Sebastian Dobiesz i Anna Grajper z pracowni LAX laboratory for architectural experiments są autorami projektu mokradeł miejskich w Stalowej Woli, którego realizacja planowana jest w przyszłym roku. Innowacyjna koncepcja otrzymała wyróżnienie honorowe w konkursie Design Educates Awards 2021 w kategorii Responsive Design. W swojej pracy architekci wykorzystali nowatorskie systemy magazynowania wody, opatentowane przez naukowców uniwersytetu w Durham.
Głównym celem projektu autorstwa polskich architektów jest renaturalizacja obszaru podmokłego w Stalowej Woli. Obszar ten, na skutek osuszenia i odizolowania od zasilania z wylewającej okresowo rzeki San, pogorszył swoje właściwości magazynowania wody, niezbędne przy przeciwdziałaniu suszom. Zagospodarowanie mokradeł w Stalowej Woli będzie wdrożeniem pilotażowym dla tego typu rozwiązań. Według informacji podanej przez autorów, takie rozwiązania rekultywacji mokradeł nie są jeszcze nigdzie stosowane na świecie.
projekt mokradeł miejskich widziany z lotu ptaka
© LAX laboratory for architectural experiments
innowacyje rozwiązania na ratunek mokradłom
Gmina Stalowa Wola planuje pozyskać fundusze na realizację inwestycji w ramach programu Life dla Klimatu. Z tego powodu założenia projektu musiały opierać się na wytycznych programowych. Tym samym sposób kształtowania przestrzeni podporządkowany został proekologicznym rozwiązaniom technologicznym i funkcjonalno-przestrzennym mającym przyczynić się do zwiększenia odporności miasta na zmiany klimatyczne, które są jednymi z głównych celów wspomnianego programu.
proponowane systemy wykonane są ze specjalnych hydrofilicznych materiałów
© LAX laboratory for architectural experiments
W odpowiedzi na te wytyczne, architekci zaproponowali nowatorską metodę rekultywacji obszarów podmokłych, opartą na dotychczas niewykorzystywanej w tym celu technologii kondensacji pary wodnej. Woda po odparowaniu z terenu jest gromadzona w Interaktywnych Systemach Pasywnego Pozyskiwania Wody Atmosferycznej, wykonanych ze specjalnych hydrofilicznych materiałów opatentowanych przez naukowców z uniwersytetu w Durham i zwracana na powrót terenowi. Realizacja zaproponowanych Systemów została w projekcie zaproponowana na zasadach partnerstwa z uczelnią dostarczającą technologię i Stalową Wolą.
plaża przy stawie kąpielowym i systemie pasywnego pozyskiwania wody atmosferycznej „Przy plaży”
© LAX laboratory for architectural experiments
architektura interaktywna
Same systemy mają formę kolorowych, interaktywnych instalacji. Zostały zaprojektowane w sposób, który pozwala im dostosowywać się do panujących warunków klimatycznych i zwiększa efektywność ich działania. Zachodzące w nich zmiany będą mogły być obserwowane przez osoby odwiedzające mokradła — goście będą podziwiać, jak elementy architektury mokradeł otwierają się niczym pąki kwiatów lub zamykają, pod wpływem warunków atmosferycznych.
Systemy w zależności od ich określonej formy dostosowanej do specyficznej lokalizacji w terenie, reagują na poziom wilgotności powietrza, temperaturę otoczenia, poziom nasłonecznienia czy siłę wiatru. Zastosowanie w projekcie rozwiązań z dziedziny Architektury Interaktywnej przy kształtowaniu części absorocyjnej projektowanych systemów pozwala na wyeksponowanie oraz zainteresowanie odwiedzających zjawiskiem pozyskiwania wody, oraz procesu jej gromadzenia — tłumaczą autorzy.
ścieżka przez mokradła i stawy, przy systemie pasywnego pozyskiwania wody atmosferycznej „Przy łące”
© LAX laboratory for architectural experiments
W skład interaktywnych systemów wchodzą:
- „Przy wodzie” — specjalny kształt systemu pracującego przy otwartych zbiornikach wodnych jest inspirowany tropikalnymi kwiatami gromadzącymi wodę w bardzo wilgotnym środowisku. Architekci zastosowali ten zabieg uwagi na prawdopodobieństwo występowania mgły w pobliżu zbiorników.
- „Przy lesie” — kształt systemów umieszczonych w lesie oraz w jego bliskim sąsiedztwie podyktowany jest znaczną ewapotranspiracją górnych warstw koron drzew. System zlokalizowany na odpowiedniej wysokości pozwoli na efektywniejsze gromadzenie wody przedostającej się do atmosfery z liści.
- „Przy plaży” — otwarte tereny piaszczyste sprzyjają wzmożonemu parowaniu wskutek nagrzewania promieniami słonecznymi. Rozszerzony kształt systemu stosowanego w bezpośrednim sąsiedztwie plaży pozwala na zwiększenie zacienienia i tym samym redukcję parowania, jednocześnie poszerzając zakres chłonności materiału.
- „Przy łące” — kształt systemów lokalizowanych na łąkach nawiązuje do traw i bylin. Elastyczna konstrukcja pozwala na poruszanie materiału na wietrze, częściej występującym na otwartych terenach. Dodatkowy ruch sprzyja efektywności absorpcji wody atmosferycznej w systemie.
- „Na wyspie” — domknięty kształt systemów umieszczonych na wyspach redukuje zacienianie zlokalizowanej na nich roślinności hydrofitowej.
pomosty wśród stawów i systemów pasywnego pozyskiwania wody atmosferycznej „Na wyspie”
© LAX laboratory for architectural experiments
wartości edukacyjne
Projekt mokradeł miejskich niesie ze sobą wartości edukacyjne. Architekci mają nadzieję, że możliwość obserwacji procesów parowania wody i jej wtórnego gromadzenia przyczyni się do lepszego zrozumienia, jak istotne jest powszechne magazynowanie surowca, jakim jest woda. Przyglądanie się sposobom działania projektowanych Systemów Pasywnego Pozyskiwania Wody Atmosferycznej zwróci uwagę odwiedzających, na fakt, że każdy fragment przestrzeni wymaga stałego zasilania w wodę, aby uniknąć pustynnienia spowodowanego ewapotranspiracją. Wyeksponowanie systemów na różnych poziomach wysokości i w różnych okolicznościach przyrodniczych (w koronach drzew, na wyspach filtrujących zlokalizowanych na zbiornikach wodnych, wśród łąk kwietnych i terenów piaszczystych) pozwoli na zwrócenie uwagi na tempo ulatniania się wody w zależności od podłoża i ekspozycji.
Założone cele projektu mają przyczynić się do wypracowania nowych, efektywnych metod zatrzymywania wody na obszarach mokradeł. Teren opracowania to doskonałe pole do badań [...]. Mokradła te, wskutek wieloletniej urbanizacji i rozwoju miasta, zostały całkowicie wcielone w obszar miejski i odcięte od procesów występujących w szerszym biotopie regionu. Ta sytuacja pozwala na większą precyzję przy określaniu wpływu zastosowanych rozwiązań projektowych na realną redukcję emisji podczas realizacji projektu — podsumowują Sebastian Dobiesz i Anna Grajper.
