Maria Jeleńska, absolwentka School of Form wraz z mamą architektką – Magdaleną Jeleńską, postanowiły poruszyć temat sytuacji kobiet architektek w Polsce. Na podstawie piętnastu wywiadów z wybranymi architektkami, stworzyły książkę pt. „Zmiana Perspektywy. Historie Polskich Architektek”, która może przyczynić się do szerzenia wiedzy o architekturze oraz zachęcić do przełamywania barier w tym zawodzie. Maria jest autorką ilustracji oraz oprawy graficznej i składu, a Magdalena odpowiada za wszystkie teksty.
Książka „Zmiana Perspektywy. Historie Polskich Architektek”, której autorkami są Maria i Magdalena Jeleńskie przedstawia życiorysy, ścieżkę zawodową oraz osiągnięcia wybranych dziesięciu polskich architektek, są to: Monika Arczyńska, Anna Paszkowska-Grudziąż, Marlena Happach, Ewa Kuryłowicz, Joanna Małecka, Natalia Paszkowska, Marta Sękulska-Wrońska, Jola Starzak, Anna Fedorowicz-Tomaszewska i Aleksandra Wasilkowska.
książka „Zmiana Perspektywy. Historie Polskich Architektek”
© Maria Jeleńska, Magdalena Jeleńska
Świat architektury jest mi bardzo bliski, dzięki mojej mamie architektce. Przyglądałam się jej pracy z wielkim zaciekawieniem. Lubiłam też słuchać opowiadanych przez nią historii o dokonaniach wielkich architektek i architektów. Intrygował mnie fakt, że znaczącą większość z nich stanowili mężczyźni. Postanowiłam znaleźć odpowiedź na pytanie, jak wygląda sytuacja kobiet w polskiej architekturze. Mimo tego, że jest więcej absolwentek wydziałów architektury, po ukończeniu studiów są one mniej zaangażowane zawodowo niż ich koledzy. Rzadziej zakładają własne pracownie i rzadziej zajmują wysokie stanowiska — opowiada Maria Jeleńska.
polskie architektki
Dlatego też Maria postanowiła pogłębić to zagadnienie, tworząc projekt książki. „Zmiana Perspektywy. Historie Polskich Architektek” powstała jako praca dyplomowa na School of Form. Jej promotorem projektowym był Honza Zamojski, a promotorem humanistycznym Paweł Starzec.
książka przedstawia historie dziesięciu polskich architektek
© Maria Jeleńska, Magdalena Jeleńska
Na podstawie piętnastu wywiadów przeprowadzonych z jednymi z najbardziej utalentowanych, oryginalnych i pracowitych architektek w Polsce stworzyłyśmy wraz z moją mamą książkę. Ja jestem autorką projektu graficznego, ilustracji oraz składu tekstu, moja mama zaś autorką tekstów. Mamy nadzieję, że książka ta nie tylko przyczyni się do szerzenia wiedzy o architekturze, ale zachęci kobiety do większej aktywności zawodowej i przełamywania barier również w zawodzie architektki — dodaje Maria Jeleńska.
Obecnie autorki są w trakcie tworzenia dodatkowych pięciu rozdiałów, które mają być poświęcone: Marlenie Wolnik, Marii Saloni-Sadowskiej, Magdalenie Federowicz-Boule, Dorocie Sibińskiej oraz Magdalenie Staniszkis. Maria ma nadzieję, że książka ukaże się w druku pod koniec tego roku.
rozdział o Joannie Małeckiej
© Maria Jeleńska, Magdalena Jeleńska
Dobrawa Bies: Książka „Zmiana perspektywy” porusza bardzo ważny temat dotyczący sytuacji kobiet architektek w Polsce. Mimo procentowo większej liczby absolwentek niż absolwentów wydziałów architektury, kobiety nadal napotykają bariery w życiu zawodowym. Dlaczego tak się dzieje?
Maria Jeleńska: Jest wiele czynników, które wpływają na to, że mniej kobiet osiąga sukces w architekturze. Nasze rozmówczynie zaznaczają, że im się udało. Podkreślają, że stało się tak dzięki ich uporowi, ciężkiej pracy i wierze w swoje możliwości. Mimo tego, że udało im się przebić szklane sufity w tym zawodzie, wskazują przyczyny, które sprawiają, że kobietom może być ciężej realizować swoje marzenia. Jedną z nich jest brak systemowego wsparcia ze strony państwa w trudnym okresie macierzyństwa.
ilustracja z rozdziału poświęconego Marcie Sękulskiej-Wrońskiej
© Maria Jeleńska
Część naszych rozmówczyń podkreśla, że mimo wielu zmian, dalej wszechobecna jest kultura patriarchalna. W ich opinii dotyczy to sytuacji w Polsce, jak i na świecie. Objawia się ona na przykład w tendencyjnym sposobie wychowania dziewczynek, które wpływa na brak pewności siebie i wiary w swoje możliwości. Nierówne szanse pojawiają się niestety także na wielu kolejnych etapach kariery zawodowej. Wciąż płace kobiet są niższe, a brak programowego przygotowania biznesowego przez uczelnie powoduje, że kobietom jeszcze trudniej stanąć na własnych nogach i otworzyć własne, autorskie pracownie. Oprócz tego wiele kobiet decyduje się, bądź są zmuszone do szukania stabilności w życiu. Nienormowane godziny pracy oraz brak stałej pensji to częste realia pracy w biurach architektonicznych. Stąd wiele architektek decyduje się na pracę w urzędzie.
Niestety także same kobiety często utrudniają sobie nawzajem osiąganie sukcesów zawodowych. Zjawisko królowych pszczół powoduje, że kobiety, które osiągną sukces zawodowy, ze strachu przed utratą swojej pozycji utrudniają innym kobietom osiągnięcie podobnych sukcesów. Mimo wielu przeciwności, które stają na drogach architektek, nasze rozmówczynie stwierdzają, że zmiana jest kwestią czasu. Świadczy o tym coraz większa liczba kobiet, które przełamują bariery w zawodzie architektki. Najważniejsze jest poczucie własnej wartości, wytrwałość w dążeniu do celu, wiara w siebie i oczywiście ciężka praca.
rozdział dotyczący Natalii Paszkowskiej
© Maria Jeleńska, Magdalena Jeleńska
Dobrawa: „Zmiana Perspektywy” to efekt współpracy z Pani mamą — Magdaleną Jeleńską, która jest architektką. Jak przebiegała praca, inspirowałyście się nawzajem?
Maria: Od samego początku bardzo nam zależało na tym, żeby teksty współgrały z oprawą graficzną książki. Dlatego też ścisła współpraca była nieunikniona. Razem poszukiwałyśmy odpowiedniej formy na przedstawienie zarówno zagadnień projektowych oraz na pasujący do nich styl tekstu. Ponieważ mamy podobne zainteresowania, a mama sama jest architektką, a ja, właśnie, ukończyłam szkołę projektową, łatwo nam było znaleźć wspólny język i szybko znaleźć właściwe rozwiązania. Dzięki dopełnianiu i przenikaniu się naszych doświadczeń w zakresie architektury, designu, historii sztuki, cały czas się wzajemnie inspirowałyśmy i miałyśmy w sobie nawzajem oparcie.
autorkom zależało aby teksty współgrały z oprawą graficzną książki. Fragment rozdziału o Natalii Paszkowskiej
© Maria Jeleńska, Magdalena Jeleńska
Dobrawa: W książce prezentuje Pani postaci najbardziej znanych polskich, współczesnych architektek. Na czym polegał wybór i dlaczego akurat taka decyzja?
Maria: Nie ukrywam, że wybór architektek, które przedstawiłyśmy w książce, był bardzo trudny. W Polsce jest przecież wiele wspaniałych architektek, o których chciałyśmy napisać (może jeszcze nadarzy się ku temu okazja). Dzięki doświadczeniu zawodowemu mamy udało nam się stworzyć listę inspirujących nas kobiet, którym udało osiągnąć się sukces zawodowy i przełamać stereotypy. Każda z nich ma inne pasje, a w obrębie zawodu — różne specjalizacje. Przedstawione przez nas architektki zajmują się między innymi architekturą tymczasową, urbanistyką, architekturą zrównoważoną, projektowaniem dla najmłodszych, projektowaniem obiektów użyteczności publicznej, tworzeniem unikalnych domów jednorodzinnych czy projektowaniem dla osób z niesprawnościami. To, co łączy nasze rozmówczynie to fakt, że wszystkie są profesjonalistkami w swojej dziedzinie, a swoją pasją zarażają innych. Starałyśmy się także, aby przedstawić życiorysy i osiągnięcia architektek w różnym wieku i pochodzących z różnych części Polski.
historia Moniki Arczyńskiej, fragment książki
© Maria Jeleńska, Magdalena Jeleńska
Dobrawa: Historie architektek zostały napisane na podstawie wywiadów. Czy pamięta Pani jakiś szczególny albo jakąś anegdotę?
Maria: Wszystkie nasze rozmówczynie opowiadając o swojej pracy, mówiły de facto o swojej największej pasji — architekturze. To, co było dla mnie fascynujące, to fakt, że nawet po długim dniu pracy ich myśli i uwaga wciąż krążą wokół rozmaitych architektonicznych zagadnień. Jedna z architektek stwierdziła nawet, że nie może się oderwać od ciągłego myślenia na temat rozpoczętych czy planowanych projektów. Wszystkie żyją architekturą na co dzień, ale także podczas rowerowych wakacji z dziećmi. Bycie architektką jest dla nich powołaniem. To prawda, że jest to trudny zawód, który wymaga wielu poświeceń, kiedy jednak staje się on pasją, ciężka praca jest przyjemnością, a sukcesy są tego konsekwencją.
autorka podkreśla że ważna jest odwaga i determinacja w realizowaniu swoich marzeń
© Maria Jeleńska
Dobrawa: Rola i znaczenie kobiet w architekturze w końcu ulega zmianie, również dzięki takim projektom, jak Pani autorstwa. Czego życzyłaby Pani studentkom wydziałów projektowych i architektonicznych?
Maria: Wiary w siebie oraz determinacji i odwagi w realizowaniu swoich marzeń. Oprócz tego każdej dziewczynie rozpoczynającej studia architektoniczne życzyłabym wielu wspaniałych projektów i spotkania ludzi, z którymi można by te projekty zrealizować. Także, żeby nigdy nie trafiły na osoby, które by dyskredytowały je ze względu na płeć. Jeśli jednak tak by się nieszczęśliwie stało, aby miały odwagę rzeczowo odpowiedzieć i postawić na swoim.
Dobrawa: Dziękuję za rozmowę.
Poczytajcie także o inicjatywie BAL architektek autorstwa Barbary Nawrockiej, Dominiki Wilczyńskiej i Dominiki Janickiej, podejmującej temat kobiet w architekturze. Przypominamy także, że ubiegłoroczny czerwcowy magazyn Architektura & Biznes był cały poświęcony architektkom. Możecie go zamówić lub pobrać za darmo pod tym linkiem.
