Czy dzisiejsza architektura funeralna musi być przypadkowa a zagospodarowanie cmentarzy nieprzemyślane? Na to pytanie stara się odpowiedzieć w projekcie inżynierskim Nina Kempa z Politechniki Warszawskiej. Studentka na przykładzie katowickiego cmentarza w Bogucicach postanowiła stworzyć pełen zieleni obiekt sprzyjający kontemplacji i refleksji.
Przedmiotem pracy inżynierskiej wykonanej pod kierunkiem Pawła Grodzickiego jest obiekt użyteczności publicznej będący zespołem budynków o charakterze sakralnym. Jego główną częścią jest budynek krematorium z funkcjami pomocniczymi. Pozostałe obiekty to elementy małej architektury lub mniejsze budynki, których celem jest usprawnienie funkcjonowania cmentarza. Wszystkie budynki tworzą razem projekt zagospodarowania obecnie pustej, nowej części nekropolii.
celem projektu jest stworzenie obiektu sprzyjającego kontemplacji
© Nina Kempa
Jak tłumaczy autorka:
Współczesne nekropolie rzadko budują nastrój wzniosłości i wyjątkowości. Dzisiejsza architektura funeralna jest przypadkowa i krzykliwa, a cmentarze są zazwyczaj przestrzeniami nieprzemyślanymi i zaniedbanymi. Celem projektu jest odwrócenie tej rzeczywistości i stworzenie różnorodnych obiektów sprzyjających kontemplacji i refleksji. Równie ważnym aspektem pracy jest pomoc w codziennym dbaniu i trosce o miejsce pochówku bliskich. Oczywiste jest, że architektura nie może pocieszyć lub dać ukojenie podczas żałoby. Dlatego chciałam się skupić na ułatwieniu tego procesu przez rozwiązania pomagające w codziennym życiu oraz zapewnienie godnego miejsca pożegnania zmarłego.
elewacja obiektu stanowi fragment otoczenia
© Nina Kempa
cmentarz w Bogucicach
Katowicki cmentarz w Bogucicach przynależy do rzymskokatolickiej parafii p.w. św. Szczepana. Zespół powstawał etapami — świadczą o tym historyczne plany miasta oraz sama struktura. Analizując potrzeby osób odwiedzających cmentarz, studentka skupiła się na rozwiązaniu najbardziej uciążliwych problemów, takich jak usprawnienie istniejącego założenia przez wzbogacenie go o nowe funkcje.
im nowszy fragment cmentarza, tym gorsza infrastruktura
© Nina Kempa
Im nowszy fragment, tym infrastruktura, która do niego przynależy, jest gorsza lub nie ma jej wcale. Traktując ten temat jako uzupełnienie już istniejącego założenia, skala projektu została zmniejszona przez rozbicie na mniejsze bryły. Stanowią one odpowiedź na brakującą w danym miejscu funkcję — tłumaczy autorka.
atmosfera ciszy
Projektowany zespół dzieli się na kilka różnych obiektów, a każdemu odpowiada konkretna typologia i przeznaczenie. Głównym i największym budynkiem, wokół którego skupia się projekt, jest krematorium. Aby zachować niezaburzoną komunikację, budynek został przysunięty do granicy cmentarza, a tym samym jego elewacja stała się fragmentem ogrodzenia. Zabieg ten spowodował odgrodzenie od zewnętrznego świata, tworząc atmosferę ciszy i intymności.
wnętrza odpowiadają etapom żałoby
© Nina Kempa
zieleń a architektura sepulkralna
Analizując akty prawne dotyczące działki i projektowania cmentarzy można zauważyć, jak bardzo podkreślana jest waga zieleni i infrastruktury pozwalającej na użytkowanie tych miejsc. Według tych dokumentów cmentarze powinny być projektowana i utrzymywane jako tereny o założeniu parkowym.
zamiast pomników na terenie cmentarza przewidziano dużo zieleni
© Nina Kempa
Tak o zieleni na terenie cmentarzy mówi Nina Kempa:
Patrząc na większość współczesnych nekropolii trudno doszukać się śladu zaleceń zawartych w dokumentach. W projekcie chciałam nadać charakter parkowy opracowywanemu fragmentowi. Dużą część projektowanego terenu będzie zajmowała zieleń, czyli w tym wypadku Łąka Cmentarna. Decydując się na krematorium i pochówek urnowy w formie kolumbarium, można było „odzyskać” duży fragment terenu i zamiast na tradycyjne pomniki przeznaczyć go na zieleń. Docelowo mogłaby ona służyć jako miejsce do rozsypywania prochów, ale obecnie polskie prawo tego zakazuje.
metafora drogi
Autorka analizując architekturę cmentarza i w okolicy zdecydowała się na założenie parterowe, tak aby nie przytłaczać sąsiadującej z nim niskiej zabudowy. Wysokość obiektu została zróżnicowana w zależności od pomieszczenia. Zastosowany materiał konstrukcyjny to pełna, ciemna cegła nawiązująca do tradycji śląskiego budownictwa.
pomieszczenia różnią się gradacją światła i cienia
© Nina Kempa
Architektka starała się ukształtować obiekt jako analogię etapów żałoby i wychodzenia z niej. Z tego powodu każde pomieszczenie jest inne. Kontrastują one skalą, zastosowanymi materiałami oraz gradacją światła i cienia. Układ wnętrz tworzy drogę. Od najciemniejszego pomieszczenia gdzie stajemy przed faktem dokonanym przez najjaśniejszą salę, gdzie odbywa się ceremonia pogrzebowa do neutralnych pomieszczeń kierujących do wyjścia i powrotu do codzienności.
Projekt Niny Kempy otrzymał I nagrodę w konkursie Architektura Ceglana 2020 w kategorii: Budownictwo Przyszłości.
