O terenach podmokłych, jarzębinie i stawikach, których już nie ma – projekt, który stworzyła Matylda Wolwowicz na School of Form to nie tylko rzeźby o dodatkowej funkcji mierników stanu zanieczyszczenia wody. To równocześnie historia o zanikaniu, o wpływie urbanizacji na tereny naturalne i ich więcej-niż-ludzkich mieszkańców, a także projektowy poemat o balansie między wodą a suszą.
„Indicating water” to projekt, który poprzez koncentrację uwagi na wyjątkowych organizmach biologicznych opowiada o relacji człowieka i natury, utracie, suszy i zmianach. Praca powstała we współpracy z Kampinoskim Parkiem Narodowym.
Indicating Water
proj.: Matylda Wolwowicz
susza w Kampinoskim Parku Narodowym
Pracę nad projektem Matylda Wolwowicz rozpoczęła od wyboru terenu badań z naciskiem na analizę relacji ludzi z naturalnym środowiskiem na terenach mokradłowych, a to ze względu na wagę znaczenia wody dla życia na Ziemi. Wybór Puszczy Kampinoskiej i leżącej na terenie Kampinoskiego Parku Narodowego wsi Truskaw podyktował również osobisty sentyment autorki do tych terenów.
W ramach badań autorka odbyła spacery z mieszkańcami wsi po okolicznych terenach.
Pokazywali mi miejsca, które pamiętają sprzed wielu lat, a które stały się częścią zabudowy. Usłyszałam historie o dziecięcych zabawach na podmokłych terenach leśnych. O znikającej jarzębinie i trawach wydmowych. O tym jak były tereny podmokłe, stawiki, oczka wodne, których już nie ma
– opowiada autorka.
mokradła przy ścieżce dydaktycznej Do Karczmiska w Puszczy Kampinoskiej
grafika — Matylda Wolwowicz
Indywidualne spacery po terenie parku kampinoskiego wyjawiły, jak silne emocje budzą w mieszkańcach okolic zmiany w terenie i jak bardzo związani są oni z tamtejszą przyrodą. Dominujące w tych opowieściach uczucie autorka zdiagnozowala jako solastalgię, pojęcie zapożyczone od Glenna Albrechta.
Solastalgia wiąże się z bólem, który odczuwa się w związku ze zmianą,,swojego” otoczenia, krajobrazu lub przyrody, które stanowiły wcześniej integralną część tożsamości, doświadczeń czy wspomnień. Termin podkreśla powiązania między ludźmi a ich otoczeniem i to jak zmiany mogą wpłynąć na samopoczucie
– tłumaczy autorka.
Matylda Wolwowicz odnosi się w swojej pracy zarówno do indywidualnych historii, do historycznych tekstów literackich, podkreślających rolę natury w życiu człowieka, jak i do literatury współczesnej. Przywołana przez nią „Betonoza” Jana Mencwela to tylko jedna z pozycji, która zwraca uwagę na krytyczny stan zieleni w polskich miastach.
czym są bioindykatory?
Projekt Matyldy Wolwowicz łączy humanistyczne podejście badawcze z naukowym, skoncentrowanym wokół biologii i ekologii. Współpraca z pracowniczką parku narodowego, Anną Kębłowską, starszą specjalistką ds. ochrony przyrody, pomogła autorce zidentyfikować palące problemy występującej tam roślinności oraz gatunki, na które warto zwrócić uwagę.
gatunki roślin nadwodnych
proj.: Matylda Wolwowicz
gatunki makrobezkręgowców
proj.: Matylda Wolwowicz
Wskazane przez nią tataraki, rzepichy i inne rośliny tak samo jak gatunki owadów, np. jętki, chrząszcze wodne czy chruściki funkcjonują jako bioindykatory, czyli naturalne wskaźniki, pozwalające na odczytywanie i monitorowanie zmian zachodzących w środowisku.
Celem pracy „Indicating water” było nie tylko opowiedzenie historii Parku Kampinoskiego i okolicznych gmin, ale również zwrócenie uwagi na całą skalę szkód jakie działalność człowieka wywołuje na środowisko, w którym zamieszkuje.
Światowy Fundusz na rzecz Przyrody (WWF) (2018) poinformował, że od 1970 r. liczba gatunków słodkowodnych na świecie spadła o około 83%. Oszacowano, że 34% bezkręgowców słodkowodnych może być zagrożonych
– cytuje autorka.
koncept
proj.: Matylda Wolwowicz
Jak zatem obiekt stworzony ludzką ręką może korespondować z zagrożonymi roślinami? Matylda Wolwowicz oddaje głos bytom nie-ludzkim, niejako wkładając je w ramy, które to właśnie stanowiły przedmiot projektowej części jej pracy. Zaprojektowane obiekty miały pełnić funkcję wskaźników gatunków i mierników stanu wody, tak jak badane rośliny o statusie bioindykatorów. To im autorka oddaje głos za pomocą swojego projektu.
przechwycenie betonu i nadanie mu nowego znaczenia
Podczas procesu projektowego autorka zauważyła, że jej pierwsza koncepcja wykonania przedmiotów z odlewów kory, błota oraz mchu stanowiłaby zbyt dosłowną kopię obiektów organicznych. Odrzuciła także drugą koncepcję, w której miały one proste, geometryczne kształty, by odejść od wyraźnie ludzkiej stylistyki. Efekt końcowy swoją formą plasuje się gdzieś pomiędzy, jest jednocześnie organiczny i abstrakcyjny w swojej bryle.
Po wielu próbach materiałowych – rzeźby musiały być w końcu wykonane z tworzywa, które jednocześnie będzie pełnić funkcje miernika biologicznego i nie rozpuści się w wodzie – padło na zaprawę murarską i beton. Paradoksalne wykorzystanie materiału, który odpowiedzialny jest za betonozę, to świadomy zabieg autorki, mający na celu podkreślenie krytyki niszczenia środowiska naturalnego. Do stworzenia konstrukcji rzeź wykorzystane zostały pręty zbrojeniowe, również wykorzystywane w budownictwie, a także siatka pod gładź gipsowa.
próby materiałowe
proj.: Matylda Wolwowicz
próby materiałów utwardzających i zapobiegających pękaniu
proj.: Matylda Wolwowicz
Ulokowanie gotowych obiektów na terenie Kampinoskiego Parku Narodowego, zgodnie z porozumieniem, uzależnione było od konkretnych wytycznych: rzeźby musiały znajdować się na trasie ścieżek edukacyjnych, w zasięgu wzroku od wytyczonego szlaku. Do wyboru pozostały więc tylko te ścieżki, które sąsiadowały z strumieniami czy stawami. Władze parku zaakceptowały umiejscowienie obiektów w okolicach strumienia Lipkowskiej Wody, ten jednak wysechł latem, gdy projekt miał zostać zrealizowany. Ostatecznie, sytuacja podkreśliła tylko wagę problemu, o którym projekt opowiada.
mapka okolic Lipkowskiej Wody z zaznaczonym umiejscowieniem obiektów
proj.: Matylda Wolwowicz
W celu zwizualizowania końcowego efektu pracy, autorka sfotografowała rzeźby na różnych terenach podmokłych na terenie Parku, a dopiero później przemieściła je do lokalizacji zatwierdzonej przez KPN. Tam mogły pozostać na okres od sierpnia do listopada. Towarzyszyły im kody QR umieszczone na stalowych stelażach, odsyłające do strony internetowej uzupełnionej treściami edukacyjnymi, ankietą dotyczącą wiedzy na temat zmieniających się krajobrazów oraz opinii na temat projektu.
Indicating Water
proj.: Matylda Wolwowicz
Praca Matyldy Wolwowicz jest fascynującym przykładem jak multidyscyplinarne może być projektowanie. Jednocześnie porusza bardzo ważny, aktualny temat w sposób symboliczny i zarazem piękny, jak i wzruszający.
Praca napisana została pod kierunkiem Adriana Krężlika, dr Moniki Rosińskiej oraz mgr Marii Krześlak-Kandziory.
