Karol Drobniewski, urbanista i absolwent Politechniki Gdańskiej i Akademii Sztuk Pięknych w Gdańsku otrzymał Nagrodę Główną Towarzystwa Urbanistów Polskich 2022 za najlepszą pracę dyplomową! Jego praca magisterska na przykładzie szczegółowo opracowanej koncepcji urbanistyczno-architektonicznej dla terenu Zakładu Naprawczego Taboru Kolejowego w gdańskiej dzielnicy Przeróbka porusza ideę miast produktywnych.
W ciągu ostatnich dziesięcioleci wiele miast europejskich przeżywało prawdziwy okres odnowy i regeneracji swoich zdegradowanych obszarów, gdzie przeprowadzono procesy rewitalizacji lub budowano nowe dzielnice mieszkaniowe. Ogólnie powszechny trend i polityka wskazują na konieczność kształtowania miasta zintegrowanego o funkcjach mieszanych. Początki mixed-use nie są nowe i swoje zastosowanie miały już w miastach średniowiecznych. Jednak czy rzeczywiście kształtowanie zabudowy w myśl miasta mieszanego na dotychczasowych zasadach powinno być celem naszych czasów i jest równoznaczne z wielofunkcyjnością danego obszaru? Czy te rozwiązania się sprawdzają? Czy wskutek zachodzących zmian społeczno-gospodarczych pozostawiają pewne dysproporcje przestrzenne, społeczne lub ekonomiczne? — zastanawia się Karol Drobniewski.
dzielnica sprzyja pieszym
© Karol Drobniewski
Jego praca magisterska pt. „Miasta Produktywne w ujęciu lokalnym. Koncepcja urbanistyczno-architektoniczna dla terenu dawnego Zakładu Naprawczego Taboru Kolejowego na gdańskiej Przeróbce” wykonana pod kierunkiem dr hab. Jana Sikory na kierunku Architektura Przestrzeni Kulturowych gdańskiej ASP jest próbą odpowiedzi na te pytania. Celem autora była popularyzacja idei miasta produktywnego.
Całości pracy została przedstawiona jako symulacja w trakcie procesu planistyczno-inwestycyjnego między miastem — jako ustawodawcą prawa lokalnego i mającego wpływ na kształtowanie przyszłych terenów inwestycyjnych a inwestorem — projektantem i realizatorem przyszłego miejsca zamieszkania — dodaje urbanista.
w ramach pracy powstał podręcznik oraz kompleksowa koncepcja urbanistyczna Przeróbki
© Karol Drobniewski
Część teoretyczna jest próbą zdefiniowana współczesnego miasta produktywnego na poziomie lokalnym, analizując jego możliwości rozwoju i implementacji w różnych skalach miejskich. Na jej podstawie Karol stworzył podręcznik Miasta produktywne w ujęciu lokalnym, który może być wykorzystywany przez samorządy lokalne i inne podmioty mające wpływ na charakter przestrzeni miejskiej oraz inwestorów i deweloperów.
jak „przerobić” gdańską Przeróbkę?
Drugą częścią pracy jest natomiast kompleksowa koncepcja urbanistyczna na terenach dawnych Zakładów Naprawczych Taboru Kolejowego w gdańskiej dzielnicy Przeróbka. Autor pokazuje w niej, w jaki sposób powinny być kształtowane nowe, wielkoskalowe projekty miejskie, tworząc przy tym pierwszą dzielnicę opartą na idei miasta produktywnego w Gdańsku. W projekcie kładzie nacisk na tworzenie ram i zasad kształtowania zabudowy oraz nowych przestrzeni publicznych, dając przy tym zaczyn do dyskusji na temat przyszłości obszarów pokolejowych.
O historii Przeróbki i jej stanie aktualnym możecie przeczytać w artykule o odbywającym się na jej terenie festiwalu Narracje 2022.
koncepcja projektowa
© Karol Drobniewski
Karol Drobniewski ma nadzieję, że wprowadzenie idei miasta produktywnego ma skieruje dzielnicę w kierunku przyszłości:
Ochrona i przemiana istniejącego dziedzictwa przemysłowego ma na celu stworzenie obszaru do wspierania i rozpowszechniania nowych, kreatywnych społeczności, które staną się napędem dla całego obszaru. W dzielnicy znajdzie się miejsce na różne nieuciążliwe funkcje przemysłowo-usługowe o charakterze warsztatowym, które stworzą żywe, prawdziwe miasto nastawione na sprzedaż wytworzonych produktów lokalnie. Różnorodne branże będą dzieliły nie tylko swoją przestrzeń, ale także narzędzia i know-how. Wsparcie i rozwój start-upów, kreatywnego społeczeństwa i kształtującej się na nowo tożsamości i kultury stanie się siłą napędową wykreowanego charakteru dzielnicy.
przeróbka, aksonometria
© Karol Drobniewski
etapowe odzyskiwanie terenu
W projekcie uwzględnione jest też stopniowe odzyskiwanie terenu i przygotowanie go pod inwestycje. Wzdłuż wschodniej granicy autor zaplanował park z „zielenią produktywną”, na której zostanie przeprowadzona remediacja. Obiekty o złym stanie technicznym zostaną zburzone, a pozostałości z nich poddane recyklingowi i ponownie użyte. Autor planuje stopniowe remontowanie zabytkowych budynków, z których część nadal będzie pełniła funkcję lokalnych manufaktur, a pozostałe zostaną przeznaczone na funkcje społeczno-kulturalne.
Cały ten proces ma na celu rozpoczęcie procesu „oswajania się” społeczności z terenem i remediacji polegającej na oczyszczaniu terenu po szkodliwych pierwiastkach znajdujących się tam wskutek ponad stuletniej działalności przemysłowej. Budowa nowych obiektów o funkcjach mieszkaniowo-usługowych rozpocznie się od południowej części obszaru wzdłuż ulicy Siennickiej i będzie realizowana stopniowo do północnej granicy obszaru, tworząc przy tym pełniejszy obraz dzielnicy — wyjaśnia projektant.
architektura i urbanistyka obszaru Przeróbki
© Karol Drobniewski
przyjazna dzielnica
Priorytetem urbanisty było stworzenie dzielnicy zwartej i przyjaznej dla pieszych, o bogatej ofercie spędzania czasu. Zachował istniejące zadrzewienia i torowiska, które wykorzystał do uruchomienia lokalnego środka transportu — drezyny. Natomiast na terenach zielonych zaproponował dziesięciohektarowy Park Liniowy.
Masterplan został stworzony w jak najbardziej elastyczny sposób, pozwalający na możliwość „rozrzeźbiania” dzielnicy w dalszych fazach projektowych przez następnych projektantów — dodaje Karol Drobniewski.
dzielnica będzie miała bogatą ofertę funkcji
© Karol Drobniewski
Obszar projektowy można umownie podzielić na dwie części: teren zabytkowego układu urbanistycznego i „nową część”, będącą obszarem, rozprzestrzeniającym się za istniejącym wjazdem między budynkami wielorodzinnymi znajdującymi się przy ulicy Przetocznej 41. W zabytkowym układzie autor wprowadził zabudowę kwartałową. Nowe kwartały mają wysokość pięciu kondygnacji — porównywalną do budynków na znajdujących się terenie Przeróbki. Wielkości kwartałów podyktowane są szerokościami i długościami hali napraw wagonów i hali napraw lokomotyw, a także okolicznej zabudowy. Halę napraw wagonów autor powiększył budynkami znajdującymi się na podwyższeniu za pomocą filarów, które nie naruszają struktury jej ścian.
część budynków nadal będzie pełniła funkcję lokalnych manufaktur
© Karol Drobniewski
„wzrost miasta w kierunku wody”
Co ciekawe plan miejscowy nie wprowadza limitów wysokości, stąd decyzja na budowę wysokościowców, które znajdą się poza historycznym układem zabudowy, wzrastając w kierunku północno-zachodnim kierunku, kończąc się na najwyższym, wynoszącym 96 metrów budynku.
Ich łagodny wzrost w kierunku Wisły ma być symbolem „wzrostu miasta w kierunku wody”. Ich umiejscowienie wzdłuż krawędzi nowej ulicy Bocznicowej, łączy się także z wytworzeniem bariery akustycznej dla znajdujących się trzysta metrów dalej czynnych torów kolejowych prowadzących w kierunku Portu. Istotne jest, że budynki uzupełnią w sposób ciekawy krajobraz miasta, wprowadzając dominanty widoczne z ważnych punktów widokowych, takich jak Biskupia Górka i Góra Gradowa, czy miejsc pełniących funkcję przedpoli ekspozycyjnych na przykład Ołowianka, czy Basen Stoczni Cesarskiej, a także staną się tłem dla akcentów — Wieży Ciśnień i Komina Kotłowni znajdujących się na obszarze. Wysokościowce nie są widoczne z poziomu człowieka na terenie dzielnicy, dlatego nie zaburzają jej ładu przestrzennego o kameralnym charakterze. Ponadto wprowadzenie ich, może rekompensować koszty modernizacji budynków zabytkowych i licznych przestrzeni publicznych dla przyszłego inwestora — tłumaczy autor.
Nowe budynki oferują różnorodne formy zamieszkania — lofty, apartamenty, mieszkania standardowe na każdą kieszeń, mieszkania studenckie, cohousing i mieszkania senioralne. Oprócz lokali usługowych, do prowadzenia biznesów oraz przestrzeni biurowych, są tutaj lokale o charakterze warsztatowym.
przeróbka stanie się dzielnicą pełną życia
© Karol Drobniewski
przestrzenie publiczne
Nowe miasto ma być miejscem stabilności, zdrowia i poczucia bezpieczeństwa, gdzie przestrzeń, między budynkami jest przeznaczona do życia w zielonej i przyjaznej tkance, przypominającej o kolejowej historii. Przestrzenie publiczne będą oparte o teorię trzeciego miejsca, stanowiąc funkcje wypoczynkowe, nie tylko od pracy, ale także codziennych czynności — dodaje Karol Drobniewski.
Głównym trzonem przestrzeni publicznych jest siatka zachowanych torowisk, wyznaczających pięć pasów w terenie, które integrują się z rdzeniem — osią kompozycyjną poprowadzoną wzdłuż budynków zabytkowych. To na tej siatce opiera się system lokalnych placów, w którym każdy z nich ma przypisane swoje funkcje. Całość wypełniają połączenia zlokalizowane na osi północny-wschód i południowy-zachód, które przybierają charakter kameralnych ulic. Pozostałe ulice pełnią funkcje komunikacyjne.
autor wprowadził Park Liniowy
© Karol Drobniewski
Park Liniowy
W odnowionej Przeróbce znalazło się miejsce dla dwóch parków, które stanowią 1/4 powierzchni opracowania. Szczególne miejsce to Park Liniowy, oparty na teorii czwartej przyrody, stanowiący dzikie miejsce wypoczynku. Projektant w ten sposób chce też uhonorować pamięć po mieszczącym się tu niegdyś podobozie Stutthof-Przeróbka. Proponuje trasy spacerowe, ścieżki i postumenty dla lokalnie powstającej sztuki oraz nasadzenia drzew owocowych. W przyszłości ulica Przetoczona ma być przebudowywana i stać się jednym z głównych dojazdów do portu, dlatego park będzie pełnił funkcję bariery akustycznej.
Wykreowanie dzielnicy w myśl idei miasta produktywnego na tym terenie pozwoli na stworzenie zupełnie nowego miejsca, o zdecydowanie innej jakości w porównaniu do kształtowanych obszarów w mieście, a także w kraju, tworzący przy tym pierwszą dzielnicę produktywną w Polsce — zapewnia Karol Drobniewski.
