zbiorowisk zielnych i traw, rosnące na glebach słabych, spełniające kryterium atrakcyjności i trwałości, można wskazać jako potencjalne elementy zazieleniania infrastruktury miejskiej, w tym zielonych dachów.
David Brasfield z Norweskiego Stowarzyszenia na rzecz Zielonej Infrastruktury opowiadał o roli zieleni na terenach przyszpitalnych, omówił korzyści i możliwości wykorzystania zielonej infrastruktury do wielu funkcji w placówkach opieki zdrowotnej. Oprócz pełnienia swojej podstawowej funkcji jako miejsc powołanych do skutecznego wykonywania procedur opieki zdrowotnej, placówki medyczne powinny również zapewniać przestrzeń sprzyjającą dobremu samopoczuciu personelu, pacjentów i odwiedzających. Aby zoptymalizować długoterminową rentowność, powinny być odporne na zmiany klimatu. Badania wykazują, że wprowadzenie cech biofilnych do środowisk opieki zdrowotnej może złagodzić negatywne skutki hospitalizacji i skutkować krótszymi pobytami pacjentów, zmniejszonym zapotrzebowaniem na leki, zmniejszoną częstością występowania depresji i poprawą samopoczucia.
David Brasfield z Norweskiego Stowarzyszenia na rzecz Zielonej Infrastruktury opowiadał o roli zieleni na terenach przyszpitalnych
fot.: Katarzyna Wolańska
wdrażanie zielonych rozwiązań we współczesnych miastach
Pavel Dostal z Czeskiego Stowarzyszenia Dachów Zielonych i Europejskiej Federacji Stowarzyszeń Zielonych Dachów i Żywych Ścian podkreślał, że przeszłość zielonych dachów w czeskich miastach pokazuje drogę eksperymentów i stopniowego wdrażania. Od skromnych początków, do uznanych standardów, zielone dachy przeszły od nowości do konieczności. Wczesne wdrożenia zapewniły bezcenny wgląd w ich korzyści ekologiczne, takie jak zwiększona różnorodność biologiczna, zarządzanie wodą deszczową i łagodzenie miejskiej wyspy ciepła. W obecnym krajobrazie rynek zielonych dachów w czeskich miastach odzwierciedla mieszankę możliwości i wyzwań. Podczas gdy świadomość troski o środowisko rośnie, bariery, takie jak koszty początkowe i kwestie związane z konserwacją, utrzymują się. Niemniej jednak istnieje wiele możliwości rozwoju, stymulowanych przez rosnące zapotrzebowanie na zrównoważoną infrastrukturę, postęp technologiczny i rozwijającą się zieloną gospodarkę. Patrząc w przyszłość, zazielenianie czeskich miast zależy od wykorzystania dotychczasowych doświadczeń, wykorzystania pojawiających się możliwości i przyjęcia holistycznego podejścia bazującego na zrównoważonym rozwoju. Włączając zielone dachy do planowania urbanistycznego, wykorzystując wsparcie legislacyjne i czerpiąc inspirację z mądrości przyrody, czeskie miasta mogą kultywować kwitnące, odporne i świadome ekologicznie społeczności.
Pavel Dostal z Czeskiego Stowarzyszenia Dachów Zielonych i Europejskiej Federacji Stowarzyszeń Zielonych Dachów i Żywych Ścian podkreślał, że przeszłość zielonych dachów w czeskich miastach pokazuje drogę eksperymentów i stopniowego wdrażania
fot.: Katarzyna Wolańska
dobre praktyki w zakresie zazieleniania miast
Jan Łukaszkiewicz ze Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie zauważył, że obserwuje się coraz większe zainteresowanie dachami zielonymi na całym świecie, co prowadzi do dynamicznego rozwoju światowego rynku tego rodzaju rozwiązań. Wartość rynku dachów zielonych w roku 2024 przewyższa dwukrotnie wartość z roku 2018, osiągając poziom 2,22 milionów dolarów amerykańskich (dane STATISTA). Przewiduje się, że w ciągu kolejnych czterech lat, do 2028 roku, wartość tego rynku podwoi się w stosunku do obecnego stanu. Coraz większy udział dachów zielonych w inwestycjach komercyjnych, przemysłowych oraz mieszkalnych jest wynikiem transformacji miast, podejmowanej w odpowiedzi na zmiany klimatyczne. Oprócz sadzenia drzew i rozwijania zielonej i niebieskiej infrastruktury zakładanie dachów zielonych staje się jedną z priorytetowych strategii. Rosnący udział obiektów komercyjnych i przemysłowych posiadających zieloną certyfikację przyczynia się do pozytywnego oddziaływania roślinnych dachów na środowisko.
Jan Łukaszkiewicz ze Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie
fot.: Katarzyna Wolańska
Zakładając, że zielone dachy powinny spełniać swoje funkcje przez wiele lat, istotne staje się pytanie o jakość ich projektowania i utrzymania. Nakłady czasu i środków wymagane do utrzymania dachu zielonego są efektem przyjętych założeń projektowych, które jeśli są racjonalne, mogą przyczynić się do ograniczenia kosztów pielęgnacyjnych. Im lepsza kondycja roślin porastających dach, tym skuteczniejsze jest oddziaływanie dachu na klimat miasta, włączając w to ewapotranspirację, schładzanie atmosfery, retencję wody opadowej oraz ograniczanie ryzyka podtopień i powodzi. Konieczne jest także monitorowanie techniczne dachu zielonego, obejmujące stan substratu, utrzymanie wpustów, opasek oraz innych elementów technicznych. W wyniku prowadzonych obserwacji stwierdzono, że optymalne, niskokosztowe utrzymanie i pielęgnacja roślinności na dachu oraz regularna kontrola stanu technicznego dachu są kluczowe dla zachowania jego funkcjonalności. Istotne jest również identyfikowanie najczęstszych problemów związanych z utrzymaniem dachów zielonych oraz analiza przyczyn ich powstawania.
Katarzyna WOLAŃSKA
Polskie Stowarzyszenie „Dachy Zielone”
