Dwa lata po konkursie ruszyła budowa nowego gmachu dla poznańskiego szpitala ortopedycznego im. W. Degi. Budynek zaprojektowały pracownie CDF Architekci i Ucees. Nowe skrzydło, po niewielkich modyfikacjach projektu, uzupełni zabudowę historycznej dzielnicy Wilda.
Ortopedyczno-Rehabilitacyjny Szpital Kliniczny działa na Wildzie od czasów powojennych, gdy tworzył i rozwijał go jej dzisiejszy patron, słynny ortopeda, profesor Wiktor Dega. Placówka mieści się przy ulicach: 28 czerwca 1956 roku i Krzyżowej w ceglanych neogotyckich budynkach z 1871 roku wybudowanych dla szkoły i klasztoru sióstr Sacré-Cœur. Później, od 1873 roku działał tu zakład opiekuńczy Garczyńskich dla ludzi starszych i schorowanych. W latach 20. XX wieku zakład przekazał budynki poznańskiemu uniwersytetowi. W przebudowanych obiektach powstał wtedy szpital kliniczny.
skrzydło szpitala i kaplica, budynki dawnego zakładu wychowawczego sióstr Sacré-Cœur
fot.: Jakub Głaz
jedyna taka sala
Obejmując budynki na przełomie lat 40. i 50. XX wieku ortopedzi przekształcili je ponownie. Między 1963 a 1970 rokiem powstał w części północnej modernistyczny obiekt ośrodka rehabilitacji z wyjątkowo udanym akcentem sali wykładowej (proj. Maria Waschko, Waldemar Preis). W południowej części założenia znajduje się obszerny park ze starodrzewem.
sala wykładowa w szpitalu im. Degi w Poznaniu, element rozbudowy szpitala według projektu Marii Waschko i Waldemara Preisa (1963-1970)
fot.: Jakub Głaz
Natomiast jeszcze dalej na północ, od strony ulicy Krzyżowej, na terenie opadającym ku ul. Dolna Wilda, klinika dysponowała sporą terenową rezerwą ze stojącym na niej niskim parterowym pawilonem. I to właśnie w tym miejscu (po wyburzeniu pawilonu) powstaje nowy szpitalny obiekt. Dzięki niemu ceniony i oblegany przez pacjentów Ortopedyczno-Rehabilitacyjny Szpital Kliniczny im. Wiktora Degi będzie w stanie optymalnie wykorzystać talenty swoich lekarzy i zapewnić komfort zarówno im, jak i pacjentom.
plac budowy, widok z ul. Krzyżowej, miejsce po wyburzonym pawilonie — widoczny budynek szpitala i kliniki z lat 60. XX wieku (proj. M. Waschko. i W. Preiss), za budynkiem korony drzew szpitalnego parku
fot.: Jakub Głaz
Budynek stawiany jest według projektu, który zwyciężył w dwuetapowym konkursie rozstrzygniętym w czerwcu 2021 roku. Pierwsza nagroda trafiła do zespołu biur: CDF Architekci (lider projektu) i Ucees (partner). Drugie miejsce zajęło biuro Agnieszka Stochaj Architekt. Przyznano też dwa wyróżnienia, które otrzymały Industria Projekt i konsorcjum firm: Front Architects (lider) i Archimmodicus (partner).
nowy budynek Ortopedyczno-Rehabilitacyjnego Szpitala Klinicznego im. W. Degi w Poznaniu, wizualizacja — proj. CDF Architekci we współpracy z Ucees
© CDF Architekci
piasek zamiast zieleni
Zwycięski projekt to dość mocno rozrzeźbiona bryła składająca się z różnej wielkości prostopadłościennych elementów. Budynek będzie mieć cztery naziemne i jedną podziemną kondygnację, z tym że ta ostatnia widoczna będzie również od strony wschodniej, ze względu na nachylenie terenu. W kompozycji bryły wyraźny jest silny podział na bardziej rozłożystą i zwartą bazę oraz odmienne od niej, rozczłonkowane i mniejsze dwa najwyższe piętra (z osłaniającym instalacje przewyższeniem w centralnej partii). W opisie autorskim czytamy:
Te dwie różne warstwy architektoniczne tworzą fasadę, która oglądana w skrótach perspektywicznych, odkrywa swoją trójwymiarowość. [...] Masywność niższych kondygnacji została podkreślona poprzez zastosowanie na elewacji płytek elewacyjnych w kolorze piaskowo-brązowym oraz stosowanie we wnękach tynkowanych płyt elewacyjnych o analogicznym kolorze.
nowy budynek Ortopedyczno-Rehabilitacyjnego Szpitala Klinicznego im. W. Degi w Poznaniu, widok z ul. Krzyżowej od wschodu, wizualizacja — proj. CDF Architekci we współpracy z Ucees
© CDF Architekci
Użycie płytek stanowi odwołanie do najstarszych ceglanych budynków szpitala. Górne piętra o prostszych elewacjach zostaną otynkowane. Przybiorą jednak inną barwę niż w konkursowym projekcie. Biuro Miejskiego Konserwatora Zabytków sprzeciwiło się przygaszonej zieleni ścian. Zamiast niej będzie kolor piaskowy. Wspólne dla elewacji górnej i dolnej partii budynku będą rytmy gęstych pionowych podziałów.
W obecnym projekcie jest też jeszcze jedna modyfikacja. Elewacja od strony ulicy Krzyżowej będzie miała lżejszy charakter oraz wyraźny akcent na zamknięciu osi ulicy Wierzbięcice. Stanie się tak dzięki podkreśleniu pionu klatki schodowej za pomocą przeszklonej słupowo-ryglowej kompozycji. W pierwotnym projekcie znajdowała się tu masywniejsza ściana.
nowy budynek Ortopedyczno-Rehabilitacyjnego Szpitala Klinicznego im. W. Degi w Poznaniu, wizualizacja — zamknięcie osi widokowej ul. Wierzbięcice
© CDF Architekci, Ucees
tarasy z okrętu
Zasługującym na uwagę udogodnieniem dla pacjentów oraz pracowników są dwa obszerne tarasy wypoczynkowe, na których znajdą się drzewa w obszernych donicach. Miejsce dla pacjentów przewidziano od wschodu z widokiem na zieleń parku im. Jana Pawła II i terenów nadwarciańskich. Personel szpitalny wypocznie po stronie zachodniej. Oba tarasy ożywione są akcentami krętych schodów prowadzących na najwyższe piętro o formie przywodzącej na myśl marynistyczne odwołania przedwojennego modernizmu. Inne detale oraz rozwiązania nie są jednak osadzone w podobnym języku. Z modernizmem (widocznym obok w budynku z lat 60.) łączy nowe skrzydło addycyjność brył i ich proste formy. Nie zdecydowano się jednak w nowej części na popis formalny dorównujący wyjątkowo udanej sali wykładowej sprzed ponad półwiecza.
sala wykładowa w szpitalu im. Degi w Poznaniu — proj. Maria Waschko, Waldemar Preis (1963-70)
fot.: Jakub Głaz
Elewacje dolnej partii odwołują się zresztą do wcześniejszej od modernizmu tradycji, nie tyle dzięki cegłopodobnej płytce, ale — przede wszystkim — dzięki to gęstszym, to rzadszym pionowym podziałom oraz gładkim płycinom. Rozwiązanie to z pewnością dodaje masywnej bryle pożądane urozmaicenie, ale też — co nieco dyskusyjne — kieruje myśli ku dziewiętnastowiecznej architekturze przemysłowej, której przy ulicy Krzyżowej nie ma (w pobliżu jest jedynie mały budynek starej dzielnicowej elektrowni). Podobne rozwiązanie kompozycyjne CDF Architekci stosuje ostatnio częściej, jak na przykład w tynkowanych elewacjach mieszkalnego wieżowca przy ul. Dąbrowskiego w Poznaniu (2021) lub niezrealizowanym jeszcze biurowcu dla poznańskich Targów.
ulica Krzyżowa i teren budowy nowego skrzydła szpitala im. Degi — widok od zachodu w stronę parku im. Jana Pawła II
fot.: Jakub Głaz
Kształtowanie relacji z modernistycznym budynkiem sprzed sześciu dekad wyszło zatem ciekawiej w przypadku wyróżnionej w konkursie pracy konsorcjum prowadzonym przez Front Architects. W szpitalnym obiekcie najważniejsza jest jednak funkcja i to pewnie ona (oraz inne trafne rozwiązania, na przykład tarasy) zdecydowały o wygranej. Jak zatem będzie działać budynek, do którego przeniesiona zostanie działalność medyczna z trudnych do dalszej adaptacji starych obiektów? Opis informuje, że w parterze
projektuje się rejestrację, gabinety lekarskie i poradnie ortopedyczne, gipsownie, pracownie RTG, EMG, ENG i USG, a także punkt pobrań laboratorium analitycznego oraz prowadzony przez szpital sklep ortopedyczny. […] Kondygnacja +1 mieści blok operacyjny z7 salami operacyjnymi oraz sale wybudzeń i intensywnej opieki pooperacyjnej. Na kondygnacjach +2 i +3 zaprojektowano nowe oddziały łóżkowe dziecięce.
główne przy tramwaju
W podziemiach znajdą się natomiast dział zaopatrzenia ortopedycznego, apteka szpitalna, laboratorium analityczne, centralna sterylizatornia oraz strefa techniczna. Do nowego obiektu prowadzić mają dwa wejścia: główne (które będzie odtąd obsługiwać cały szpital) od strony ulicy 28 czerwca 1956 roku, z dostępem do pobliskiego przystanku tramwajowego oraz drugie — od strony wschodniej — w odsłoniętej części podziemi. Stąd najbliżej będzie na parking zaplanowany w niżej położonej części działki wzdłuż ulicy Krzyżowej (docelowo jest to miejsce pod ewentualną dalszą rozbudowę szpitala).
Nowy budynek zostanie zespolony dwukondygnacyjnym łącznikiem ze starą częścią lecznicy, która w przyszłości służyć ma głównie dydaktyce i administracji. Planowane jest również utworzenie w niej Muzeum Ortopedii Polskiej. Wreszcie, należy wspomnieć o przewidzianym w projekcie miejscu na fotowoltaikę, oraz rozwiązaniach służących retencji na terenie szpitala. Zachowany i uzupełniony ma być również ciąg drzew w ulicy Krzyżowej wzdłuż ogrodzenia szpitalnej posesji.
nowy budynek szpitala im. Degi w Poznaniu, wizualizacja konkursowa (przed modyfikacjami projektu) — widok z góry na kompleks szpitala; po prawej najstarsza część z XIX wieku z parkiem, w środku budynek z lat 60. XX wieku (na rzucie litery T) z salą wykładową, po lewej: nowy budynek przy ul. Krzyżowej, u dołu: ul. 28 czerwca 1956 r.; proj. CDF Architekci we współpracy z Ucees
© CDF Architekci, Ucees
Tak ukształtowany nowoczesny szpitalny budynek szpitala z pewnością polepszy warunki leczenia i pracy medyków i — dzięki sensownemu konkursowemu rozstrzygnięciu — dobrze uzupełni przestrzeń nasyconą głównie historyczną zabudową. Na uwagę zasługuje trafne osadzenie w kontekście urbanistycznym, odpowiednia skala i przyjazny charakter całości. Rezultat ocenimy w 2025 roku, bo wtedy powinna zakończyć się budowa. Będzie też okazja do porównań. W Poznaniu rok temu otworzył się nowy szpital dziecięcy, dobiega końca realizacja nowego skrzydła szpitala onkologicznego oraz trwa pierwszy etap budowy nowych obiektów i SOR-u szpitala klinicznego przy ulicach Przybyszewskiego i Marcelińskiej.
