Praca zgłoszona na konkurs
„Najlepszy Dyplom Architektura”
„Miasto przyszłości będzie nieskończoną serią krajobrazów: psychologicznych i fizycznych, miejskich i wiejskich, płynnie przybliżających i oddalających się od siebie”*.
Tom Turner
Rzeka będąca w przeszłości głównym czynnikiem lokacyjnym, jest obecna niemal w każdym mieście. Miasto zawdzięcza rzece swój niepowtarzalny krajobraz i rozwój w wielu płaszczyznach, od samego początku tworzy z nią relacje. Relacje te jednak z biegiem czasu ulegały wielokrotnym przeobrażeniom, które zostawiły po sobie trwałe ślady w postaci różnych barier, takich jak ruchliwe arterie, węzły komunikacyjne, skutecznie odcinające miasta od ich rzek. Wyzwaniom w postaci przywracania rzek mieszkańcom towarzyszą skrajne zagrożenia hydrologiczne, takie jak susza i powódź. Powodują one, że tereny nadrzeczne stają się niedostępne, stają się terytorium przejściowym — obszarem zagrożonym pomiędzy wodą a lądem. Charakterystyczny krajobraz każdej pory roku, który obserwujemy nad rzeką, jak i zachodzące w rzece procesy rzeźbotwórcze — erozyjne stały się impulsem do ukształtowania infrastruktury krajobrazu, która stworzy możliwość podziwiania zmieniających się serii krajobrazów — nowych horyzontów.
proces zawężania koryta rzeki i strategia projektowa
© Wojciech Szkarłat
Projekt zakłada poszerzenie koryta rzeki oraz zróżnicowanie linii prawobrzeża, tworząc warunki do przywrócenia procesu powstawania wysp w nurcie Wisły, co przekłada się na powrót do roztokowego charakteru rzeki. Przyjęte rozwiązania znacząco poprawią przepustowość koryta dla wód średnich i wysokich, a wytworzone wyspy zapewnią warunki dla ochrony cennych gatunków ptaków. Spowolniony nurt rzeki przybrzeżnej będzie sprzyjał rekreacji nadwodnej. Niebezpieczeństwo powodzi zostanie zminimalizowane za pomocą muru przeciwpowodziowego — zielonej struktury nad ruchliwą arterią. Struktura zielonego płaszcza wprowadza sieć ścieżek, kładek, zróżnicowanej roślinności, zbiorników retencyjnych gromadzących wodę opadową oraz nadmiar wód z międzywala. Dostępność terenów nadrzecznych poprawia szereg ciągów pieszo-rowerowych, mostów, przystani, kładek i wież obserwacyjnych łączących się z drugim brzegiem — miastem, dostosowujących się do skrajnych poziomów wody.
zagospodarowanie terenu
© Wojciech Szkarłat
Podsumowaniem interwencji projektowych jest budynek Muzeum Historii Naturalnej zlokalizowany na terenie Fortu Śliwickiego (Jasińskiego), nadający zapomnianemu miejscu i budynkom fortecznym nowe życie. Jest to monumentalna kubatura manipulująca formą i materiałem naturalnego krajobrazu nadrzecznego, będąca pewnego rodzaju pomnikiem poświęconym przyrodzie. Muzeum poddaje się procesom zachodzącym w przyrodzie, elewacja pokrywa się zielenią, kwitnie, eroduje, ciemnieje, przekwita. Muzeum wysyła sygnał niczym latarnia morska, nie o właściwym kursie, lecz o dynamice zachodzących zmian w krajobrazie.
idea muzeum
© Wojciech Szkarłat
Forma budynku została ukształtowana poprzez wpisanie w skarpę podium z funkcją pomocniczą, umożliwiając zachowanie widoku na zabytkowe obiekty forteczne oraz udostępnienie dachu MHN z poziomu wału przeciwpowodziowego. Główny program Muzeum zlokalizowano w prostopadłościennej formie tworzącej wieże. Liczne perforacje wieży — zagłębienia, groty, pustki — wypełnione są zielenią, regulują temperaturę w budynku, chronią przed słońcem, są zarówno zewnętrznymi tarasami, jak i miejscem przyjaznym dla ptaków. Wewnętrzną pustkę, wokół której rozmieszczony jest program Muzeum, wypełnia sieć komunikacji pozwalającej na ciągłe obcowanie z zewnętrzem.
elementy projektu
© Wojciech Szkarłat
Przyjęte rozwiązania w formie punktowych interwencji przybliżają rzekę do miasta z poszanowaniem jej charakteru, a wszystkie składowe projektu mogą powstawać etapowo, każdy element będzie wprowadzał nowe połączenie. Całość założenia dopasowuje się do poziomu wód, a jej skrajne poziomy wykorzystuje jako element krajobrazu, z możliwością ciągłej obserwacji. Intencją projektu było autorskie spojrzenie na to, jak na nowo zreinterpretować relację miasta i rzeki, odkryć nowe krajobrazy miejskie. W jaki sposób zagospodarować przestrzenie nadrzeczne, sprawiając, że rzeka stanie się ważna w strukturze miasta, nie poprzez gęstą zabudowę do jej granic, a interwencje krajobrazowe.
Wojciech SZKARŁAT
Ilustracje: © Autor
* Turner T., City as landscape. A postmodern view of design and planning, Wydawnictwo Taylor & Francis, Milton Park 1996, s. 248.
