Z jednej strony wielka historia i dziedzictwo, a z drugiej — miejsce na mądrą zabawę i wypoczynek. Przy Bramie Poznania powstała przyjazna przestrzeń edukacji przyrodniczej — w ścisłej symbiozie z rzeką i z widokiem na katedrę.
Charakterystyczny betonowy kubik Bramy Poznania (proj. Ad Artis Architects) już od dziesięciu lat nadaje charakter nadrzecznym obrzeżom Śródki — historycznej minidzielnicy przy Ostrowie Tumskim i katedrze. Budowa Bramy będącej częścią Poznańskiego Centrum Dziedzictwa (PCD) nie była jednak końcem zmian w tej przestrzeni.
Brama Poznania i widoczny na brzegu Rzeczny Ogród EkoEdukacji, Poznań, widok z mostu Jordana — proj.: Ogrody Odnowa na podstawie koncepcji Nieplac Zabaw (dawniej: pracownia k.)
fot.: Jakub Głaz
Od kilku lat trwa realizacja wymyślonego przez PCD i koordynowanego przez Miasto projektu pod nazwą „Brama otwarta na rzekę”. Bo, poza działaniami związanymi z wielowiekowym dziedzictwem miasta i jego początkami, placówka zajmuje się też szeroko rozumianą opowieścią o rzece w mieście i przyległych do niej terenach (na przykład poprzez cykl Rzeka Żywa).
Rzeczny Ogród EkoEdukacji, widok spod nawisu Bramy Poznania — proj.: Ogrody Odnowa na podstawie koncepcji Nieplac Zabaw (dawniej: pracownia k.)
fot.: Jakub Głaz
wielozmysłowo, w każdym wieku
W ramach projektu przed rokiem powstały dwa elementy. Pierwszy to Ekologiczna Ścieżka Edukacji wzdłuż Cybiny i Warty między Bramą Poznania a odległym o dwa kilometry mostem Lecha. Drugą składową jest Eksperymentalny Ogród Dziedzictwa (EOD) tuż obok Bramy, na krótkim odcinku pomiędzy nią a mostem Jordana prowadzącym z Ostrowa Tumskiego na Śródkę.
Eksperymetalny Ogród Dziedzictwa przy ul. Ostrówek i Bramie Poznania, widok na most Jordana i katedrę
fot.: Jakub Głaz
W ten poniedziałek został udostępniony Rzeczny Ogród EkoEdukacji — w dwóch lokalizacjach: obok EOD oraz poniżej Bramy Poznania, na terenie zalewowym Cybiny przy biegnącej obok Wartostradzie, czyli pieszo-rowerowej trasie utworzonej w ostatniej dekadzie po obu stronach Warty. Na oficjalnej internetowej stronie Poznania czytamy:
Ogród to miejsce, w którym można spędzić czas, doświadczając różnych zależności i zjawisk w ekosystemie poprzez korzystanie ze stanowisk edukacyjnych. […] Z Ogrodu Ekoedukacji mogą skorzystać zarówno małe dzieci, które będą go poznawać wielozmysłowo, jak i starsze, dla których będzie pretekstem do edukacji ekologicznej. W tej przestrzeni znajdują się również stanowiska do przeprowadzania warsztatów oraz miejsca odpoczynku, z których będzie można korzystać niezależnie od wieku.
Rzeczny Ogród EkoEdukacji, widok przez część ogrodu w terenie zalewowym Cybiny na zabudowaną kładkę Bramy Poznania i katedrę, Poznań — proj.: Ogrody Odnowa na podstawie koncepcji Nieplac Zabaw (dawniej: pracownia k.)
fot.: Jakub Głaz
nic gumowatego
Nowy ogród to już ostatni element edukacyjnej układanki. Projekt i realizacja są dziełem firmy Ogrody Odnowa w oparciu o koncepcję autorstwa Nieplac Zabaw (dawniej: pracownia k.). Nazwa drugiego biura doskonale opisuje to, czym nie jest poznański ogród: typowym placem zabaw z dużą ilością plastiku, krzykliwych kolorów i z gumowatym podłożem. Wszystkie urządzenia, podesty, stoły i siedziska wykonane są przede wszystkim z drewna i niewielu stalowych elementów. Ich formy oraz funkcja zostały opracowane po warsztatach sprzed pięciu lat, w których dzieci zgłaszały swoje pomysły. Część elementów jest trwale przytwierdzona do podłoża, a część można zdemontować zależnie od pogody lub poziomu wody w rzece.
Rzeczny Ogród EkoEdukacji, teren przy ul. Ostrówek i moście Jordana, Poznań — proj.: Ogrody Odnowa na podstawie koncepcji Nieplac Zabaw (dawniej: pracownia k.)
fot.: Jakub Głaz
Na Rzeczny Ogród EkoEdukacji składają się zatem (oprócz podestów, ławek i stolików z planszami do szachów lub chińczyka): „kuchnia błotna”, „wianek”, „ścieżka bosych stóp”, „tor wodny”, nietypowa zjeżdżalnia, labirynt i równoważnia. Niektóre formy są oczywiste i da się je od razu przypisać do konkretnych elementów. Nazwy niektórych brzmią nieco zagadkowo. Bartosz Małolepszy, zastępca dyrektora ds. programowych PCD tłumaczy nam:
„Tor wodny” to rodzaj kanału wydrążonego w kamieniu oraz wieloboczne drewniane formy z korytkami. Można z ich użyciem obserwować zachowanie się wody, jej siłę i działanie, podobnie jak to dzieje się w rzece, tyle że w małej skali. „Ścieżka bosych stóp” to z kolei skrzynie wypełnione otoczakami, żwirem, piaskiem, szyszkami itp. Można sprawdzić, jak chodzi się po takiej naturalnej nawierzchni. Można też jej po prostu dotknąć. Wszystkie urządzenia są tak pomyślane, żeby oddziaływały na wiele zmysłów. Dotyczy to również „wianka”, czyli platformy, dookoła której zostały posadzone różnego typu zioła do oglądania, dotykania i wąchania. Nawet równoważnia ma swoje ukryte przesłanie — pozwala uzmysłowić sobie, jak niepewnie czują się zwierzęta pokonujące korytarz ekologiczny nad rzeką w środku miasta.
Rzeczny Ogród EkoEdukacji, Poznań, „kuchnia błotna” i nowo urządzony fragment terenu zalewowego Cybiny — proj.: Ogrody Odnowa na podstawie koncepcji Nieplac Zabaw (dawniej: pracownia k.)
fot.: Jakub Głaz
z plecakiem do Lecha
Małolepszy dodaje, że już za kilka dni na stronie internetowej projektu „Brama otwarta na rzekę”, pojawią się prezentacje każdego elementu z opisami jego przeznaczenia oraz sposobów, w jaki można wykorzystać je w edukacji ekologicznej: indywidualnie, w gronie rodzinnym, lub grupowo, podczas coraz częstszych szkolnych i przedszkolnych wypraw nad rzekę.
Rzeczny Ogród EkoEdukacji, kamienna zjeżdżalnia — proj.: Ogrody Odnowa na podstawie koncepcji Nieplac Zabaw (dawniej: pracownia k.)
fot.: Jakub Głaz
Wszystkich urządzeń można zatem doświadczać na własną rękę lub korzystając z warsztatów oraz wydarzeń, które urządza Brama Poznania. Dotyczy to także Eksperymentalnego Ogrodu Dziedzictwa, w którym rosną rośliny jadalne, barwierskie, lecznicze i miododajne — uprawiane bez użycia nawozów i podlewane deszczówką. Małolepszy informuje:
Każdego miesiąca urządzamy w tym ogrodzie dyżury, podczas których pod okiem naszego pracownika, można popracować na grządkach lub — bez żadnego wysiłku — dowiedzieć się więcej o posadzonych roślinach, ekologii i wpływie zmian klimatycznych na uprawy. Można też u nas wypożyczyć plecak z zeszytem oraz przyrządami do obserwacji przyrody i ruszyć naszą ekologiczną ścieżką w stronę mostu Lecha.
Eksperymentalny Ogród Dziedzictwa z widokiem na ul. Ostrówek
fot.: Jakub Głaz
Trasa ta, wspomniana na początku tekstu, biegnie wzdłuż Wartostrady i prowadzi przez dwanaście oznakowanych punktów. Każdy poświęcony jest innemu aspektowi związanemu z nadrzecznym ekosystemem, na przykład: bioróżnorodności, korytarzowi ekologicznemu, antropopresji, historii Cybiny itp.
Eksperymentalny Ogród Dziedzictwa przy Bramie Poznania
fot.: Jakub Głaz
Oficjalne otwarcie nowego ogrodu odbędzie się w przyszłym tygodniu, ale już teraz korzystają z niego zaciekawieni spacerowicze. Proste konstrukcje nawiązując do oszczędnej formy Bramy Poznania, dobrze wypełniają zajętą przez nie przestrzeń — zwłaszcza na odcinku przy moście.
Rzeczny Ogród EkoEdukacji, za nim Eksperymentalny Ogród Dziedzictwa i eksponowane tyły kamienic ul. Ostrówek, widok od strony Cybiny — proj.: Ogrody Odnowa na podstawie koncepcji Nieplac Zabaw (dawniej: pracownia k.)
fot.: Jakub Głaz
Drewniane formy i zieleń łagodzą tu oddziaływanie mało estetycznych kamienicznych oficyn i podwórzy eksponowanych w wyniku wojennych zniszczeń oraz późniejszych przekształceń zabudowy. W miejscu nowych ogrodów: eksperymentalnego oraz EkoEdukacji było jeszcze kilka lat temu rozjechane klepisko. Teraz dominuje różnorodna zieleń oraz bezpretensjonalna i pożyteczna mała architektura. To udana, kolejna już odsłona powrotu miejskiego życia nad Wartę, gdzie — poza budową Bramy Poznania i Wartostrady — powstały między innymi nowe miejsca wypoczynku i rekreacji (z parkiem w starym korycie rzeki włącznie), odnowiono zabytkowe Łazienki Rzeczne i częściowo zrenaturyzowano wybetonowane wcześniej brzegi.
