Maja Kryżyńska z Wydziału Architektury i Wzornictwa Akademii Sztuk Pięknych w Gdańsku ma pomysł na zagospodarowanie południowych fortyfikacji Gdańska. Jej projekt architektoniczny przybliża mieszkańców Gdańska do natury, pozwala na jej odkrywanie oraz uwrażliwia na najbliższe otoczenie. Koncepcja, będąca jednocześnie pracą magisterską urzekła jury konkursu Dyplomy ASP: Architektura i Wzornictwo 2022, które przyznało jej Grand Prix.
Sztuką jest umiejętność pogodzenia natury i dobrze rozwijającego się miasta. Ekspansja urbanizacji pociąga za sobą zmiany ekonomiczne, społeczne i kulturowe, spychając środowisko przyrodnicze na dalszy plan. Żyjąc w ciągłym biegu i stresie, także potrzebujemy chwili oddechu i ucieczki od codzienności. Jednak czy nasze dotychczasowe działania przynoszą efekty? To pytanie zadałam sobie, wybierając temat i obszar opracowania swojej pracy magisterskiej — opowiada Maja Krzyżyńska.
most łączący dwa brzegi fosy
© Maja Krzyżyńska
Południowy ciąg fortyfikacji gdańskich jest obszernym bioróżnorodnym terenem zielonym o sporym znaczeniu kulturowym i historycznym. Dlatego też hasło natura stało się kluczowym dla autorki projektu, która skupiła się na bogatych przyrodniczo terenach fragmentu fortyfikacji położonej od strony dzielnicy Olszynka. Jak mówi, jej celem było uwrażliwienie ludzi na ich rodzime otoczenie oraz okrycie Gdańska z nowej perspektywy. Prezentowana praca magisterska została zatytułowana „Z drugiej strony — koncepcja zagospodarowania południowych Fortyfikacji Gdańska” i wykonana pod kierunkiem dr. Rafała Setlaka.
projekt zagospodarowania fortyfikacji gdańskich, analiza przyrodnicza
© Maja Krzyżyńska
nowe spojrzenie na fosę
Autorka przeprowadziła badania i analizy całego założenia, podczas których zauważyła sporą barierę pomiędzy brzegami historycznej fosy. Jak uważa, bariera ta to nie tylko ograniczenie fizyczne, ale również w pewien sposób mentalne.
Znacząco wyróżnia się funkcjonalność i częstotliwość odwiedzania terenu po stronie Śródmieścia i Dolnego Miasta, natomiast druga strona fosy charakteryzuje się bardziej „dziką”, mniej okiełznaną przyrodą. Szuwary, woda, roślinność przybrzeżna są domem i miejscem lęgowym dla ptaków i innych zwierząt oraz terenem występowania cennych roślin. Kolejnym odkryciem było odnalezienie przeze mnie nowych, atrakcyjnych perspektyw i emocji związanych z niesamowitymi widokami, którymi pragnęłam się podzielić — tłumaczy projektantka.
projektowana kładka widziana od strony zachodniej
© Maja Krzyżyńska
Na podstawie analiz Maja Krzyżyńska postanowiła zaproponować architekturę, która pomaga mieszkańcom Gdańska utrzymać dobrą relację z naturą, przenosząc akcentu na mniej uczęszczane tereny miasta. Projekt tworzą cztery elementy: kładka, meble miejskie, pawilon i punkt widokowy.
kładka, czyli spacerem nad wodą
Zmiana perspektywy w wielu sytuacjach wychodzi nam na dobre. Czasem nawet ta, w dosłownym znaczeniu, pozwala docenić walory kulturowe oraz krajobrazowe, które znajdują się na wyciągnięcie ręki. Projektowana kładka jest esencją koncepcji, której głównym założeniem jest „odwrócenie się w drugą stronę” — twierdzi Maja.
przystań widziana z lotu ptaka
© Maja Krzyżyńska
Wprowadzenie nowej formy aktywności otwiera dostęp na odcinek fosy, wcześniej nie eksplorowany. Przekraczając Bramę Nizinną i podążając ulicą Mostową, rozpoczynamy trasę, płynnie wchodząc na rozwarstwiającą się platformę. Kładka niczym wijąca się wstążka płynnie zmienia swoją wysokość nad ziemią, dopasowując się do ukształtowania terenu. Ścieżka tworzy formę „pętelki”, w której wnętrzu została zaprojektowana szersza platforma, pełniąca funkcję przystani dla spacerujących i kajakarzy. Przystań umożliwia odpoczynek na szerokich drewnianych ławach i ażurowej, metalowej konstrukcji schodów.
wizualizacja przystani kajakowej
© Maja Krzyżyńska
wzdłuż fosy
Po przejściu kładki znajdujemy się na drugim brzegu fosy, a po pokonaniu dwóch zakrętów ponownie możemy dotrzeć do wody, dzięki rozwidleniu kładki, której forma zachęca do wejścia i odkrycia widoku na Śluzę Kamienną i Biskupią Górkę. Na zboczu delikatnej skarpy, autorka umieściła drewniane ławy, które zostały przesunięte w kierunku wody. Zabieg ten pozwolił oddalić się od ciągu komunikacyjnego i skupić wzrok użytkowników na drugiej stronie brzegu, gdzie od wschodu wyłania się miękka linia pawilonu.
pawilon od strony wschodniej założenia
© Maja Krzyżyńska
biofiliczny pawilon
Zwieńczeniem opracowywanego terenu jest pawilon o biomorficznym kształcie, stapiającym się z terenem. Obiekt trudno jest zauważyć między pagórkami, gdyż jego konstrukcja od góry została zazieleniona, a jej wnętrze wykonano z drewna. Autorka zaproponowała pawilon na większym obszarze zieleni, w otoczeniu czterech historycznych głogów przy brzegu Motławy. Wpisany w spadek terenu, prowadzi użytkowników ze ścieżki po zielonej trawie niżej i wyżej.
wnętrze pawilonu zaprojektowano parametrycznie
© Maja Krzyżyńska
Każdy element wnętrza pawilonu, ławki oraz faliste ściany zostały zaprojektowane parametrycznie w dębowym drewnie. Miejsce powstało z myślą o możliwości schronienia się przed niekorzystnymi warunkami atmosferycznymi oraz na przerwę podczas spaceru czy wycieczki rowerowej. W budynku autorka przewidziała miejsce na sprzedaż ciepłych i zimnych napoi i przekąsek. Sam pawilon ma być także zachętą do wznowienia wielu wydarzeń kulturalnych, które wcześniej obywały się na bastionach.
pawilon przekryty jest zielonym dachem
© Maja Krzyżyńska
punkt widokowy na dachu
Zielony dach pawilonu to także punkt obserwacyjny, do którego prowadzą dwa wejścia umieszczone na wznoszącym się terenie. Naturalne, trawiaste pokrycie dachu w ciepłe dni zachęca do pikników, odpoczynku czy aktywności na świeżym powietrzu. Liczna roślinność na dachu ułatwia zarządzanie deszczówką i zwiększa bioróżnorodność środowiska.
panorama Gdańska widziana z dachu pawilonu
© Maja Krzyżyńska
perspektywy rozwoju
Kompleks opracowanego obszaru fortyfikacji od strony dzielnicy Olszynka to chęć pokazania, jak na nowo połączyć obydwie strony, przedzielone historyczną fosą. W swoim projekcie starałam się przedstawić harmonię człowieka z naturą, a także zadać pytanie — jak taka relacja mogłaby wyglądać w przyszłości? Kryzys środowiskowy jest bolączką dotychczasowego, nieodpowiedniego projektowania, w efekcie jest kryzysem projektowym. Przemyślany projekt może połączyć kulturę i naturę, a także mieć decydujący wpływ na środowisko. Rozwijający się model zrównoważonego rozwoju jest pierwszym ruchem ekologicznego projektowania, a kluczem do poszerzenia świadomości, jest zrozumienie naszego ekosystemu — podsumowuje Maja Krzyżyńska.
