Zatrzymać deszcz w miejscu

Magdalena Milert

05 czerwca '24

w skrócie
Ogrody deszczowe to specjalnie zaprojektowane tereny, które przechwytują, filtrują i magazynują wodę deszczową, poprawiając zarządzanie wodą opadową w miastach. Działają poprzez zatrzymywanie i powolne przepuszczanie wody do gleby, redukując spływ powierzchniowy, oczyszczając wodę z zanieczyszczeń i wspierając lokalną retencję. Ogrody deszczowe redukują ryzyko powodzi, poprawiają jakość wód gruntowych, wspierają bioróżnorodność, poprawiają mikroklimat miejski i są estetycznym elementem krajobrazu. Więcej ciekawych informacji znajdziesz na stronie głównej portalu AiB

w skrócie

Ogrody deszczowe to specjalnie zaprojektowane tereny, które przechwytują, filtrują i magazynują wodę deszczową, poprawiając zarządzanie wodą opadową w miastach.
Działają poprzez zatrzymywanie i powolne przepuszczanie wody do gleby, redukując spływ powierzchniowy, oczyszczając wodę z zanieczyszczeń i wspierając lokalną retencję.
Ogrody deszczowe redukują ryzyko powodzi, poprawiają jakość wód gruntowych, wspierają bioróżnorodność, poprawiają mikroklimat miejski i są estetycznym elementem krajobrazu.
Więcej ciekawych informacji znajdziesz na stronie głównej portalu AiB

Ogrody deszczowe w krajobrazie miejskim

Ogrody deszczowe stają się coraz popularniejszym rozwiązaniem w krajobrazie miejskim. Współczesne miasta borykają się z problemami związanymi z zarządzaniem wodą opadową i zanieczyszczeniem środowiska. Ogrody deszczowe stanowią idealną odpowiedź na te wyzwania, łącząc funkcje estetyczne z ekologicznymi i bezpieczeństwem.

czym są ogrody deszczowe?

Ogród deszczowy to specjalnie zaprojektowany teren, który ma za zadanie przechwytywać, filtrować i magazynować wodę deszczową, zanim ta zwyczajnie spłynie do kanalizacji. Zalicza się je do elementów zielono-błękitnej infrastruktury miasta. To nasadzenia roślin w gruncie o zwiększonej przepuszczalności, które zbierają wodę opadową z powierzchni znacznie większej niż powierzchnia samego ogrodu. Zazwyczaj jest to zagłębienie w ziemi, wypełnione specjalnym podłożem filtracyjnym oraz roślinami hydrofitowymi, odpornymi na okresowe zalania. Dzięki ogrodom deszczowym mniej wody spływa z powierzchni nieprzepuszczalnych (chodniki, ulice, parkingi, place) do kanalizacji, co przyczynia się do zatrzymywania wody. Zapobiega to obniżaniu się poziomu wód gruntowych i lokalnym podtopieniom podczas opadów nawalnych.

jak działają ogrody deszczowe?

Ogrody deszczowe służą do zarządzania wodą deszczową, wspierając małą retencję poprzez redukcję spływu powierzchniowego. Są one wyjątkowo skuteczne nie tylko w parkach czy ogrodach, ale także przy blokach, biurowcach, w okolicy szerokich ulic, obwodnic. Działanie ogrodów deszczowych polega na zatrzymywaniu i powolnym przepuszczaniu wody opadowej w glebę. Dzięki odpowiedniemu projektowi, który uwzględnia warstwy przepuszczalne i odpowiednio dobraną roślinność, woda deszczowa może skutecznie wsiąkać w grunt. Badania pokazują, że ogrody deszczowe charakteryzują się około 30% wyższą skutecznością wsiąkania wody w porównaniu do typowego trawnika[1]. Kolejną zaletą ogrodów deszczowych jest ich zdolność do oczyszczania wody. Woda deszczowa, która trafia do ogrodu deszczowego, przechodzi przez warstwy filtracyjne, w tym warstwę roślinną, która pochłania zanieczyszczenia. Dzięki temu ogrody deszczowe mogą usuwać nawet do 90% zanieczyszczeń zawartych w wodzie deszczowej[2].

konstrukcja ogrodów deszczowych

Ogrody deszczowe konstruowane są w zależności od ich miejsca usytuowania. Często składają się z kilku warstw: powierzchniowej, przepuszczalnej oraz drenażowej. Czasami na wierzchu możemy spotkać jeszcze warstwę przeciwerozyjną, składającą się z kamieni lub żwiru. Warstwa powierzchniowa jest warstwą wegetacyjną i to w niej rosną rośliny. Warstwa przepuszczalna składa się z piasku i drobnego żwiru, co umożliwia powolne przenikanie wody do głębszych warstw gleby. Warstwa drenażowa, na samym dnie ogrodu deszczowego, zapewnia odpływ nadmiaru wody.

Procesy w ogrodach deszczowych obejmują przechwytywanie wody, filtrację, infiltrację oraz magazynowanie i parowanie. Woda deszczowa spływa z powierzchni dachów, chodników i ulic do ogrodu deszczowego. Następnie przechodzi przez warstwy roślinności, gleby, piasku i żwiru, gdzie jest filtrowana z zanieczyszczeń, takich jak metale ciężkie, oleje i substancje chemiczne. Oczyszczona woda jest stopniowo wchłaniana przez glebę, zasilając wody gruntowe. Część wody może być zatrzymywana w ogrodzie, a następnie odparowywana przez rośliny.

W zależności od budowy — ogród może wodę zarówno infiltrować, jak i być rozwiązaniem szczelnym, którego zadaniem jest retencja. W obu przypadkach odpływ jest minimalizowany poprzez ewapotranspirację (parowanie). Objętość ogrodu deszczowego musi uwzględniać wskaźnik tzw. lokalnego opadu obliczeniowego. Podczas ulewnych opadów przelewy awaryjne kierują wodę do systemu małej retencji, kanalizacji deszczowej lub też specjalnej studni chłonnej[3].

jak zaprojektować ogród deszczowy?

Projektowanie ogrodu deszczowego wymaga uwzględnienia kilku kluczowych aspektów. Przede wszystkim, ogród powinien być zlokalizowany w miejscu, gdzie może efektywnie przechwytywać wodę deszczową, na przykład w pobliżu zlewni z dachów, w okolicy parkingów lub innych utwardzonych powierzchni. Ważne jest, aby gleba miała odpowiednią przepuszczalność, umożliwiającą infiltrację wody. W razie potrzeby można zastosować dodatkowe warstwy wspomagające. Dobór roślin powinien uwzględniać gatunki odporne na okresowe zalania, które dobrze rosną w lokalnym klimacie i warunkach glebowych. W naszych warunkach klimatycznych ogrody deszczowe to królestwo turzyc, tojeści, trzęślicy czy niezapominajki, a także rdestu wężownika czy wieloletnich paproci, na przykład długosza królewskiego[4]. Można stosować także byliny — na przykład knieć błotną, niezapominajkę czy turzycę ptasie łapki, albo nieco wyższe rośliny, przydatne będą tu bodziszek łąkowy, języczka pomarańczowa, mięta nadwodna czy tatarak zwyczajny.

Jak każdy ogród, tak i deszczowy wymaga regularnej pielęgnacji, takiej jak usuwanie chwastów, monitorowanie stanu roślin i zapewnienie prawidłowego funkcjonowania systemu drenażowego.

zalety ogrodów deszczowych

Ogrody deszczowe bardzo dobrze redukują ryzyko powodzi. Poprzez spowalnianie przepływu wody deszczowej zmniejszają ryzyko podtopień i przeciążenia systemów kanalizacyjnych. Ponadto naturalne procesy filtracyjne w ogrodach deszczowych skutecznie usuwają zanieczyszczenia z wody opadowej, poprawiając jakość wód powierzchniowych i gruntowych. Tworzą również siedliska dla różnych gatunków roślin i zwierząt, wspierając lokalną bioróżnorodność. Dodatkowo, rośliny w ogrodach deszczowych pochłaniają dwutlenek węgla, produkują tlen i zwiększają wilgotność powietrza, co ma pozytywny wpływ na mikroklimat miejskich obszarów. Ogrody deszczowe są również atrakcyjnymi elementami krajobrazu, mogą służyć jako miejsca rekreacji i edukacji ekologicznej.

ogrody deszczowe w Polsce

W Polsce ogrody deszczowe stają się coraz bardziej popularne, zwłaszcza w miastach, które szukają sposobów na zrównoważone zarządzanie wodą opadową. Przykładem może być Wrocław[5], gdzie realizowane są projekty integrujące ogrody deszczowe z przestrzenią miejską. Podobne inicjatywy można znaleźć również w Warszawie[6], Poznaniu[7], Krakowie[8], czy w Gorzowie Wielkopolskim[9], Gdańsku[10] i Gdyni — miasto to uzyskało nagrodę główną w konkursie Innowacyjny Samorząd za projekt Gdyński Ogród Deszczowy w uznaniu nowatorskiej inicjatywy zachęcającej mieszkańców Gdyni do tzw. małej retencji wody deszczowej oraz edukacji na temat roli i znaczenia wody deszczowej w środowisku miejskim[11].

Ogrody deszczowe to ekologiczne rozwiązanie, które pomaga w zarządzaniu wodą opadową, poprawia jakość środowiska miejskiego i zwiększa bioróżnorodność. W miarę jak zmiany klimatyczne i urbanizacja stają się coraz większym wyzwaniem, ogrody deszczowe mogą odgrywać kluczową rolę w budowaniu dobrego miejsca do życia.