Zielone miasto
Więcej artykułów o podobnej tematyce znajdziesz w numerze A&B 04/2024 – ZIELONE MIASTO,
z którego publikujemy poniższy artykuł. Pobierz bezpłatne e-wydania A&B i czytaj więcej.
Jakie są najważniejsze wyzwania na najbliższy czas, w kontekście projektowania krajobrazu? Na to pytanie odpowiada Katarzyna Kobierska, architektka krajobrazu i założycielka wrocławskiej pracowni projektowej KA KOBIERSKA.
nieprzebodźcowanie
W przebodźcowanym miejskim otoczeniu, nadmiernie stymulującym nasze zmysły powinniśmy rozpocząć rozważania nad prostotą, czytelnością i integralnością w kształtowaniu przestrzeni oraz unikać nadmiernie stymulujących elementów. W obawie o potencjalne przeciążenie sensoryczne i mając na uwadze coraz częściej diagnozowane osobowości neuroatypowe, nasze projekty powinny unikać zbyt stymulujących kształtów, kolorów i funkcji.
mebel nawiązujący do tożsamości miejsca, unikający przebodźcowania ze względu na sąsiadujący z placówką szkoły ośrodek uczęszczany przez dzieci neuroatypowe — Poznań, Mood for Wood, edycja sierpień 2023 — warsztaty organizowane przez SARP O. Poznań, Stowarzyszenie Punkt Wspólny tutorzy: Nils Wenk, Katarzyna Kobierska autorzy: uczestnicy warsztatów: Roman Michalczak, Michał Pietrusiewicz, Ibrahim Kandeel, Leo Altmann, Michaela Kirnerová, Marina Alimpieva, Roxana Dziurowicz, Marcin Stępień, Oliwia Kłopatowska, Julia Bugajska, Daria Kaczmarzewska, Paweł Siemaszko, Maciej Misiak, Willy Manford, Mikołaj Gniadzik, Anastasiia Antonova, Mareike Finnern, Nastassia Mitrafanava, Natalie Polakova, Julia Jura, Karolina Staszewska, Anna Leonik
fot.: Mikołaj Gniadzik
tożsamość terenu, warstwa kulturowa
Globalizacja oraz zanikające wartości kulturowe jeszcze bardziej motywują do sięgania po utrwalanie tradycji miejsca, regionu w zagospodarowaniu przestrzeni. Coraz ważniejsze staje się zachowanie istniejących walorów przyrodniczych i widokowych, architektonicznych, nawiązanie do historii, tradycji i kultury miejsca, dopasowanie się projektem do estetyki otoczenia. Podkreślenie atutów i charakterystycznych cech przestrzeni, wydobycie ducha miejsca.
ochrona
W zwartej przestrzeni miejskiej kluczowa staje się ochrona istniejącej zieleni niskiej i wysokiej na placu budowy, odpowiednie zapisy w projekcie i rozpoznanie stanu zdrowotnego drzew, a przede wszystkim odpowiednie zabezpieczenie podczas budowy. Przenoszenie stanowisk zieleni, na przykład zbiór nasion łąk, wysadzenie i szkółkowanie istniejącej zieleni przed rozpoczęciem budowy i ich ponowne wysianie, wysadzenie po zakończeniu budowy, tak zwany recykling zieleni lub odtwarzanie ekosystemów. To poważne wyzwania, z którymi obecnie mierzą się architekci krajobrazu.
edukacja
Nie do przecenienia jest edukacja od najmłodszych lat w promowaniu zrozumienia i akceptacji estetyki naturalnego nieporządku w przyrodzie. Edukacja od najmłodszych lat, nie tylko poprzez wykorzystywanie półśrodków, jakimi są gotowe domki dla owadów, ale też poprzez pokazywanie naturalnych siedlisk zwierząt i mikroorganizmów, takich jak suche badyle, pozostawione skrawki odkrytej ziemi dla pszczół do zakładania gniazd podziemnych, stosy gałęzi dla jeży oraz dzikie zarośla i gęstwiny dla ptaków.
Przykład powinien iść przede wszystkim z góry, a trendy i standardy być wyznaczane przez zarządców państwa i jednostki terytorialne. To, jak zarządzamy zielenią w mieście, powinno wynikać z wiedzy, profesjonalnej praktyki, badań naukowych i sprawdzonych rozwiązań, nie z upodobań jednostki. Projektowanie krajobrazu to odpowiedzialna rola, nie polega wyłącznie na uwzględnieniu estetyki i funkcjonalności.
Park Tarnogajski, Leśne Druhy Tarnoduchy — w projekcie najważniejsze było dostosowanie placu rekreacji do istniejącego drzewostanu w celu jego zachowania, ograniczenie bodźców kolorystycznych i materiałowych oraz nawiązanie do tożsamości miejsca — osiedle Tarnogaj i były cmentarz we Wrocławiu inwestor: ZZM Wrocław autorzy: PROMART Wioletta Trytko we współpracy z KA KOBIERSKA wykonawca: Tribud realizacja: 2021
fot.: Katarzyna Kobierska
estetyka naturalnego nieporządku
Nieustannym zagadnieniem, teraz szczególnie aktualnym, wydaje się analiza znaczenia i piękna naturalnego nieporządku w ekosystemach oraz konsekwencji niezrównoważonych praktyk w krajobrazie. Edukowanie prowadzi do zrozumienia estetyki naturalnego nieporządku natury. Dzięki edukacji na temat martwych drzew jako hotspotów bioróżnorodności stanowiących dom dla niezliczonych gatunków owadów, chrząszczy i mikroorganizmów, jesteśmy w stanie zaakceptować estetykę rozkładu jako elementu koniecznego do zamknięcia cyklu obiegu materii w przyrodzie.
Musimy też zrozumieć, że w naturze proste schludne krawędzie nie istnieją, przenikanie się siedlisk, mieszanie gatunków na styku ekotonów to zjawiska naturalne i piękne. Nieporządek natury ma swoją skomplikowaną systematykę, która pozwala roślinom funkcjonować w formie zrównoważonych ekosystemów. Powszechnie stosowane materiały w ogrodnictwie, takie jak ekobordy wyznaczające równe, nienaturalne krawędzie, włókniny wyściełające rabaty, by nie przerosły je niepożądane rośliny, powodują zachwianie tej naturalnej równowagi. Przyczyną wszelkich nienaturalnych działań w krajobrazie jest brak akceptacji naturalnej estetyki nieporządku, co jest wynikiem braków w edukacji.
Park Tarnogajski, Leśne Druhy Tarnoduchy — w projekcie najważniejsze było dostosowanie placu rekreacji do istniejącego drzewostanu w celu jego zachowania, ograniczenie bodźców kolorystycznych i materiałowych oraz nawiązanie do tożsamości miejsca — osiedle Tarnogaj i były cmentarz we Wrocławiu inwestor: ZZM Wrocław autorzy: PROMART Wioletta Trytko we współpracy z KA KOBIERSKA wykonawca: Tribud realizacja: 2021
fot.: Katarzyna Kobierska
zarządzanie, zaniechanie działań
W projektowaniu krajobrazu ważne jest poszukiwanie równowagi między dzikością a ingerencją. Przyszłość kształtowania krajobrazu leży w odpowiednim zarządzaniu projektowaną i istniejącą zielenią, w poszukiwaniu równowagi między tym, co dzikie, gdzie jesteśmy w stanie prawie całkowicie zaniechać naszych działań, a tym, co pielęgnowane, uprawiane.
indywidualne podejście do zarządzania inwazyjnymi gatunkami roślin w kontekście projektowania krajobrazu
Inwazyjne gatunki obce (IGO) budzą wiele kontrowersji wśród biologów, przyrodników, jednak w trudnych warunkach: w ścisłym centrum miasta, gdzie podłożem jest nasyp pobudowlany oraz pozostałości po utwardzonych nawierzchniach, często stanowią one jedyną formę pokrywy roślinnej terenu. W przypadku gatunków inwazyjnych podejście zawsze musi być indywidualne. Inaczej potraktujemy drzewo z gatunku inwazyjnego, które osiągnęło już znaczne rozmiary w ścisłym centrum, gdzie stanowi jedno z kilku drzew możliwych do zachowania na terenie, inaczej w przestrzeni gęściej zadrzewionej. Istniejące gatunki inwazyjne, jako gatunki pionierskie, odpowiednio zarządzane mogą stanowić wartościowy zasób terenu. Sam fakt wycinania kilkunastometrowego drzewa, a następnie zakup, transport, a później kilkuletnie podlewanie innego posadzonego w zamian budzi pewne ekologiczne rozterki.
Inną sprawą jest projektowanie nowych doborów zieleni, gdzie zawsze najpierw powinniśmy rozważyć gatunki rodzime. Wiele z nich jest w stanie znieść ekstremalne warunki, jednak na początku zawsze wymagają nakładów pielęgnacyjnych, choćby kilkuletniego podlewania. Dlatego tak ważna — i najtańsza — jest ochrona zieleni istniejącej i rozpatrywanie każdego przypadku indywidualnie.
inżynieria ekologiczna
Inżynieria ekologiczna to niedoceniana dziedzina w sferze architektury krajobrazu, może być jednym z elementów projektowania cyrkularnego. Naturalne umacnianie skarp faszynami, walcami wegetacyjnymi, płotkami wiklinowymi lub też żywą faszyną i młodymi sadzonkami krzewów, tak zwanymi zrzezami, to najbardziej ekologiczne i sprawdzone inżynieryjnie rozwiązanie techniczne. Elementy te możemy pozyskać z roślin zastanych na terenie. Rozkładając się, włączają się w naturalny obieg materii w przyrodzie. W takich rozwiązaniach, także popartymi naukowo obliczeniami inżynieryjnymi przodują Niemcy, od których wiedzę możemy i powinniśmy czerpać garściami.
cyrkularność w formie retencji oraz natura nieporządku i nieporządek natury w Łączniku Port Popowice we Wrocławiu (fragment od strony remontowanej ulicy w trakcie realizacji) — inwestor: Vantage Development prowadząca architektka krajobrazu: Kamila Rogaczewska projekt: KA KOBIERSKA Katarzyna Kobierska projekt architektoniczny: TECLA — Architektura i Urbanistyka realizacja: 2022
fot.: Katarzyna Kobierska
cyrkularność w projektowaniu krajobrazu
Cyrkularność w kontekście projektowania krajobrazu to przede wszystkim powrót do korzeni i stare praktyki ogrodnicze, takie jak tworzenie gleby, na przykład liściówki, własnego kompostu, uprawianie wyniesionych grządek w formie Hügelkultury, permakultura, wykorzystywanie materiałów nieszkodliwych środowiskowo zastanych na działce, retencja wody opadowej, przewidywanie i planowanie rozwoju przestrzeni i jej dynamiki. Element cyrkularności w przyrodzie istnieje od dawna, to obieg materii, dlatego projektując w zgodzie z naturą i rozumiejąc jej mechanizmy, jesteśmy w stanie wprowadzić aspekt cyrkularności w naszym projektowaniu.
wyzwania związane z wykorzystaniem sztucznej inteligencji
Wyzwaniem wydaje się też ścisła współpraca z coraz bardziej wyspecjalizowanymi branżystami, a także maszynami i sztuczną inteligencją do analiz terenu oraz przy jego projektowaniu. Użycie obiektów parametrycznych do projektowania krajobrazu — ostrożnie i z poszanowaniem naturalnych procesów — staje się coraz bardziej przydatnym rozwiązaniem.
