Studencki projekt wioski dla osób dotkniętych demencją

Dobrawa Bies

03 stycznia '23

Projekt wioski dla osób z chorobami neurodegeneracyjnymi

...

+24

Magdalena Wojtowicz z Politechniki Śląskiej podjęła wyzwanie stworzenia zespołu obiektów przeznaczonych dla osób z chorobami neurodegeneracyjnymi. Jej propozycja to założenie architektoniczno-urbanistyczne, rodzaj współczesnej wioski, której mieszkańcy mogą zachować autonomię. Projektowany kompleks składa się z dwóch typów jednostek mieszkalnych, obiektów wspólnych, centrum oraz licznej zieleni.

Prezentowany projekt „Wioska bez pamięci. Koncepcja interdyscyplinarnych rozwiązań przestrzennych dla osób dotkniętych chorobami neurodegeneracyjnymi” to praca dyplomowa magisterska powstała pod kierunkiem dr Jana Kubeca w Katedrze Projektowania Architektury Mieszkaniowej i Użyteczności Publicznej na Wydziale Architektury Politechniki Śląskiej.

projekt wioski dla osób z chorobami neurodegeneracyjnymi, widok z lotu ptaka

Przedmiotem mojej pracy jest stworzenie założenia architektoniczno-urbanistycznego zespołu obiektów ukierunkowanych na osoby dementywne, ze szczególnym zwróceniem uwagi na implementację zróżnicowanych przestrzeni wewnętrznych i zewnętrznych oraz ich wpływ na jakość życia i orientowanie się w przestrzeni. Głównym celem jest potraktowanie zagadnienia projektowania dla osób dotkniętych chorobami neurodegeneracyjnymi jako punktu wyjścia do stworzenia interdyscyplinarnych rozwiązań dla środowiska zbudowanego, które może przynieść korzyści zarówno osobom dotkniętym chorobą, ich opiekunom, jak i reszcie społeczeństwa — wprowadza Magdalena Wojtowicz.

projekt wioski, analiza urbanistyczna

idea współczesnej wioski

Założeniem autorki było stworzenie współczesnej wizji mieszkania i opieki, zapewniającej przyjazne i bezpieczne miejsce do życia osobom z demencją. W projekcie uwzględnione zostało także otoczenie, stymulujące zmysły i zachęcające mieszkańców do podejmowania różnych form aktywności.

Takie rozwiązanie jest zgodne z ideami holenderskiej wioski De Hogeweyk, której motto brzmi „living a lifestyle, just like before”. W dużej mierze chodzi o stworzenie nieinstytucjonalnej atmosfery, tworząc model życia w społeczności, jednocześnie zakładając przestrzenie zewnętrzne jako integralne obszary życia mieszkańców. Idea projektu ma swoje podłoże we współczesnych badaniach, wykazujących, że dobre samopoczucie osób starszych jest silnie skorelowane z atrakcyjnym zielonym otoczeniem zewnętrznym i interakcjami społecznymi. Z tego względu istotnymi parametrem w projekcie przestrzennym była aranżacja wygodnych domów dla osób starszych, oferujących łatwy dostęp do własnych ogrodów, przestrzeni zewnętrznych i wspólnych obiektów — tłumaczy architektka.

zagospodarowanie terenu wioski

mini osiedla i dzielnice

Proponowana wioska składa się z małych grupy mieszkań, zbudowanych z powtarzających się elementów, tworzących mini osiedla zgrupowanych wokół dziedzińców. Łącznie zaproponowano dwadzieścia cztery domy, zgrupowane w trójki tworzące osiem dzielnic. Dzielnice te połączone są siecią komunikacyjną prowadzącą do centrum wioski. Ścieżki prowadzące przez liczną zieleń, dają możliwość obcowania z naturą, dostarczając osobom dementywnym bodźców sensorycznych.

centrum wioski stanowi plac, wokół którego znajdują się budynki wspólne

W centrum założenia autorka umieściła plac główny, pełniący funkcję rynku. Teren ten otoczony jest kompleksem pięciu, dostępnych dla wszystkich obiektów wspólnych, integrujących społeczność wszystkich dzielnic. W skład budynków wspólnych wchodzą: pomieszczenia ogólnodostępne, ośrodek kultury i ośrodek zdrowia, restauracja, kawiarnia, audytorium, sale muzyczne, siłownia, strefa wellness i fizjoterapii, biblioteka, warsztaty artystyczne i stolarskie.

rzut placu oraz budynków wspólnych

przyjazne jednostki mieszkalne

Centralna przestrzeń otoczona jest z obu stron dwunastoma budynkami mieszkalnymi. Zachodnią część stanowią jednostki przeznaczone dla osób w początkowych stadiach choroby, nadal zachowujących autonomię i mieszkających z rodziną i bliskim (typ A). Natomiast wschodnia część oddana jest mieszkańcom w zaawansowanym stadium choroby.

Przekrój mieszkań, typ A

Typ B składa się z dwunastu prywatnych pokoi dla jednej lub dwóch osób. Pokoje otacza przestrzeń wspólną z obsługą, jadalnią i obszarem do codziennych spotkań i zajęć. Enklawa może pomieścić do trzystu trzydziestu sześciu mieszkańców.

Przekrój zespołu mieszkaniowego typ B

Wspólne dziedzińce jednostek mieszkalnych odpowiadają różnym typom przestrzeni społecznych i nadają kompleksowi strukturę wspomnianych, ośmiu dzielnic. Każdy dziedziniec ma specyficzny charakter botaniczny. Domy rozmieszczone są w krajobrazie, w którym chorzy mogą się swobodnie i bezpiecznie poruszać. Szanując charakter i skalę najbliższego sąsiedztwa, autorka ograniczyła budynki mieszkalne do jednej kondygnacji i zorganizowała je w taki sposób, aby przypominały skupisko „chat”. Każdy zespół zorganizowany jest wokół atrium, a mieszkania lub pokoje rozmieszczone są po obwodzie budynków, zapewniając widok na okolicę. Natomiast przestrzenie komunikacyjne i ogólnodostępne otwierają się na wewnętrzne atria.

wewnętrzne atrium jednostki mieszkalnej

Wszystkie budynki są modelowe, zaplanowane jako modułowe, mogą być modyfikowane w zależności do potrzeb, wielkości planowanych zespołów i lokalizacji obiektów. Każda jednostka mieszkalna została zaprojektowana i zaaranżowana jak dom. Prywatne sypialnie z łazienkami są dostosowane do osób cierpiących na demencję i mogą być urządzone i umeblowane zgodnie z preferencjami przyszłych mieszkańców.

rzut jednostki mieszkalnej typ A i typ B

Inne obszary jednostki zostały zaprojektowane tak, aby zachęcać do aktywności, socjalizacji i zaangażowania. Obiekty składające się z pokoi mają niskie okna, które umożliwiają obserwacje otoczenia z poziomu łóżka. Koncepcja doświetlenia i przejrzysty układ rzutu kondygnacji zapewniają bezpieczną i łatwą orientację dla mieszkańców.

przekrój podłużny zespołu głównego budynków

w otoczeniu natury

Domki otoczone są dużym parkiem ze ścieżkami, ogrodami i przestrzeniami zewnętrznymi dostosowanymi do różnych zajęć przez cały rok. Prowadząca okrężnie ścieżka wraz z ławkami do odpoczynku położona jest obok różnych atrakcji — ogrodu zmysłów do spokojnej kontemplacji, czy boiska do gry w bule. Zaproponowane małe, zielone ogrody pozwalają mieszkańcom na samodzielne spędzanie czasu na świeżym powietrzu. Na terenie założenia znajdują się ogrody sensoryczne, podwórko z polem warzywnym, tarasy, trawniki do gier, naturalne łąki, plac zabaw, przestrzeń piknikowa, boiska sportowe, a nawet ogród wodny z plażą i mini łowiskiem. Autorka wprowadziła również mini farmę, czyniąc żyjące w niej zwierzęta integralną częścią terapii.

na terenie wioski umieszczono liczne tereny rekreacyjne

W „Wiosce bez pamięci” wszystko zostało zaaranżowane tak, by pozwalało na stopniowe włączanie osób z demencją i chorobą Alzheimera oraz ich bliskich do ośrodka zawierającego elementy znane z dotychczasowego życia mieszkańców. Wioska oferuje mieszkanie i opiekę w środowisku przypominającym świat zewnętrzny. Złagodzi to u chorych wszelkie poczucie zerwania z przeszłością, zachowując przy tym autonomię i codzienną rutynę, które mogą pomóc spowolnić postęp demencji — podsumowuje Magdalena Wojtowicz.