Zarezerwujcie w kalendarzach dni od 5 do 7 września! W tym czasie przestrzenie EXPO XXI w Warszawie się zazielenią, goszcząc 31. edycję Międzynarodowych Targów Roślin, Technologii Ogrodniczej i Architektury Krajobrazu „Zieleń to życie”, które organizują Związek Szkółkarzy Polskich i Agencja Promocji Zieleni. Częścią wydarzenia będzie konferencja Mocno Zielone Miasto, podczas której o roli komunikacji w mieście opowiadać będzie Urszula Forczek-Brataniec, profesora Politechniki Krakowskiej, architektka krajobrazu i projektantka eM4 Pracownia Architektury Brataniec.
Ola Kloc: Częścią targów „Zieleń to życie” jest konferencja Mocno Zielone Miasto. Jak wyobraża Pani sobie takie zielone miasto w rzeczywistości?
Urszula Forczek-Brataniec: Wyobraźnia podpowiada mi, teraz, gdy mamy upalne lato, obraz zacienionych ulic pełnych pieszych i rowerów, którymi ludzie zmierzają do pracy, szkoły, sklepu, idą szybko lub spacerkiem, a korony drzew chronią ich przed upałem. W zasięgu jest również rzeka z dziką zielenią i park, targowisko i boisko. Taki stan rzeczy w wielu dzielnicach wydaję się nieosiągalny, ale taki obraz pamiętam z dzieciństwa :)
Można powiedzieć, że w tym obrazie odzwierciedla się idea osiedla. Miejsca zamieszkania zapewniającego dostęp do podstawowych usług i pozwalającego poruszać się swobodnie różnymi sposobami. Jak we wszystkim, ważna w Mocno Zielonym Mieście jest równowaga.
Miasto to zagęszczenie zabudowy i komunikacji. Dominuje tu kumulacja, intensywność, nagromadzenie, po to, aby łatwiej się żyło, a także po to, aby poza miastem istniały tereny otwarte, przestrzeń dla swobodnie przepływającego powietrza, wody, otwierająca szerokie perspektywy dla oczu i przyszłych potrzeb.
Dzisiaj w miarę coraz bardziej intensywnego rozwoju miast równowaga pomiędzy terenami zabudowanymi a przestrzeniami zielonymi staje się jednym z podstawowych kryteriów jakości życia.
Dotkliwie udowodnił to czas pandemii i potwierdzają to badania nad wpływem zieleni na nasze codzienne życie. Ważne, żeby o tym mówić i wywierać oddolne naciski, tak aby wpłynęły one na niewłaściwie dziś ustawioną politykę mieszkaniową i nieracjonalne gospodarowanie zasobami przestrzennymi.
targi Zieleń to życie
© archiwum organizatorów
Ola Kloc: Jakimi narzędziami dysponujemy, aby tworzyć zielone miasta? Co stoi na przeszkodzie ich realizacji?
Urszula Forczek-Brataniec: Projektowanie zieleni w mieście związane jest ściśle z systemem planowana i projektowania. Jest ono ważne w każdej skali. Ten aspekt podkreśla i akcentuje powstałe w latach 90. pojęcie zielonej infrastruktury. Kładzie ono nacisk na techniczne wymagania związane z zielenią, że podobnie jak infrastruktura elektryczna, czy komunikacyjna, musi być ona ciągła, odpowiednio połączona z częściami miasta i dostępna. W Polsce obowiązuje system planowania przestrzennego, który właśnie podlega znaczącym przekształceniom. W systemie tym są narzędzia, aby zaplanować zieloną infrastrukturę, wydajny system budujący odporne miasto. Niestety brak regulacji w postaci obowiązujących obligatoryjnie wskaźników urbanistycznych, dotychczasowa możliwość uzyskania decyzji o warunkach zabudowy niezgodnej ze studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego, powodowały, że najlepsze wzorce przegrywały z interesami prywatnych inwestorów, którzy od 30 lat dyktują u nas zasady budowania miast. Ponadto nadal w naszych przepisach brakuje ważnego ogniwa, obowiązku wykonywania projektu urbanistycznego. Etapu, który nadawałby planom decydującym o przeznaczeniu terenu, kształt przestrzenny.
Ola Kloc: Podczas wystąpienia na Konferencji Mocno Zielone Miasto, 6 września na Międzynarodowych Targach „Zieleń to życie” opowiadać pani będzie o komunikacji w mieście — jaką rolę ona odgrywa w zrównoważonym krajobrazie miasta?
Urszula Forczek-Brataniec: Komunikacja jest osnową miasta. Nadaje mu kształt, charakter. Decyduje o jego użytkowaniu i postrzeganiu. Ulice to podstawowe elementy struktury przestrzennej miasta. Ważne są ich proporcje, ukierunkowanie względem stron świata, pełnią rolę komunikacyjną, ale również decydują o doświetleniu budynków, o przewietrzaniu miasta. Komunikacja w mieście musi być ciągła, jest przede wszystkim obiektem inżynierii, ale też kształtuje krajobraz miasta. Rozgrywa się kilku poziomach. Są drogi przelotowe, obwodnicowe, dojazdowe, ich charakter, kształt, estetyka tworzą obraz miasta, zarówno ten powierzchowny, gdy tylko miasto omijamy, podziwiając jego panoramę, jak również ten głębszy, gdy po mieście spacerujemy.
Kiedyś komunikacja traktowana była jak przestrzeń, ważny był jej mikroklimat, temperatura związek z otoczeniem, obecnie często sprowadzana jest jedynie do linii na mapie, a niekorzystne środowisko podróży rekompensuje klimatyzacja w samochodzie. Zbyt łatwo również rezygnujemy z piękna tej sfery przestrzennej, poprzestając na dobrej nawierzchni i przepustowości.
Tymczasem komunikacja w mieście ma ogromny potencjał w kształtowaniu miasta pięknego i harmonijnego. Komunikacja może odegrać kluczową rolę we wzmacnianiu zielonej infrastruktury. System komunikacji jest, bo musi być ciągły, co może stanowić podstawę uzupełniania lub korygowania systemu zielonej sieci. Hasło grey to green świetnie to obrazuje. Dzięki zazielenieniu dróg możemy zmienić je w pewnych warunkach w zielone korytarze.
Ola Kloc: Z jakich realizacji możemy brać przykład, tworząc rozwiązania komunikacyjne w naszych miastach?
Urszula Forczek-Brataniec: Przykładów jest wiele i można je przywołać odnośnie różnych skal działania. Na pewno warto wspomnieć idee greenways dróg samochodowych z połowy XIX wieku, które miały stanowić połączenia dzielnic w miastach amerykańskich. Jazda samochodem taką zieloną drogą miała stanowić nową formę przechadzki w pięknym otoczeniu. Plany te są obecnie odkrywane na nowo i na przykład w Bostonie trwają prace nad przywróceniem i dopełnieniem planów Fredericka L. Olmsteda w tym zakresie.
Inny przykład stanowią działania re-use, stwarzające nowe korytarze komunikacji pieszej i rowerowej w postaci zielonych pasów lub klinów na miejscu dawnych autostrad, czy linii kolejowych (Madryt, Barcelona, Berlin itp.). Przechodząc do skali urbanistycznej, obecnie można zaobserwować ogromną ilość działań związanych z przeprojektowywaniem i zazielenianiem ulic i placów. Prowadzone są na ten temat debaty i dyskusje, zgłaszane są budżety obywatelskie i powstają piękne realizacje. Ważne w tych działaniach jest korzystanie z wiedzy specjalistów, historyków, drogowców, architektów, architektów krajobrazu, dendrologów, aby zaprojektować te interwencje nie tylko pięknie, ale również mądrze i trwale.
Sieć ulic w mieście stwarza szereg możliwości. Na tej strukturze — osnowie możemy pleść różne wątki i warianty materii miasta. Przemyślenie jej na nowo może zapewnić miejsce na drogi, woonerfy, deptaki i pasaże, zapewniając dostęp wszystkim użytkownikom.
Ola Kloc: Hasło tegorocznej edycji targów „Zieleń to życie” brzmi „Poznaj siłę synergii!” — jak je pani rozumie? Czego spodziewa się pani po tym wydarzeniu? Dlaczego pani zdaniem warto wziąć w nim udział?
Urszula Forczek-Brataniec: Synergia dla mnie, projektantki, to połączenie kilku sposobów podejścia w jednym zadaniu. To szczególny rodzaj współpracy, stanowiący coś więcej niż tylko sumę doświadczeń, to nowa jakość zrodzona ze współdziałania. W efekcie pojawia się wartość dodana, trudna do przewidzenia i wyobrażenia w innych okolicznościach. Dlatego bezcenna wydaje się integracja różnych specjalistów we wspólnym działaniu, umiejętność dialogu i poszukiwanie najlepszych rozwiązań. Ważna w tym kontekście jest również edukacja w kierunku otwarcia na wiedzę innych i pracę zespołową.
Komunikacja w mieście to idealny przykład pola, gdzie współpraca jest konieczna i może przynieść wiele korzyści, a jednocześnie przestrzeń, gdzie dobitnie odczuwamy brak tej współpracy w nieudanych rozwiązaniach. Umiejętność współpracy jest ważna szczególnie dzisiaj, gdy społeczeństwo coraz bardziej się atomizuje, a dziedziny wiedzy coraz bardziej się rozdrabniają. Specjaliści dysponują bardzo dogłębną wiedzą, ale z wąskiego zakresu, wobec czego konieczność konfrontacji i integracji wydaje się niezbędna.
Wydarzenia związane z krajobrazem miast, a szczególnie te poświęcone roli komunikacji w kontekście zielonych przestrzeni, odbywają się bardzo rzadko. Na te tematy toczą się pełne emocji dyskusje w mediach, natomiast wciąż prowadzimy zbyt mało rozmów rozpowszechniających wiedzę i profesjonalne doświadczenie. Spotkania, dotyczące konkretów, walki z ograniczeniami i ukazujące nowe możliwości są niezwykle ważne, a szczególnie te przedstawiające różne perspektywy z odmiennych punktów widzenia. Wobec czego dziękuję za poruszenie tego tematu, dziękuję za zaproszenie i za możliwość zabrania głosu. Polecam Konferencję wszystkim mieszkańcom miast, a w szczególności tym związanym i zainteresowanym sprawami zieleni.
Ola Kloc: Dziękuję za rozmowę.
tegoroczna odsłona targów potrwa od 5 do 7 września
© archiwum organizatorów
Więcej o wyzwaniach związanych z zielenią w mieście, najnowszych trendach w kształtowaniu zielonych miast i o programie tegorocznych targów przeczytać możecie w rozmowie z Joanną Filipczak, prezeską Agencji Promocji Zieleni, organizatora wydarzenia: Zieleń to życie. Rozmowa z Joanną Filipczak, prezeską Agencji Promocji Zieleni
Rejestracja dla profesjonalistów dostępna na: rejestracja.zielentozycie.pl
