Młodzi architekci z Polski — Ada Jaśkowiec, Michał Strupiński, Kinga Murawska i Zuzanna Sekuła również zdobyli wyróżnienie w międzynarodowym konkursie Europan 17. Ich projekt Way to Care to propozycja organicznego i etapowego rozwoju obszaru Østmarka w Norwegii. Szczególną uwagę autorzy poświęcili naturze, wzmacnianiu ekosystemu i procesom partycypacyjnym.
Konkurs Europan, uznawany za szczególne laboratorium idei przestrzennych, to wyzwanie projektowe dla architektów i architektek do 40. roku życia. Pomysły prezentowane w kolejnych edycjach stają się inspiracją do poszukiwania innowacji w planowaniu przestrzennym i architekturze. Osoby uczestniczące w wyzwaniu mogą wybierać z kilku tematów i wielu lokalizacji w różnych miastach Europy. Ostatnia, 17. edycja konkursu pod hasłem Living cities: CARE, oferowała 51 zadań zlokalizowanych w 12 europejskich krajach.
obszar opracowania znajduje się w gminie Trondheim w Norwegii
© Ada Jaśkowiec, Michał Strupiński, Kinga Murawska, Zuzanna Sekuła
W części konkursowej dotyczącej Norwegii jako teren do działań projektowych uczestnicy mogli wybrać spośród pięciu lokalizacji w gminach Karmøy, Larvik, Arendal i Trondheim. W gminie Trondheim wyzwaniem było opracowanie rozwiązania dla terenu znajdującego się na półwyspie Lade — obszaru Østmarka. O tym terenie oraz składzie jury pisaliśmy w ramach artykułu Zielone osiedle w Norwegii. Polacy wyróżnieni w konkursie Europan 17! dotyczącym wyróżnionego projektu Østmarka Re-enacted autorstwa zespołu w składzie: Guðni Asgeirsson, Marta Lata, Mateusz Pietryga, Sarita Poptani. Drugie wyróżnienie w tym konkursie otrzymał projekt Way to Care autorstwa Ady Jaśkowiec (urbanistki), Michała Strupińskiego (architekta), Kingi Murawskiej (urbanistki) i Zuzanny Sekuły (architektki krajobrazu).
projekt Way to Care, ścieżka leśna
© Ada Jaśkowiec, Michał Strupiński, Kinga Murawska, Zuzanna Sekuła
Zadaniem było zaprojektowanie domu spokojnej starości oraz 80 jednostek mieszkaniowych na skomplikowanej działce, która od lat jest przedmiotem sporów mieszkańców oraz władz lokalnych. Wyzwaniem dla uczestników był więc nie tylko projekt przestrzenny, ale również zaproponowanie realistycznego procesu realizacji.
Projekt polskiego zespołu został doceniony przez jury za wrażliwość w podejściu do budowania w zgodzie z naturą oraz za strategicznie celną propozycję procesu implementacji uwzględniającą wszystkich interesantów — od ludzi po zwierzęta i rośliny.
propozycja zagęszczenia istniejących obszarów mieszkaniowych
© Ada Jaśkowiec, Michał Strupiński, Kinga Murawska, Zuzanna Sekuła
tabula non-rasa
Jednym z tematów tegorocznej edycji konkursu Europan 17 była filozofia tabula non-rasa, rozumiana jako przeciwieństwo zasady czystej tablicy, polegająca na poszanowaniu elementów zastanych oraz inkorporację ich w wizję przyszłości. Aby zrozumieć środowisko otaczające teren zadania konkursowego, zaczęliśmy od wnikliwego poznania czynników kształtujących rzeczywistość Østmarki, odkrywając historie związane z krajobrazem i zależności między naturą a kulturą. Zamiast narzucać swoją wizję na otoczenie, zaproponowaliśmy rozwiązania współpracujące z naturą. Nowe elementy wprowadziliśmy strategicznie tak, aby dobrze współgrały z istniejącym ekosystemem, rozumianym jako środowisko życia zarówno dla człowieka, jak i flory oraz fauny — tłumaczą autorzy wyróżnionego projektu.
umacnianie ekosystemu Østmarki
Potencjał Østmarki tkwi w byciu łącznikiem między obszarami, zwłaszcza naturalnym wybrzeżem a stworzonym przez człowieka miastem. Propozycja polskiego zespołu zakłada odbudowę Østmarki poprzez wzmocnienie korytarzy ekologicznych, dzięki wzbogacaniu środowiska naturalnego, uzupełnianiu luk w terenach zielonych czy wcieleniu odseparowanych terenów zielonych we wspólny ekosystem.
Zmiana nie zakłada radykalnych kroków, tylko powolne ulepszanie istniejącego krajobrazu. Sadzenie rodzimych gatunków drzew, drzew owocowych, krzewów, bylin i roślin zielnych ma na celu przyciągnięcie nowych gatunków zwierząt, ptaków i owadów. Ambicją jest nie tylko wsparcie istniejących gatunków, ale także stworzenie siedlisk dla nowych odmian. Nasza propozycja zakłada wzbogacenie gleby i zwiększenie ilości węgla organicznego poprzez zalesianie metodą Miyawaki, czyli odnowę istniejącego lasu i sadzenie nowych obszarów leśnych. Taka interwencja odtworzyłaby naturalne połączenia i zróżnicowany krajobraz, generując otwarte i zamknięte obszary, słoneczne i zacienione strefy, atrakcyjne zarówno dla przyrody, jak i ludzi. W realizację tego procesu zaangażowana może zostać cała lokalna społeczność. Byłaby to okazja do integracji i edukacji młodego pokolenia, osób starszych, lokalnych społeczności i pacjentów pobliskich instytucji zdrowia poprzez wspólne sadzenie sadzonek drzew. Lasy zasadzone zgodnie z metodą Miyawaki rosną w imponującym tempie, dlatego wszyscy zaangażowani mogliby śledzić proces rozwoju lasu, zamiast czekać lata na rezultaty — przekonują architekci.
biofilny układ urbanistyczny, aksonometria
© Ada Jaśkowiec, Michał Strupiński, Kinga Murawska, Zuzanna Sekuła
biofilny układ urbanistyczny
Teren projektu, sąsiadujący z kompleksem szpitalnym, odgrywa istotną rolę w środowisku społeczno-kulturowym. Projekt polskich architektów zakorzeniony jest w koncepcji urbanistyki biofilnej, czyli naśladującej naturę. Autorzy, obserwując naturalne tendencje roślin i zwierząt do zbierania się w grupy, postanowili jako podstawową jednostkę przestrzenną przyjąć klastry. Są to grupy zabudowań skupione wokół wspólnego dziedzińca, któremu przypisana jest konkretna funkcja. I tak — centralny klaster skupia w sobie dom spokojnej starości uzupełniony funkcjami prospołecznymi, takimi jak szkoła, centrum kultury, czy punkt edukacji przyrodniczej. Każda funkcja wewnątrz centralnego klastra sparowana jest z funkcją przestrzeni publicznej przyległego klastra, którym są, odpowiednio, plac zabaw, ogród społeczny i dziedziniec sztuki.
To podejście zaciera granice między różnymi funkcjami, przez co wzmacnia relację między naturą a społeczeństwem — dodają projektanci.
projekt Way to Care, przekrój
© Ada Jaśkowiec, Michał Strupiński, Kinga Murawska, Zuzanna Sekuła
w zgodzie z naturą
Nowe budynki wprowadzone na teren są starannie usytuowane tak, by nie naruszyć istniejących drzew oraz zminimalizować wszelkie interwencje w delikatny ekosystem i glebę. Lekka, modułowa konstrukcja, podniesione podłogi i brak piwnic nie naruszają gleby. Wykorzystanie ciężkiego sprzętu jest znacznie ograniczone, a objętość betonu wylewanego na ziemię znikoma. Projekt uwzględnia rozwiązanie zintegrowane z architekturą — domki dla ptaków w dachówkach, hotel dla owadów, domki dla nietoperzy i miejsca dla jeży. Dodatkowo autorzy zastosowali dwa rodzaje ekologicznych dachów: zielone dachy z rozchodnikami i mchem, a także dachy kamienne, które stworzą możliwości gniazdowania dla ptaków.
przykładowa, nowa zabudowa mieszkaniowa, autorzy zastosowali m.in. zielone dachy
© Ada Jaśkowiec, Michał Strupiński, Kinga Murawska, Zuzanna Sekuła
adaptacyjność i organiczny rozwój
Chcąc sprostać wyzwaniom skomplikowanego procesu planowania, w projekcie istotna jest adaptacyjność oraz umożliwienie organicznego rozwoju.
Ścieżka przyrodnicza oraz klastry tworzą elastyczną strukturę przestrzenną, umożliwiającą dostosowanie się do zmian w trakcie partycypacyjnego procesu projektowego. Stąd podjęliśmy decyzję, aby zastosować tę samą strukturę modułową zarówno w przypadku renowacji i rozbudowy istniejących, jak i przy konstrukcji nowych budynków — wyjaśniają autorzy.
typowa jednostka opieki przylegająca do jednego z istniejących obiektów
© Ada Jaśkowiec, Michał Strupiński, Kinga Murawska, Zuzanna Sekuła
Modułowa struktura dla jednostek opieki i jednostek mieszkalnych zwiększa elastyczność, uwzględniając zmienne potrzeby społeczeństwa. Każda jednostka mieszkalna została zaprojektowana z myślą o zmieniających się potrzebach społeczeństwa, zwłaszcza z uwagi na wzrost liczby osób starszych. Uwzględniona została możliwość zapewnienia większej przestrzeni dla domu opieki w przyszłości. Zastosowanie zewnętrznych korytarzy w tym samym systemie umożliwia łatwe przekształcenie pięter mieszkalnych na jednostki opieki.
etapy projektu
© Ada Jaśkowiec, Michał Stupiński, Kinga Murawska, Zuzanna Sekuła
organiczny wzrost i etapowość
Etapowość projektu odzwierciedla zasady organicznego wzrostu i zrównoważonego rozwoju. Każdy krok zostałby zaprojektowany jako kompletna całość, a ponadto omówiony i uzgodniony z mieszkańcami w ramach procesów partycypacyjnych. Autorzy podzieli projekt na następujące etapy:
- Istniejąca sytuacja — zielona struktura Østmarki jest fragmentaryczna, a budynki nie są zintegrowane z krajobrazem naturalnym.
- Siew — pierwsza faza obejmuje wzmocnienie zielonych korytarzy w celu stworzenia ciągłego ekosystemu. Poszczególne klastry zaczynają nabierać kształtu, a centralne przestrzenie publiczne są przebudowywane w celu zlokalizowania w nich obiektów specyficznych dla każdego klastra.
- Wzrost — krajobraz jest w fazie dojrzewania. Klastry są dalej zagęszczane oraz zyskują na definicji w miarę pojawiania się nowych budynków. Następuje proces płynnej integracji architektury z otoczeniem naturalnym.
- Rozkwit — ostatnia faza jest ukoronowaniem pełnej realizacji projektu. Zielone przestrzenie rozkwitają i osiągają swój ostateczny kształt i rozmiar, podczas gdy klastry wraz z dodaniem ostatnich budynków osiągają maksymalną gęstość.
projekt Way to Care, widok na osiedle
© Ada Jaśkowiec, Michał Strupiński, Kinga Murawska, Zuzanna Sekuła
Droga Østmarki od domeny natury do kwitnącej sieci biofilnych klastrów pokazuje siłę integracji architektury z otaczającym środowiskiem. Zapewniając adaptacyjność planu oraz wspomagając organiczny rozwój, projekt wzmacnia wzajemne relacje między naturą a architekturą oraz oferuje zrównoważoną i harmonijną przyszłość dla społeczności i środowiska — podsumowują Ada, Michał, Kinga i Zuzanna.
