Choć w niektórych miastach w Polsce historyczne centrum stanowi wizytówkę i najczęstszy obrazek na pocztówkach, w wielu innych to przestrzeń zaniedbana, której lata świetlności dawno minęły. W przywróceniu im dawnego blasku pomóc mogą miejscowe plany rewitalizacji. Nad ich skutecznością pochylił się Rafał Purzyński z Politechnika Łódzka w swojej pracy dyplomowej magisterskiej przygotowanej pod kierunkiem dr inż. arch. Adriany Cieślak-Arkuszewskiej.
Rafał Purzyński przeanalizował możliwości i wady miejscowego planu rewitalizacji, traktowanego jako narzędzie do przekształcania przestrzeni, przeciwdziałania degradacji krajobrazu kulturowego i zanikania lokalnych cech architektonicznych. Analizy dokonał na przykładzie Wielunia, miejscowości zamieszkanej przez ponad 20 tysięcy mieszkańców, znajdującej się w województwie łódzkim.
wizualizacja
proj.: Rafał Purzyński
miejscowy plan rewitalizacji jako narzędzie przemian
Część teoretyczna pracy obejmowała m.in. analizę gminnych programów rewitalizacji, a szczegółowo procedurą planistyczną, zakres formalny, cele, znaczenie, możliwości i konsekwencje wynikające z uchwalenia miejscowego planu. Autor zbadał również pierwsze doświadczenia gmin, które z takiego programu już skorzystały.
Autor poddał miasto Wieluń szczegółowej analizie, metodą case study, z której wynika, że lokalny program rewitalizacji nie spełnia wszystkich ustawowych warunków, ale wskazuje obszary, na których można przeprowadzić rewitalizację, co potwierdziły również osobiste obserwacje autora w terenie.
Następnym krokiem autora było ustalenie granic opracowania, w którym znalazło się historyczne centrum Wielunia – Stare Miasto i tereny do niego przyległe – bogato nasycone tkanką zabytkową.
analiza - funkcje zabudowy
proj.: Rafał Purzyński
szczegóły elewacji, charakter urbanistyczny i przeciwdziałanie degradacji krajobrazu
W części projektowej pracy Rafał Purzyński opracował modelowy miejscowy plan rewitalizacji. Poświęcił uwagę szczegółom elewacji zabudowań, zwrócił także uwagę na prowadzoną na tym terenie działalność. Autor opracował również odnowione elewacje przyrynkowe przy placu Legionów oraz przekroje skwerów czy też ciągów pieszych w parkach.
projekt - przekroje ulic i placów
proj.: Rafał Purzyński
projekt - przykładowe elewacje
proj.: Rafał Purzyński
Autor podkreśla, jak ważne w procesie planowania przestrzeni jest stworzenie wizualizacji rozwiązań, np. w postaci makiet, wirtualnych modeli 3D, fotorealistycznych ujęć, koncepcji urbanistycznych, widoków i przekrojów. Nie bez znaczenia pozostaje również partycypacja społeczna przy tworzeniu dokumentów planistycznych.
Wizualizacja docelowych przekształceń pozwala bowiem nie tylko na lepsze zrozumienie podejmowanych działań przez podmioty zaangażowane w proces przekształceń (mieszkańców, inwestorów, itd.), ale także stwarza szanse na zaprezentowanie wizji, wykreowanie w świadomości mieszkańców celu realizowanych przedsięwzięć i zaangażowanie ich w podejmowane działania rewitalizacyjne, co jest w zasadzie kluczowym elementem skuteczności inicjatyw naprawczych
– tłumaczą Rafał Purzyński wraz z promotorką pracy dyplomowej Adriana Cieślak-Arkuszewska w artykule naukowym równie poświęconym rewitalizacji Wielunia.1
W opracowanej analizie kompozycji urbanistycznej autor podzielił istniejącą zabudowę na pozytywną, czyli cenną i zabytkową, neutralną oraz negatywną, czyli degradującą przestrzeń. Na mapie funkcyjnej dużą część opracowanego obszaru zajmuje zieleń urządzona, a zabudowa usługowa nie dominuje ilościowo nad mieszkaniową.
koncepcja zagospodarowania
proj.: Rafał Purzyński
Ostatecznie stworzona została instrukcja dla gmin i projektantów, zawierająca opis kolejnych kroków, zobrazowanych na schemacie, które należy podjąć, by doprowadzić do przyjęcia miejscowego planu rewitalizacji.
Rafał Purzyński i dr inż. arch. Adrianna Cieślak-Arkuszewska podkreślają, że Miejscowy Plan Rewitalizacji może stanowić narzędzie wspomagające przekształcenia miast, a zatem przyczyniać się też do realnej rewitalizacji społecznej i ekonomicznej ich centrów, ale jego stosowanie wymaga znaczących kompetencji na poziomie projektowym i administracyjnym. Złożoność proceduralna, obciążenie finansowe i brak odpowiednich umiejętności u projektantów i samorządowców są głównymi przyczynami, dlaczego stosowanie tego dokumentu w praktyce jest ograniczone.
1 A. Cieślak-Arkuszewska, R. Purzyński, Miejscowy plan rewitalizacji jako narzędzie kształtowania polityki przestrzennej historycznego centrum małego miasta, 2021, „Space-Society-Economy”, nr 32, s. 153-181.
