Bez Grand Prix oraz nagród w dwóch kategoriach oraz z ciekawym głosem w sprawie domów jednorodzinnych. Tak zakończyła się czwarta edycja konkursu o Nagrodę Architektoniczną Województwa Wielkopolskiego. To już kolejny, po śląskim, regionalny konkurs bez głównego trofeum. Zaczyna się projektowy kryzys, czy rosną wymagania sędziów?
Konkurs NAWW na najlepsze obiekty, przestrzenie i wnętrza województwa w minionym roku organizowany jest przez poznański SARP we współpracy z Wielkopolską Okręgową Izbą Architektów od 2020 roku. W połowie września poznaliśmy 21 nominacji ogłoszonych w tegorocznej edycji przez sąd konkursowy pod kierownictwem Błażeja Janika (SARP Katowice). Silnie obsadzone były trzy z siedmiu kategorii. O nagrodę walczyły cztery domy jednorodzinne, pięć wnętrz oraz trzy (wszystkie na wysokim poziomie) „dzieła eksportowe”, czyli realizacje wielkopolskich architektów poza granicami województwa i kraju.
stadni indywidualiści
Prezentując we wrześniu nominacje, typowaliśmy, że wśród domów jednorodzinnych zwycięży „dom wieloczłonowy” poznańskiej pracowni PL.Architekci, która od lat specjalizuje się z sukcesem w dziedzinie indywidualnego budownictwa. I tak się stało. Oryginalny dom składający się z kilku przemyślnie zestawionych ze sobą segmentów zostawił daleko w tyle konkurencję, którą Sąd Konkursowy potraktował dość krytycznie w swojej interesującej opinii:
Przegląd tegorocznych realizacji w kategorii domów jednorodzinnych przypomina Sławomira Mrożka i jego słynne określenie Polaków jako indywidualistów stadnych. Niemal wszystkie zgłoszone domy powielają do znudzenia dominujące dzisiaj, główne trendy czy też mody w architekturze, od uproszczonych form archetypalnych tzw. współczesnych stodół, po realizacje neomodernistyczne, […]. Powyższe wrażenie dopełnia niemal identyczny charakter wszystkich ogrodów […] łatwych do utrzymania, z niemal identyczną katalogową florą, trzymających okalającą domy przyrodę pod pełną kontrolą ogrodnika.
Dom WIELOCZŁONOWY, okolice Poznania; proj.: PL.ARCHITEKCI (Bartłomiej Bajon, Katarzyna Cynka-Bajon, Bartosz Stanek) — nagroda NAWW w kategorii "dom jednorodzinny"
fot.: Piotr Krajewski
Opinia ta ma wiele sensu, choć trzeba zauważyć, że wszystkie nominowane domy trzymały dość wysoki poziom. Jest on zapewne nie tylko zasługą zdolnych projektantów, ale też — co dostrzegli sędziowie — wypadkową wysokiego poziomu finansów i ambicji indywidualnych inwestorów. Za co zatem dostał nagrodę „dom wieloczłonowy”? Jury informuje:
Ta realizacja, jako jedyna wyraźnie odbiega od pozostałych projektów, wnosząc powiew świeżości i nieszablonowości bliskiej eksperymentowi. Rozbicie bryły budynku na zestaw powtarzających się, lekko odmiennych modułów nie tylko tworzy nową, ciekawą formę budynku, ale wprowadza również interesujące relacje między wnętrzem i zewnętrzem, relacje od otwartych przez półotwarte, po zamknięte […]. Zróżnicowana forma budynku, w założeniu autorów, jest próbą poszukiwania wrażenia mniejszej i bardziej intymnej skali stosunkowo dużego domu […]. Rozbicie budynku w jasny sposób wynika z dyspozycji funkcjonalnej.
Dom WIELOCZŁONOWY, okolice Poznania; proj.: PL.ARCHITEKCI (Bartłomiej Bajon, Katarzyna Cynka-Bajon, Bartosz Stanek) — nagroda NAWW w kategorii "dom jednorodzinny"
fot.: Piotr Krajewski
styk i Afryka
A zatem, niezależnie od zastrzeżeń, w tej kategorii i tak było znacznie lepiej niż w przypadku budownictwa wielorodzinnego. Główną ambicją większości deweloperów jest bowiem nie dobra architektura, a wysoka sprzedaż. Stąd też tylko trzy nominacje, choć w samym Poznaniu rocznie powstaje kilkadziesiąt budynków tego typu. Tu także sędziowie wybrali budynek, któremu dawaliśmy w A&B największe szanse. Nagrodę przyznano pracowni Insomia za rozbity na trzy segmenty dom przy ul. Słowackiego w Poznaniu. Architekci, nie raz nagradzani za swoje wielorodzinne realizacje, i tym razem dobrze poradzili sobie z ciasną działką między secesyjnymi kamienicami i współczesnym biurowcem na przedpolu dzielnicy Jeżyce. W uzasadnieniu sędziów czytamy, że:
Dobrana skala obiektu pozwala na optymalne wpisanie się w istniejącą tkankę historycznej zabudowy mieszkaniowej. Na uznanie zasługuje wysoka jakość architektoniczna obiektu oraz przywiązanie projektantów do detalu […]. Budynek stał się przykładem oryginalnej architektury mieszkaniowej, niedominującej w kontekście urbanistycznym.
Budynek mieszkalny wielorodzinny z funkcją usługową na parterze, Poznań, ul. Słowackiego 7; proj.: INSOMIA — nagroda NAWW w kategorii "budynek mieszkalny wielorodzinny"
fot.: Przemysław Turlej
Trudny wybór musieli mieć sędziowie w przypadku kategorii „dzieło eksportowe”. Raz, że wszystkie trzy projekty były na wysokim poziomie, a dwa: duży był rozstrzał terytorialny nominowanych realizacji. Ostatecznie wygrało dzieło najodleglejsze: Szkoła Fundacji WAYAir w obozie uchodźczym Ulyankulu w Tanzanii. Autorami tego projektu są: Iwo Borkowicz i Adam Siemaszkiewicz z JEJU.studio oraz Łukasz Rawecki z Arh+. Oto komentarz sędziów konkursu:
Założenie to jest konsekwencją wielu wyjazdów do Afryki i namysłu nad potrzebami mieszkającej tam społeczności. Projekt wykonano pro publico bono. Przy budowie szkoły wykorzystano łatwo dostępne lokalne materiały oraz ręcznie formowane cegły. Część z nich wyprodukowano na placu budowy, a część w niedalekiej dolinie — powstałe w ten sposób zróżnicowane, dwukolorowe cegły tworzą ciekawe ornamenty na ścianach budynków. Uczące się w szkole dzieci wykorzystują przestrzeń wspólną, którą wyznacza wielki cień znajdującego się w centralnym punkcie szkoły mangowca. Z przestrzeni tej mogą korzystać także dorośli, gdy w szkole nie odbywają się lekcje.
Szkoła Fundacji WAYAir w obozie uchodźczym Ulyankulu w Tanzanii; proj.: Iwo Borkowicz, Adam Siemaszkiewicz (JEJU.studio), Łukasz Rawecki (Arh+) — nagroda NAWW w kategorii "dzieło eksportowe"
fot.: Iwo Borkowicz
zmierzyli się i wygrali
W bardzo ubogiej liczebnie kategorii „przestrzeń wspólna” zwyciężył interesujący projekt poznańskiej pracowni Neostudio Architekci (Bartosz Jarosz, Paweł Świerkowski): Przystanek Edukacja. Realizacja jest ciekawa z kilku powodów. Po pierwsze powstała w niewielkim Wieleniu na północy Wielkopolski. Po drugie, w kreatywny i ekonomiczny sposób przeobraziła przestrzeń po dawnym postoju autobusów. A po trzecie, jest kolejną urbanistyczną interwencją tych samych architektów w mieście, którego burmistrzyni od lat realizuje przemyślany program odnowy centrum. Poza nagrodzonym Przystankiem Neostudio dostarczyło Wieleniowi zrealizowane projekty przebudowy Rynku i nadnoteckich bulwarów. Oddajmy głos jury:
Autorzy zmierzyli się bezkompromisowo z niskojakościową architekturą sąsiednich pawilonów, proponując współczesną, oryginalną ich reinterpretację w innym materiale, nieinwazyjną zarazem wobec układu ulicy. Podjęli jednocześnie ciekawy dialog z najbliższą kamieniczną zabudową oraz odnieśli się dospołecznego przyzwyczajenia mieszkańców doistniejącego wtym miejscu przystanku.
Skwer Usług Kultury — „Przystanek Edukacja”, Wieleń autorzy: Neostudio Architekci,
architekci: Bartosz Dawid Jarosz, Paweł Świerkowski, Tomasz Sołtysiak — nagroda NAWW w kategorii "przestrzeń wspólna"
fot.: Paweł Świerkowski
Wreszcie, w silnie obsadzonej, choć mniej istotnej kategorii „wnętrze” kapituła konkursu dostrzegła te realizacje, które wyróżniały się na tle podobnych do siebie projektów utrzymanych w szarościach, bielach i beżach. Nagrodę otrzymało Koper Studio za projekt dla Kliniki Medycznej Reumedika, a wyróżnienie otrzymała również medyczna inwestycja: wnętrza Ośrodka Rehabilitacji Neurologicznej i Senioralnej Neuroport w Poznaniu autorstwa pracowni Zawieja Studio — Martyna Zawieja. Wszyscy laureaci (z wyjątkiem wyróżnienia) otrzymali nagrodę Urzędu Marszałkowskiego Województwa Wielkopolskiego: 5 tysięcy złotych.
Ośrodek Rehabilitacji Neurologicznej i Senioralnej Neuroport, Poznań; proj.: Zawieja Studio — Martyna Zawieja — wyróżnienie w kategorii "wnętrze"
fot.: ZASOBY STUDIO
bez publicznej i młodych
Bez nagród obyły się za to w dwie ostatnie kategorie: „budynek użyteczności publicznej” i „młody twórca”. Nie przyznano także Grand Prix, co zdarzyło się w młodym jeszcze wielkopolskim konkursie po raz pierwszy. I to, mimo że wieloma komplementami obsypano w uzasadnieniu sądu „dom wieloczłonowy” od PL.Architekci nazywając go jedną z najlepszych prac w tej edycji NAWW (we wszystkich kategoriach).
Reumedika klinika medyczna, Poznań; proj.: Koper Studio Magda Piotrowska architektka, Olga Hausmann — nagroda NAWW w kategorii "wnętrze"
fot.: Przemysław Turlej
Grand Prix i nagrody za budynki wielorodzinne nie przyznano w tym roku również w konkursie Architektura Roku Województwa Śląskiego. Czy to przejaw słabnącego poziomu krajowej architektury? Z sędziowskich kuluarów dało się usłyszeć takie głosy, choć — oczywiście trudno mówić o spadkowym trendzie po jednym słabszym roku. Zresztą, być może, coraz bardziej krytyczne i złożone są spojrzenia sędziów konkursów. Wskazywałby na to passus opinii sądu NAWW, który również dotyczy domów jednorodzinnych:
Większość zgłoszonych realizacji charakteryzuje ekskluzywność i elitarność. Zaskakuje niemal całkowity brak tańszych i mniejszych realizacji, a także zastosowanie jedynie klasycznych technologii, tworząc wrażenie oderwania architektury od głównych problemów współczesności, zaczynając od zmiany klimatycznej poprzez polityczno-ekonomiczny kryzys na tzw. digital switch kończąc.
Liczą się już zatem nie tylko forma i funkcja oraz dopieszczenie detali, ale bardziej aktualne i ważne aspekty projektowania. Paradoksalnie może to być świadectwem, że w niektórych dziedzinach polscy projektanci radzą sobie już naprawdę dobrze. Część nominacji, które nie trafiły na podium, jeszcze piętnaście lat temu zasłużyłaby co najmniej na wyróżnienie. Dziś poprzeczka znajduje się wyżej. Jak się wydaje, sędziowie podnoszą ją, bo — o czym pamiętamy choćby ze szkoły — od zdolnych wymaga się po prostu więcej.
Jakub Głaz
Kapituła konkursu:
- arch. Błażej Janik — przewodniczący Kapituły, SARP Katowice,
- arch. Szymon Rozwałka — czeskie Brno
- arch. Aida Januszkiewicz Piotrowska — przedstawicielka Wojewody Wielkopolskiego, członkini WPOIA RP,
- arch. Piotr Grabowski — wiceprezes SARP Poznań, członek WPOIA RP,
- arch. Jowita Maćkowiak — przedstawicielka Marszałka Województwa Wielkopolskiego,
- arch. Katarzyna Weiss — członkini Rady WPOIA RP, SARP Poznań,
- arch. Piotr Bartosik — członek Rady WPOIA RP, SARP Poznań,
- arch. Ewa Gbiorczyk — członkini Rady WPOIA RP, SARP Poznań,
- prof. Piotr Korduba — dyrektor Instytutu Historii Sztuki UAM,
- Anna Dudzińska — dziennikarka, Radio 357.
