Paweł Matulewicz z Wydziału Architektury Politechniki Białostockiej podjął temat uchodźstwa klimatycznego oraz kształtu i lokalizacji nowych centrów migracyjnych. Jego projekt Centrum Społeczności — to pierwszy budynek, od którego zaczęłaby się budowa nowopowstającego osiedla dla osób w kryzysie uchodźczym. Praca wykonana pod kierunkiem dr. Michała Chodorowskiego otrzymała Główną Nagrodę francuskiego oddziału SARPu za najlepszy dyplom inżynierski!
Prezentowane Centrum Społeczności jest częścią koncepcji całego osiedla, które zostało zaprojektowane wspólnie z Gabrielą Zawadzką (również studentką Politechniki Białostockiej), odpowiedzialną za domy w tym osiedlu.
Centrum Społeczności jest zróżnicowane kolorystycznie
© Paweł Matulewicz
Skutki zmian klimatycznych są już w dzisiejszych czasach powszechne i odczuwalne. W miarę postępowania tych zmian oraz powtarzających się klęsk żywiołowych pojawia się konieczność relokacji całych społeczności z zagrożonych terenów. Taka migracja klimatyczna ma już miejsce na dużą skalę, a w następnych dekadach prognozowana jest tendencja wzrostowa. Z tego powodu pytaniem, przed którym postawione zostaną przyszłe pokolenia, nie będzie już kiedy, ale gdzie i jak przesiedlić całe miejscowości? Istotne jest przewidywanie i planowanie takiej migracji odpowiednio wcześnie, przed pojawieniem się sytuacji kryzysowej, w której trzeba zapewniać ludziom warunki minimalnej egzystencji w miejscach do tego nieprzystosowanych. Obecne obozy tymczasowe budowane są szybko i niskim kosztem, ale w dalszej perspektywie czasowej jest to sposób pełen wad. Choć chronieni od warunków atmosferycznych ludzie często nie posiadają prywatności i podstawowych wygód. Infrastruktura takich obiektów rzadko kiedy przystosowana jest do przyjęcia większej ilości osób. W takich obozach narastają problemy logistyczne, społeczne, psychologiczne i techniczne. Rozwiązaniem jest tutaj planowane przesiedlenie z terenów zagrożonych w sposób zorganizowany do przygotowanego miejsca, co pozwala na stworzenie odpowiednich warunków niekojarzących się z sytuacją kryzysową oraz na zachowanie istniejących więzi społecznych. Najważniejszą kwestią w tworzeniu takiego miejsca jest jak najkrótszy czas jego powstawania, jednocześnie nieograniczający ludzi obiektami tymczasowymi — mówi Paweł Matulewicz.
studenci opracowali schemat planowanego przesiedlenia
© Paweł Matulewicz
schemat planowanego przesiedlenia
Wspólnie z Gabrielą Zawadzką, Paweł opracował schemat planowanego przesiedlenia. Ich plan migracji zakłada powstanie osiedla w pobliżu istniejącego już ośrodka miejskiego, na terenie wolnym od zabudowy, z możliwością podłączenia się do istniejącej infrastruktury technicznej jednak w sposób jak najmniej ją obciążający. Główną ideą nowopowstającego osiedla jest jego szybka budowa zezwalająca na późniejsze modyfikacje i dostosowywanie do aktualnych potrzeb społeczności. Plan podzielili na kilka faz. Pierwsza faza wejścia społeczności na nowy teren to wybudowanie w jak najkrótszym czasie głównego obiektu — Centrum Społeczności i przyjęcie dwustu pierwszych osób.
projekt Centrum Społeczności
© Paweł Matulewicz
Centrum Społeczności
Budynek Centrum oprócz schronienia umożliwia mieszkającym w nim osobom zajęcie się budową własnych domów.
Naszym najważniejszym założeniem było zaprojektowanie obiektu służącego nie tylko jako tymczasowe schronienie, ale jako przyszłe centrum nowego osiedla. Konieczne do tego było stworzenie obiektu stałego, o krótkim czasie budowy, który mógłby zmieniać swoje funkcje i dostosowywać się do aktualnych zapotrzebowań społeczności. Tu również wprowadziliśmy fazy pokazujące, jak obiekt mógłby zmieniać się w czasie, łącząc wiele funkcji jednocześnie lub następujących po sobie wraz z czasem i rozrostem osiedla — tłumaczy Paweł.
modułowa konstrukcja drewniana umożliwia przearanżowanie wnętrz
© Paweł Matulewicz
Początkowo obiekt zapewnia podstawowe przestrzenie potrzebne do przetrwania — pomieszczenia mieszkalne, sanitarne z łazienkami i prysznicami oraz stołówkę, administrację i przychodnię. Zmiany funkcji, możliwe dzięki modułowej konstrukcji drewnianej zezwalają na prostą rearanżację wnętrz, dopasowując się do aktualnych potrzeb. Podział na mniejsze części całego założenia oraz odpowiednie doświetlenie naturalne także w sytuacji pojawienia się pomieszczeń bez dostępu do ścian zewnętrznych, ułatwia zmianę funkcji wnętrz.
Po początkowej fazie wejścia następuje etap wyjścia. Wiąże się to ze zmianami funkcji Centrum Społeczności oraz przyjmowaniem kolejnych migrantów klimatycznych, ale już w mniejszych liczbach. W tym etapie funkcje o najważniejszym znaczeniu mogą być przenoszone do oddzielnych obiektów. Po fazie wyjścia nastąpić może stabilizacja, podczas której najważniejszym aspektem jest tworzenie lokalnej społeczności. Podczas tej fazy Centrum traci swój mieszkalny charakter, a zyskuje inne, dostosowane do aktualnych potrzeb funkcje jak na przykład szkołę, salę spotkań lokalnej społeczności czy nawet podstawowe usługi rekreacji lub handlu — kontynuuje młody architekt.
Centrum zmienia swoje funkcje dzięki m.in. modułowej konstrukcji
© Paweł Matulewicz
modularność projektu
Cały układ osiedla został podzielony na mniejsze jednakowe części, niezależne od siebie konstrukcyjnie, odzwierciedlające podział mieszkańców na grupy sąsiedzkie. Dzięki temu każdy moduł może przybrać inną funkcję odpowiednią do potrzeb. Atrialny układ modułów tworzy przestrzeń centralną osiedla z możliwością zagospodarowania jej przez mieszkańców na przykład na miejsce rekreacji, kino plenerowe, targ.
Oddolność kształtowania przestrzeni jest istotnym czynnikiem wpływającym na ten projekt — podkreśla Paweł Matulewicz.
rysunki techniczne
© Paweł Matulewicz
Modularność zastosowana jest również w budynku Centrum. Użycie siatki modułowej o boku kwadratu wynoszącym dwa metry ułatwiło rearanżację, a doświetlenie jest możliwe dzięki oknom umieszczonym w dachu szedowym.
Dzięki konsultacji projektu dachu z konstruktorem udało się zaproponować bardziej przyjazną formę Centrum, odwołującą się do archetypu dachu dwuspadowego oraz do domów zaprojektowanych w dalszych częściach osiedla, a wszystko to wciąż z uwzględnieniem zalet dachu kojarzonego z budynkami przemysłowymi — dodaje student PB.
schemat logistyki i transportu
© Paweł Matulewicz
Natomiast małe zróżnicowanie elementów modułowych, pozwala dodatkowo na wykorzystanie ich w wielu miejscach obiektu, lub nawet w nowo projektowanych obiektach osiedla. Z wyjątkiem fundamentowania płytowego, każdy element może być wykonany w technologii prefabrykacji drewnianej. Jej wykorzystanie wpływa na mniejszy koszt, czas produkcji oraz prostotę montażu w porównaniu do prefabrykacji betonowej. Istotnym dla projektantów było również zmniejszenie śladu węglowego generowanego przy produkcji, transporcie, budowie oraz wprowadzaniu zmian funkcji.
aspekt estetyczny i społeczny
Równie ważnym zagadnieniem było estetyczne wykończenie obiektu. Tutaj również autor wykorzystał drewno, a zróżnicowanie kierunku deskowania oraz koloru elewacji miało na celu przełamanie monotonności architektury prefabrykowanej. Natomiast zastosowanie mniej ekonomicznych materiałów w detalach takich jak — rynny, obramowania okienne lub okładziny ma na celu uatrakcyjnić wygląd centrów uchodźczych, które przeważnie kojarzą się z wykorzystaniem prostych baraków, kontenerów lub namiotów.
atrialny układ modułów tworzy przestrzeń centralną osiedla
© Paweł Matulewicz
W wyniku tej pracy inżynierskiej powstał projekt o skomplikowanych założeniach programowych opartych o prostą zasadę konstrukcyjną i będący próbą odpowiedzi na coraz bardziej aktualne problemy. Chciałem podkreślić, że kwestią rzadko braną pod uwagę na etapie planowania jest społeczny charakter całego założenia — a to on powinien stanowić jego istotę. Bez projektowania przestrzeni, biorącej pod uwagę czynnik ludzki, to znaczy dającej możliwość tworzenia się więzi społecznych i rozwoju na wielu płaszczyznach, powtarzane będą błędy przyczyniające się do niepowodzenia takich osiedli — podsumowuje Paweł Matulewicz.
