Jak połączyć średniowieczne ruiny ze współczesną architekturą i sztuką? Takie pytanie postawili organizatorzy międzynarodowego konkursu Art Cathedral. Wyzwaniem było stworzenie przestrzeni dla szeroko rozumianej sztuki na terenie irlandzkiego klasztoru Kells Priory, jednak bez ingerencji w zabytkowy obiekt. Z zadaniem zmierzył się zespół w składzie: Jeremi Ciechanowski, Iga Czaja (absolwenci Politechniki Gdańskiej) i Hieu Trung Anh Phan, którego propozycja znalazła się w ścisłym finale konkursu.
Konkurs Art Cathedral organizowany przez Young Architecture Competitions zapraszał uczestników do ponownego przemyślenia funkcji zabytkowych budynków sakralnych i ruin — stworzenia w nich przestrzeni na działalność kulturalną i artystyczną. Wyzwaniem było przekształcenie znajdującego się w Irlandii największego średniowiecznego klasztoru Kells Priory. Organizatorzy oczekiwali pomysłów, które połączą zabytkowe przestrzenie ze współczesnością i stworzą inspirujące miejsca do tworzenia sztuki, performansów i prowadzenia debat.
klasztor Kells Priory to jeden z największych średniowiecznych zabytków w Irlandii
© YAC
W projekcie należało uwzględnić zakwaterowania i pracownie dla artystów i artystek, przestrzenie wystawiennicze zewnętrzne i wewnętrzne, audytorium oraz pomieszczenia techniczne. Nowopowstałe struktury powinny być niezależne. Organizatorzy podkreślali, że nie można rozbierać i wyburzać istniejących ruin, usuwać drzew oraz prowadzić prac wykopaliskowych.
Nadesłane do konkursu prace oceniało jury w składzie: Manuel Aires Mateus (Aires Mateus), Valerie Mulvin (McCullough Mulvin Architects), Claudio Silvestrin (Claudio Silvestrin Architects), Edoardo Tresoldi, Emanuele Montibeller (Arte Sella), Alessia Salerno (Fondazione Prada), Michelangelo Pistoletto. Jury przyznało trzy nagrody główne (I Nagrodę otrzymał Matteo Polignano), dwa złote wyróżnienia i trzy wyróżnienia równorzędne. Natomiast pierwszy na krótkiej liście konkursowej znalazł się projekt Art Cathedral autorstwa Jeremiego Ciechanowskiego, Igi Czai i Hieuego Trung Anh Phana.
zagospodarowanie terenu klasztoru i charaktersytyczna ścieżka
© Jeremi Ciechanowski, Iga Czaja, Hieu Trung Anh Phan
odbudowa klasztoru we współczesnej formie
Największym wyzwaniem konkursowym było dla nas zaprojektowanie sporej kubatury w średniowiecznych ruinach, bez ich naruszania czy dominowania nad nimi. Wiedzieliśmy od początku, że w zastaną strukturę chcemy ingerować w jak najmniejszym stopniu, aby zachować charakter architektury, której początki sięgają aż XII wieku. Jednocześnie świadomi wielkiego założenia klasztornego, które niegdyś górowało nad irlandzkim krajobrazem, chcieliśmy przypomnieć o jego istnieniu. Postanowiliśmy odbudować klasztor, zachowując jego skalę i formę, jednak już przełożoną na współczesny język — mówią autorzy.
w budynku z zielonym dachem mieszczą się m.in. pracownie artystyczne
© Jeremi Ciechanowski, Iga Czaja, Hieu Trung Anh Phan
odwrócona, półprzezroczysta galeria
Młodzi architekci, aby nie przysłonić nowym budynkiem unikatowych pozostałości po klasztorze, wykorzystali puste przedpole w obrębie jego murów, na którym umieścili odwróconą i odbitą formę budynku. Jak tłumaczą, zdecydowali się na odwrócenie bryły, aby podkreślić kontrast między podejściem średniowiecznych budowniczych, a współczesnych architektów. Katedra, główny motyw projektu pozostała nienaruszona.
Zainspirowani irlandzką mglistą pogodą, postawiliśmy na półprzezroczystą fasadę z poliwęglanu, która swoją kruchością podkreśla zawiłą historię Kells, eksponując dodatkowo ruiny całego założenia, zapraszając je do wnętrza galerii sztuki. Z kolei budynek mieszczący pracownie, zakwaterowanie, i audytorium, które pełni również funkcję punktu widokowego, jest odbiciem przeszłości — co podkreśla refleksyjny, kamuflujący materiał z lustrzanej blachy nierdzewnej zastosowany na jego elewacji — opowiadają architekci.
Całość założenia spaja ścieżka kognitywna będąca mocnym akcentem kolorystycznym, prowadząca na zielony dach budynku galerii.
audytorium i punkt widokowy
W budynku z elewacją z blachy lustrzanej na pierwszy piętrze mieszczą się trzy różne typy pokoi, na drugim pracownie artystyczne ze ścianami kurtynowymi zapewniającymi widok na otoczenie. Bardzo dużo uwagi autorzy poświęcili osi odbicia, gdyż zależało im na wyeksponowaniu restauracji i przestrzeni performatywnej.
budynek mieści pracownie, pokoje prywatne, restaurację i audytorium
© Jeremi Ciechanowski, Iga Czaja, Hieu Trung Anh Phan
W 120-osobowym audytorium przewidzieliśmy rozsunięcie ściany kurtynowej, tak aby w świetle sali bariera między zewnętrzem a wnętrzem zanikła. Kiedy scena nie jest wykorzystywana na potrzeby wystąpień artystycznych, stanowi ogólnodostępny punkt widokowy, zapewniający niesamowity widok na całość założenia klasztornego. Stamtąd możemy oglądać dzieła sztuki, które zostały wyeksponowane na świeżym powietrzu, jak i wewnątrz katedry — tłumaczą projektanci.
w dawnej katedrze umieszczono przestrzeń wystawienniczą
© Jeremi Ciechanowski, Iga Czaja, Hieu Trung Anh Phan
technologia CLT
W celu jak najmniejszej ingerencji w zastane otoczenie, autorzy zdecydowali się na technologię CLT i płytko osadzone fundamenty płytowe. Odwrócona forma budynku naturalnie kreuje zielony dach, współgrający z krajobrazem z zastanym otoczeniem. Lekka konstrukcja słupowa stanowi szkielet, który przeradza się w otwarte przestrzenie.
Konkurs był dla nas szansą zmierzenia się z niepowtarzalnym dziedzictwem, rozbudowanym programem i pojęciem architektury kontemplacyjnej. Jesteśmy zadowoleni ze swojej koncepcji, która w założeniu miała być bezkompromisowa. Wyciągnęliśmy lekcję z wyzwania Art Cathedral i wkrótce planujemy zmierzenie się z kolejnym międzynarodowym konkursem — podsumowuje zespół projektantów.
