Architekt czy architektka? W programie tegorocznej edycji Weekendu Architektury nie zabrakło tematów i zjawisk, które od kilku lat na nowo definiują czy też uzupełniają znaczenie i rolę architektury, a także tworzących ją projektantów, badaczy, socjologów czy po prostu pasjonatów.
wystawa poświęcona gdyńskim architektkom
fot.: Przemysław Kozłowski
Jedna z głównych wystaw otwierających festiwal pokazywała sylwetki gdyńskich architektek tworzących na przestrzeni lat 1926-1989 wpisując się w działania na rzecz przywracania feminatywów w kontekście twórców architektury i roli kobiet w projektowaniu zainicjowane przez Bal Architektek w 2021 roku. W dyskusji, która wywiązała się podczas wernisażu pomiędzy bohaterkami wystawy i reprezentantkami różnych pokoleń, można było wychwycić różnorodność doświadczeń — rola kobiety w zawodzie zmieniała się i zależała nie tylko od społecznych uwarunkowań, ale i indywidualnych doświadczeń. Dziś, widać, że „architektka” jest wciąż oswajana. Z drugiej strony temat przewodni tej edycji: Iluzja, stał się pretekstem do przyjrzenia się nie tylko zagadnieniu kreowania wnętrz w architekturze, ale też w innej skali — utopijnym, historycznym i współczesnym, koncepcjom miast wpisując je także w kontekst refleksji nad kosztem środowiskowym i społecznym architektury podporządkowanej racjonalności.
wystawa „Architektki Gdyni 1926-1989”
fot.: Przemysław Kozłowski
W kontekście współczesnej architektury w prezentacji przedstawicielek BPP Miasta Gdyni, Iwony Markešić oraz dr Pauliny Szewczyk, nie zabrakło nie tyle iluzji, ile po prostu wizji przyszłości — koncepcji studialno-ideowej między innymi dla mola Południowego „Pirs przyszłości”, ale też realizacji nowych obiektów na obszarach nadmorskich (Gdynia Waterfront projektu JEMS Architekci), którymi Gdynia z pewnością chciałaby się pochwalić. Obecny był zaś temat szukania nowej tożsamości dla terenów poportowych i nadmorskich. W przyszłość mogliśmy zajrzeć też podczas prezentacji na temat koncepcji i budowy Nowego Kairu.
Tytułowa iluzja, złudzenie, miraż każdorazowo były przez organizatorów weryfikowane — nie zabrakło trudnych pytań. Sprowadzanie na ziemię wielkich idei i ogromnych inwestycji, osadzanie ich w kontekście już nie tylko społecznym, ale i ekonomicznym, tak właściwe do wyzwań ostatnich lat, może być zwiastunem kontynuacji i zalążkiem nowego tematu przewodniego kolejnej edycji.
rejs statkiem po porcie
fot.: Przemysław Kozłowski
Modernizm (gdyński), na którym miasto od wielu lat buduje swoją markę, był również obecny w cieszących się dużym zainteresowaniem spacerach oraz prelekcjach. Spacery po modernistycznych dzielnicach: Działkach Leśnych czy Grabówku były okazją nie tylko do przyjrzenia się formie architektonicznej, osadzeniu architektury w krajobrazie, ale, w szczególności w przypadku drugiej wymienionej dzielnicy, pretekstem do poruszenia kwestii osiedli społecznych oraz typologii zamieszkiwania w XX i XX wieku.
Archi Spacer po Grabówku
fot.: Przemysław Kozłowski
Modernizm w zestawieniu z tytułową iluzją, z którą wiąże się też pytanie o realność, w niektórych wypowiedziach czy wystąpieniach przywrócił pytanie o to, co z tej idei, ale i materii, możemy zachować na nasze czasy. W kontekście materii — w prezentacji pracy dyplomowej Anny Kolasy dotyczącej adaptacji i zagospodarowania chłodni, terenów dawnego Dalmoru i Mola Rybackiego, pojawiła się koncepcja muzeum modernizmu (Gdyni). Z tej koncepcji rzeczywiście rodzi się pytanie o miejsce dla gdyńskiego modernizmu. Miejsce, które pomieści potencjał i wiedzę zbudowaną wokół Gdyńskiego Szlaku Modernizmu oraz przez lokalnych badaczy i pasjonatów w ramach Weekendu Architektury, takich jak między innymi Weronika Szerle, Bartłomiej Ponikiewski, ale także prof. Maria Sołtysik, dr Anna Orchowska-Smolińska, Justyna Borucka czy Arkadiusz Brzęczek. Koncepcja ta stawia również pytanie o współczesną rolę i formę muzeum.
debata z udziałem prof. Ewy Kuryłowicz, Marcina Sadowskiego, dr Anny Orchowskiej oraz Anny Kolasy;
debatę prowadził prof. Michał Stanglel
fot.: Przemysław Kozłowski
Wreszcie, nie zabrakło kwestii ochrony i odbudowy dziedzictwa, dla której impulsem były zniszczenia wojenne w Ukrainie, ale także kontekst architektury modernistycznej. W tym wypadku również program oferował więcej niż jedno ujęcie. W debacie o odbudowie miast moderowanej przez dr Małgorzatę Jędrzejczyk pojawił się wątek doświadczenia polskiego i dokumentu opracowanego w 2018 roku — Rekomendacja Warszawska. Uczestnicy debaty szukali relacji pomiędzy wytycznymi ogólnymi a tymi adekwatnymi do kontekstu lokalnego. Z drugiej strony w prezentacji „Przerwane na chwilę…” projektanci z pracowni APA Wojciechowski Architekci zaprezentowali współczesne realizacje biurowe i mieszkalne na terenie Ukrainy, wpisując je w kontekst lokalny i moment dziejowy.
debatę o odbudowie miast prowadziła dr Małgorzata Jędrzejczyk; w dyskusji udział wzięli: dr Waldemar Affelt, dr hab. Jakub Szczepański, dr Kinga Nettmann-Multanowska, Dąbrówka Lipska, prof. Kazimierz Butelski i Michał Krasucki
fot.: Przemysław Kozłowski
Organizatorzy w bogatym programie zawarli wątki o wymiarze lokalnym, ale i takie, które obecne są w dyskusji w skali globalnej. Dostrzec można, że starali się oddać różnorodny charakter współczesnego środowiska i dyskursu o architekturze, zapraszając do udziału zarówno liderów, decydentów, ekspertów, jak i pasjonatów, aktywistów czy młodych, wchodzących w życie zawodowe architektów.
The Underhill Experience, muzeum u stóp islandzkiego wulkanu, prelekcja Weroniki Platy i Wiktora Stankiewicza
fot.: Przemysław Kozłowski
Niezależnie z jakim obszarem czy też pokoleniem się identyfikujemy; czy negujemy zastany porządek, czy też reprezentujemy ukonstytuowaną pozycję architekta (lub architektki), czy w żaden sposób nie odnajdujemy się w środowisku twórców architektury, w ofercie Weekendu Architektury można było znaleźć coś dla siebie. Czterodniowy festiwal jest miejscem dialogu dla różnych postaw czy narracji kształtujących współczesne środowisko architektoniczne. Swój głos mają tutaj osoby zwracające uwagę na rolę dziedzictwa w kulturze; na koszty architektury, wpisując ją w kontekst gospodarki neoliberalnej; ale też takie, które te uwarunkowania ekonomiczne czy społeczne przyjmują. W myśl tematu przewodniego z ubiegłego roku — pokora jest tym, co ten dialog może wspomóc.
warsztaty Urban Dentist
© archiwum organizatorów
W tym kontekście cieszy kontynuowana od XII edycji formuła Archi Spotu, która pozwala nie tylko poprzez popularne spacery, rejsy czy warsztaty wyjść w przestrzeń miejską. Jest to też okazja do tego, aby wzbudzić twórczy, krytyczny ferment wokół kwestii istotnych w skali lokalnej, jak i globalnej, włączając w grono twórców i odbiorców nie tylko projektantów czy badaczy architektury, ale i urbanistów, aktywistów i inne osoby działające na rzecz dobrej, jakościowej przestrzeni do życia.
Archi Spacer z Arch Deco, Molo Rybackie
fot.: Przemysław Kozłowski
W ubiegłym roku trzy spotkania dotyczyły kwestii: edukacji architektonicznej, projektowania dla edukacji i o wymiarze społecznym, a także architektury w kontekście wyzwań klimatycznych. Podczas obecnej edycji punktem wyjścia stało się konkretne miejsce i koncepcja dla obszaru terenów przylegających do torów kolejowych w Gdyni — zielonej Alei 17 Grudnia wraz z potencjalnym jej przedłużeniem w stronę PPNT. Uczestnicy Archi Spotu podczas spaceru badawczego i dyskusji sprawdzali możliwość, ale i zasadność założenia linearnego parku roboczo nazwanego: Green Line Gdynia w kontekście uwarunkowań urbanistycznych i społecznych. Wnioski z tego warsztatu zgodnie z ideą organizatorów mają być impulsem do szerokiej dyskusji, a w dalszej perspektywie także do stworzenia strategii i koncepcji projektowej dla tego obszaru. Wnioski zostaną również zawarte w publikacji pofestiwalowej — Archi Zeszycie.
Archi Spacer, Architektura z widokiem
fot.: Arkadiusz Brzęczek
Weekend Architektury z roku na rok przyciąga coraz większą grupę twórców i odbiorców. W DNA festiwalu wpisana jest fotografia architektury, której i w tym roku nie zabrakło. Z niecierpliwością czekamy na kolejną edycję!
