Formuła tegorocznego Forum Mieszkaniowego była ściśle związana z wyzwaniami, które niesie z sobą koronawirus. Wydarzenie odbyło się zdalnie z hasłem przewodnim „Potrzeba wzrostu dostępności mieszkań wobec pandemii Covid-19”, a gospodarzem forum była organizacja Habitat for Humanity.
#stayathome
Kiedy wybuchła pandemia w internecie królowały hasztagi „zostań w domu” w wielu lokalnych odmianach. Jak mówi Magdalena Ruszkowska‑Cieślak (Fundacja Habitat for Humanity Poland) pozostawanie w izolacji miało być receptą na bezpieczeństwo zdrowotne. Niestety drugą stroną medalu były gospodarstwa domowe nieprzystosowane do nagłego rozszerzenia funkcji o szkołę i biuro. Mieszkania i domy — za małe, przeludnione, o niskiej jakości i standardzie. Pandemia przyniosła kolejne trudne życiowe sytuacje i wybory, a dotychczasową, niełatwą sytuację mieszkaniową — skomplikowała.
problemy mieszkaniowe Polek i Polaków
Na zlecenie fundacji Habitat for Humanity Poland w kwietniu bieżącego roku przeprowadzono badania opinii publicznej, których wynik przedstawia raport „Problemy mieszkaniowe Polek i Polaków oraz ocena istniejących rozwiązań”. Dlaczego warto o tym rozmawiać? Chociażby z tego powodu, że kwestie mieszkaniowe, tuż po zbyt niskich zarobkach i braku sprawnie funkcjonującej służby zdrowia, są według Polaków najistotniejszym problemem do rozwiązania (1/3 respondentów). Kto w pierwszej kolejności powinien uzyskać pomoc w dostępie do mieszkania? Respondenci wskazują na osoby znajdujące się w szczególnie trudnej sytuacji życiowej, ludzi młodych, usamodzielniających się, poszkodowanych w wypadkach i klęskach oraz osoby ubogie o bardzo niskich dochodach. Wsparcie finansowe ze strony władz publicznych powinno obejmować budowę i remonty mieszkań komunalnych i socjalnych dla osób ubogich oraz w trudnej sytuacji życiowej.
© Habitat for Humanity Poland
Respondenci byli też zainteresowani budową mieszkań na wynajem dla wszystkich obywateli z możliwością wykupu i bez możliwości wykupu, ale z umiarkowanym czynszem. Jak pokazują wyniki badań, Polacy są zainteresowani wynajmem mieszkania zamiast zakupem na własność, gdy cena najmu jest znacząco niższa niż rata kredytu lub kiedy państwo oferuje dofinansowanie czynszu najmu. Realne rozwiązania problemu są niezbędne, aby uzyskać stabilność mieszkaniową i jednocześnie swobodę w podejmowaniu życiowych decyzji, na przykład związanych z powiększeniem rodziny lub zmianą pracy. Dzięki temu możliwy jest rozwój jednostek i wspólnot.
zielona infrastruktura
Czy pandemia może być szansą na przewartościowanie i przemyślenie sytuacji mieszkaniowej? Według Krystyny Wąchały — Malik z firmy PFR Nieruchomości, w kontekście koronawirusa, przede wszystkim zmieniło się nasze postrzeganie miejsc, w których żyjemy. Dom nie jest już tylko sypialnią, ale musi spełniać szereg innych funkcji, tak, aby wszystko było na miejscu. Zarówno pod względem jakości i odpowiedniego metrażu, ale także infrastruktury. Przykładem może być budowany właśnie przez PFR Nieruchomości kwartał zabudowy mieszkaniowej Nowy Nikiszowiec w Katowicach. Osiedle zaprojektowano jako otwarte, bez barier, z ogrodami społecznymi na zielonych dziedzińcach, z szerokimi alejami, a pół tysiąca dostępnych cenowo mieszkań przeznaczono na wynajem.
zespół zabudowy mieszkaniowej Nowy Nikiszowiec, proj.: 22ARCHITEKCI
fot.: Piotr Krajewski
O zmianach na rynku deweloperskim mówił Konrad Płochocki z Polskiego Związku Firm Deweloperskich. Wielu nabywców mieszkań zmieniło swoje podejście do terenów zewnętrznych, na które patrzą teraz bardzo przychylnym okiem. A jak pokazują badania PZFD, spośród wielu ekologicznych rozwiązań, ich klienci wybierają prostotę, czyli po prostu zieleń. Polscy deweloperzy zaczynają również dostrzegać, że istotne są nie tylko potrzeby ich przyszłych klientów, ale także zastanych sąsiadów nowo powstających inwestycji.
prognozy na przyszłość
Jak będzie wyglądać przyszłość? Joanna Erbel, działaczka miejska i ekspertka do spraw mieszkaniowych, przedstawiła wyniki badań przeprowadzonych przez firmę Arup. Scenariusze są cztery. Pozytywne: Post Anthropocene zakładający balans — harmonijny związek pomiędzy życiem społecznym i środowiskowym oraz Greentocracy — w którym kwestie środowiskowe wypracowywane są za pomocą różnych kompromisów. Negatywne: Humans Inc. — obecna trajektoria, która kosztem planety buduje dobrobyt (niektórych) społeczeństw oraz Extinction Express, czyli wzmożona degradacja planety. Jakie inicjatywy mogą popchnąć świat w lepszym kierunku? Między innymi wprowadzenie Europejskiego Zielonego Ładu czy działania zgodne z przewodnikiem Eco Avengersów. Pierwsze oznaki chęci zmian widać też w świecie biznesu. Larry Fink zarządzający firmą BlackRock w tegorocznym liście do zarządzających spółkami zauważa, że logika kapitału musi się zmienić, bo zagrożenia klimatyczne to zagrożenia biznesowe. Na rynku wynajmu tymczasowego zrównoważoną alternatywą jest Fairbnb, który działa etyczniej niż swój znany poprzednik, a część zysków z wynajmu proponuje przekazywać miastu na realizację projektów społecznych.
Społeczne Agencje Najmu
Jedną z odpowiedzi na problemy mieszkaniowe mogą być Społeczne Agencje Najmu (SAN), które pośredniczą w wynajmowaniu mieszkań. Nieruchomość należąca do prywatnego właściciela może zostać wynajęta — po stawce niższej niż rynkowa, ale na okres długoterminowy — osobom w trudnej sytuacji życiowej. SAN wydaje się rozwiązaniem dla beneficjentów, którzy znaleźli się w tzw. luce czynszowej, gdy ich dochody są zbyt wysokie, by starać się o mieszkanie komunalne lub socjalne, a zbyt niskie na wynajem na rynku komercyjnym. Takie rozwiązania działają już w Warszawie (Habitat for Humanity) i w Poznaniu (Miejskie Biur Najmu).
kooperatywy mieszkaniowe
Innym rozwiązaniem mogą być kooperatywy mieszkaniowe. Takie oddolne inicjatywy realizowane przez grupy o podobnych wartościach powstają w Berlinie, Wiedniu czy Barcelonie. W Polsce ścieżki przecierano na wrocławskich Nowych Żernikach i podwarszawskim Konstancinie.
Nowe Żerniki we Wrocławiu, fragment zabudowy
fot.: Maciek Przemyk
Jak mówią Adam Grehl, były wiceprezydent Wrocławia i Piotr Górka ze Związku Miast Polskich, kooperatywy mieszkaniowe mogą być rozwiązaniem miastotwórczym i wpłynąć nie tylko na poprawę miejskiej estetyki, ale także budować atmosferę i wspólnotę w mieście.
Kwestie mieszkaniowe niezwykle celnie podsumowuje Agata Twardoch z Politechniki Śląskiej: potrzebny jest system składający się z różnorodnych rozwiązań zaadresowanych do różnych interesariuszy. W różnorodności siła!
