Już wiadomo, który krakowski budynek jako pierwszy może stać się częścią ekspozycji skansenu powstającego w ramach Parku Edukacyjnego „Branice”. To drewniana chałupa z końca XIX wieku, należąca do rodziny Waligórów z Woli Justowskiej, która skrywa ważną dla lokalnej społeczności historię. Mieszkali w niej praprzodkowie obecnego właściciela, którzy byli wójtami wsi. Portret jednego z nich jest nawet w jednym z muzeów narodowych!
W Krakowie powstaje Park Edukacyjny „Branice”, który jest częścią Centrum Rekreacji i Wypoczynku „Przylasek Rusiecki” — projektu zainicjowanego i realizowanego przez spółkę Kraków Nowa Huta Przyszłości. O centrum wspominaliśmy przy okazji artykułu o zmodernizowanym kąpielisku, które znajduje się na jego terenie.
Kraków Nowa Huta Przyszłości zapowiada, że Park Edukacyjny „Branice” ma być otwarty w 2023 roku. Wstępna koncepcja zakłada, że będzie on podzielony na kilka części. Jego centrum będzie skansen składający się maksymalnie z 11 zagród, karczmy i drewnianego kościoła. Ponadto, pojawi się sporo motywów roślinnych charakterystycznych dla terenów wiejskich, a wśród nich zioła czy pola zbóż. Zaplanowano także pasiekę, plac galowy i budynek administracyjno-wystawowy.
Naszym marzeniem jest stworzenie miejsca pięknego i tętniącego życiem w formie parku edukacyjnego, który będzie punktem docelowym wycieczek pieszych i rowerowych, odpoczynku mieszkańców, a także odpowie na chęć poznania charakterystycznego, unikatowego i cennego kulturowo krajobrazu wsi podkrakowskiej oraz zabytkowej architektury drewnianej — opisuje projekt Parku Edukacyjnego „Branice” Anna Korfel-Jasińska, zastępca wiceprezydenta Krakowa Jerzego Muzyka.
Koncepcję parku oparto na materiałach strategicznych dla tego obszaru, czyli miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego, jak również na rysie historycznym i funkcjonalnym podkrakowskiej wsi. Ma ona, w możliwie jak największym stopniu, przybliżyć odwiedzającym park kulturowy krajobraz wsi z końca XIX wieku i początku XX.
Dużą rolę w projekcie parku ma odgrywać roślinność charakterystyczna dla wsi na przełomie XIX/XX wieku
© Kraków Nowa Huta Przyszłości
Wstępna koncepcja Parku Edukacyjnego „Branice”
© Kraków Nowa Huta Przyszłości
kompletowanie skansenu
Właśnie trwa etap „kompletowania” ekspozycji skansenu. Rada Konsultacyjna ds. Parku Edukacyjnego „Branice” zrobiła listę rankingową obiektów, które powinny znaleźć się w skansenie. Utworzą go m.in. historyczne budynki z różnych części Krakowa. Obecnie 20 budynków mieszkalnych i gospodarczych z 14 rejonów miasta poddawanych jest specjalistycznym oględzinom. Obecnie 20 budynków mieszkalnych i gospodarczych z 14 rejonów miasta poddawanych jest specjalistycznym oględzinom — co odbiło się echem w mediach. Na oficjalne oględziny jednego z gospodarstw, które może stać się częścią skansenu, zostały zaproszone lokalne media oraz wiceprezydent Krakowa, Jerzy Muzyk.
Mowa o chałupie wraz częściami gospodarczymi z XIX wieku, zlokalizowanej w Woli Justowskiej, przy ulicy Nad Zalewem. Zabytkowe gospodarstwo należy do rodziny Waligórów. Jest ono intrygujące, szczególnie przez fakt, że skrywa ważną dla lokalnej społeczności historię. To w niej mieszkali przodkowie obecnego właściciela, dawni wójtowie Woli Justowskiej. Portret jednego z nich, Macieja Waligóry, namalowany przez Andrzeja Grabowskiego, znajduje się w kolekcji Muzeum Narodowego we Wrocławiu.
Gospodarstwo zamieszkiwali niegdyś wójtowie wsi
© UM Kraków
Wnętrze budynku zostało częściowo odremontowane
© UM Kraków
Maciejowi Waligórze, prapradziadkowi obecnego właściciela o tym samym imieniu i nazwisku, można przypisać sporo zasług dla mieszkańców Woli Justowskiej. To z jego inicjatywy powstała choćby szkoła powszechna czy koło rolnicze, które działa od 140 lat!
Utrzymanie takiego zabytku przekracza nasze możliwości finansowe i dlatego postanowiliśmy przekazać dom do skansenu. Moim marzeniem jest, by kiedyś powstała replika domu. Nie wyobrażam sobie, żeby było tu puste miejsce — mówi obecny właściciel domu, Maciej Waligóra.
„element bogatej historii”
20 lipca odbyły się oficjalne oględziny gospodarstwa pod kątem włączenia go w ekspozycję skansenu. W czasie spotkania Jerzy Muzyk tak mówił o zabytkowym budynku:
To element naszej bogatej historii, historii tych miejsc, które zostały włączone w obszar administracyjny Krakowa i współtworzą miasto. Jesteśmy zobowiązani, żeby o tej tradycji pamiętać.
W ramach sprawdzania budynków w celu włączania ich w ekspozycję skansenu specjaliści sprawdzają m.in. ich stan techniczny, a w tym elementy konstrukcyjne: fundamenty, ściany, stropy, pokrycie dachowe i dokonują oceny mykologicznej, która obejmuje rozpoznanie zagrożenia, jakie stanowią wilgoć, grzyby, pleśń i owady. Sporządzana jest dokumentacja fotograficzna i rysunkowa, bo obiekt musi być szczegółowo zinwentaryzowany.
Gospodarstwo znajduje się przy ulicy Nad Zalewem 1
© UM Kraków
Badania nad wszystkimi obiektami, które planowo mają być częścią skansenu prowadzi biuro projektowe F-Projekt Marek Fijałkowski. Obecnie trwają tworzenie opisów poszczególnych obiektów wraz z dokumentacją fotograficzną i rysunkową. W kolejnym etapie wyceniona zostanie wartość budynków, a także przygotowane kosztorysy obejmujące m.in. dokumentację projektową związaną z rozbiórką i rekonstrukcją obiektów wchodzących w skład parku.
Ostateczny projekt parku edukacyjnego i skansenu jeszcze nie powstał. Na ten moment spółka Kraków Nowa Huta Przyszłości udostępnia tylko wizualizacje wstępnej koncepcji. Realizacja parku edukacyjnego szacunkowo ma kosztować 43 mln zł.
oprac.: Katarzyna Domagała
