W dzisiejszych nekropoliach często występuje problem przenikania się ich obszarów z miejską zabudową oraz braku miejsc na kolejne pochówki. Przestrzeń przeznaczona na pochówek jest jednak niezbędna. Cmentarze są ważne ze względów kulturowych i religijnych. Zwyczaje pochówku odzwierciedlają relacje społeczne, hierarchię wartości oraz wierzenia.
Analiza cmentarzy w skali Trójmiasta
Trójmiasto zmaga się z tym tematem od kilku lat. Jedynie dwa cmentarze — Łostowicki w Gdańsku i w Kosakowie w Gdyni — mają zabezpieczone miejsca na nowe pochówki i tylko w Gdańsku jest krematorium (ze względu na obłożenie działające bez przerwy). Sopot dodatkowo boryka się z wieloma innymi, wpływającymi na tematykę funeralną problemami — znaczną część mieszkańców stanowią tam osoby starsze, po sześćdziesiątym piątym roku życia, a liczba zgonów jest wyższa niż pomorska średnia. Projekt został zlokalizowany w Sopocie, przy ulicy Malczewskiego, w sąsiedztwie istniejącej nekropolii.
Najczęstszą formą pochówku w Polsce jest grób ziemny tradycyjny, zajmujący znacznie więcej miejsca niż jego alternatywy, to jest kolumbaria, groby ziemne urnowe lub pola pamięci. Chowanie bliskich w urnach nadal budzi skrajne emocje, podobnie jak wciąż nielegalne w Polsce pola pamięci. Podejście do przyzwyczajeń i kultury funeralnej jednak powoli się zmienia. Ważne jest, by projekt odpowiadał na nowe potrzeby.
Kompozycja urbanistyczna
Teren objęty projektem dzieli od obecnego cmentarza droga. Aby nie stanowiła ona bariery, kluczowe jest nawiązanie do istniejącej kompozycji urbanistycznej. Punktem wyjścia jest odniesienie do kościoła pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa i placu przed nim, stanowiących centrum założenia, które łączy się bezpośrednio z wejściem na teren projektowanego cmentarza. Kierunek kompozycji wyznacza oś prowadząca przez środek terenu, zakończona polem pamięci. Kaplica oddalona jest obecnie o blisko kilometr od skraju zarówno istniejącego, jak i nowego cmentarza, stąd projekt nowej kaplicy i dodatkowy ciąg pieszy, zapewniający łączność budynku ze starą częścią nekropolii.
Teren projektowy zajmuje dwanaście hektarów i wymaga strefowania. Z powodów krajobrazowych oraz ochronnych zaleca się jak najmniejszą wycinkę istniejącego drzewostanu. Założenie ma mieć charakter parkowy i przedstawiać nowe podejście do tematyki funeralnej. Strefy wydzielono za pomocą rodzajów nawierzchni ścieżek i nazw odnoszących się do nasadzeń w danym sektorze. Wybrano gatunki symboliczne dla tematyki oraz odpowiadające siedlisku roślinnemu, jednak w postaci odmian ogrodowych. Projekt przewiduje też budynki handlowe (sprzedaż zniczy, kwiatów), a także toalety publiczne.
Atrium
Nadrzędne w koncepcji jest skupienie się na użytkownikach, a przede wszystkim na ich emocjach. Ważne jest stworzenie budynku prostego i intuicyjnego dla odwiedzających, usprawniającego komunikację na trudnym terenie. Przestrzeń i powiązania kompozycyjne mają stanowić spójną całość kompleksu nekropolii. Istotne jest także stworzenie miejsc odpowiadających różnym potrzebom ludzi: interakcji i rozmowy lub wyciszenia i kontemplacji.
Aksonometria
Program funkcjonalny budynku przewiduje krematorium, dwie kaplice, pomieszczenia obsługujące i techniczne oraz przestrzeń biurową. Ważne, by współgrał z otoczeniem. Akcentem dopełniającym betonowe formy są kortenowe elementy małej architektury, łączące otoczenie z wnętrzem budynku. Mówiąc o wykończeniu, należy wspomnieć o świetle wpływającym na odbiór miejsca. Ma ono podkreślać monumentalność, wzniosłość i duchowość w kontekście śmierci.
Kaplica
Doświetlenia, oprócz względów estetycznych i nastrojowych, mają za zadanie dodać obiektowi lekkości, nie tworząc zupełnie zamkniętych form. Najważniejsza w budynku jest duża kaplica bezwyznaniowa. Jej centralnym elementem jest katafalk, dlatego oprócz światła dziennego, bezpośrednio nad nim wprowadzono sztuczne doświetlenie. Dodatkowo, aby nadać wnętrzu mistyczny charakter, ścianę za mównicą oświetlono wąskim świetlikiem wypełnionym pryzmatami o różnych kątach nachylenia. Dzięki temu tworzą się kolorowe wzory, przywołujące na myśl witraże.
Karolina PIETRUSZKA
© Autorka
