Uprawnienia budowlane

Na mocy obowiązującej Ustawy o samorządach zawodowych architektów oraz inżynierów budownictwa z dnia 15 grudnia 2000 r. (Dz. U. 2001 Nr 5 poz. 42 z późn. zmianami — tj. Dz. U. z 2016 r. poz. 1725) „prawo wykonywania samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie przysługuje wyłącznie osobom wpisanym na listę członków właściwej izby samorządu zawodowego”¹. W świetle powyższego zapisu architekt pragnący osiągnąć pełną samodzielność zawodową musi uzyskać wpis na listę członków Izby Architektów RP. By jednak uzyskać możliwość zrzeszenia się w organizacji, pretendent musi najpierw uzyskać odpowiednie uprawnienia zawodowe².

Obecnie w specjalności architektonicznej nadawanych jest sześć rodzajów uprawnień o zróżnicowanych wymogach i zakresach działania (zestawione w tabeli poniżej).

Podstawę prawną do nadawania uprawnień budowlanych w specjalności architektonicznej stanowią:

1. ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. — Prawo budowlane (tekst jednolity — Dz. U. z 2013 r. poz. 1409, z późn. zmianami);
2. ustawa z dnia 15 grudnia 2000 r. o samorządach zawodowych architektów oraz inżynierów budownictwa (tekst jednolity — Dz. U. z 2013 r. poz. 932, z późn. zmianami);
3. ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. — Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jednolity — Dz. U. z 2013 r. poz. 267);
4. rozporządzenie Ministra Infrastruktury i Rozwoju z dnia 11 września 2014 r. w sprawie samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie (Dz. U. z 24 września 2014 r. poz. 1278);
5. samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie (Dz. U. z 24 września 2014 r. poz. 1278);
6. statut Izby Architektów Rzeczypospolitej Polskiej;
7. regulamin organizacji i trybu działania organów jednostek organizacyjnych samorządu zawodowego architektów — Izby Architektów RP z wyłączeniem zjazdów³.

Aby uzyskać stosowne uprawnienia, kandydat musi podejść do egzaminu przeprowadzanego przez odpowiednie Okręgowe Izby Architektów. Zanim jednak zostanie do niego dopuszczony, musi wypełnić szereg formalności oraz przejść postępowanie kwalifikacyjne, czyli wykazać się nie tylko odpowiednim wykształceniem i tytułem zawodowym, ale także odbyciem odpowiednio długiej praktyki przy pracach projektowych i na placu budowy, przy czym zauważyć należy, że w świetle R. 1 §3 Rozporządzenia Ministra Infrastruktury i Rozwoju z dnia 11 września 2014 r. w sprawie samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie (Dz. U. 2015 poz. 1278):

1. „Praktyka zawodowa (…) odbywana jest po uzyskaniu dyplomu ukończenia wyższej uczelni lub po uzyskaniu tytułu zawodowego technika lub mistrza albo dyplomu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe w zawodzie nauczanym na poziomie technika oraz jest potwierdzona przez osobę wpisaną na listę członków izby, posiadającą odpowiednie uprawnienia budowlane;
2. Zakres praktyki zawodowej powinien być zgodny z zakresem specjalności uprawnień budowlanych, o które ubiega się wnioskodawca;
3. Do praktyki zawodowej zalicza się praktykę odbytą po ukończeniu trzeciego roku studiów wyższych, potwierdzoną przez osobę posiadającą odpowiednie uprawnienia budowlane i wpisaną na listę członków izby”.

Do 24 września 2014 roku obowiązywały tzw. książki praktyki zawodowej, które osoba odbywająca praktyki winna na bieżąco uzupełniać w trakcie ich trwania. Aktualnie ukończenie takiego „stażu” potwierdzane jest w formie oświadczenia składanego przez kierownika praktyk na odpowiednim, uregulowanym przez rozporządzenie formularzu. Do powyższego oświadczenia załącza się wypełnione zbiorcze zestawienie odbytej praktyki zawodowej podpisane i opieczętowane przez kierownika praktyk. Ponadto do dokumentacji należy załączyć potwierdzenie uzyskania odpowiednich uprawnień przez kierownika oraz aktualny na czas ich odbywania wpis do izby samorządu zawodowego.

Należy pamiętać, że w formie oświadczenia składane są wyłącznie potwierdzenia praktyk odbytych od 25 września 2014 roku. Dla praktyk odbytych przed tym terminem wciąż konieczne złożenie jest razem z wnioskiem wypełnionej i podpisanej książki praktyk.

W przypadku odbywania praktyki zawodowej za granicą wymagane jest potwierdzenie jej odbycia poprzez złożenie dokumentu wydanego przez kierownika jednostki, w której została ona odbyta, podpisanego przez osobę, pod kierunkiem której była prowadzona, a posiadającą uprawnienia odpowiadające zakresem tym polskim⁴.

Poza wnioskiem i odpowiednio wypełnionymi oświadczeniami i zestawieniami praktyk ubiegający się o uprawnienia składa do Izby odpis dyplomu ukończenia studiów wyższych, suplement do dyplomu albo wypis z przebiegu studiów potwierdzony przez kierownika podstawowej jednostki organizacyjnej uczelni, CV, kopię dowodu tożsamości, odpowiednie uprawnienia kierownika (kierowników) praktyk, decyzję o nadaniu uprawnień budowlanych (jeżeli kandydat posiada inne niż objęte wnioskiem), potwierdzenie uiszczenia opłaty kwalifikacyjnej⁵ oraz prace projektowe wykonane w trakcie udokumentowanego czasu praktyk (maksymalnie trzy). Znajomość przedłożonych opracowań zostanie zweryfikowana w drugim etapie egzaminu kwalifikacyjnego, zwraca się więc uwagę kandydatów na rozważny ich wybór.

W przypadku, kiedy wnioskodawca nie spełnia warunków dopuszczenia do egzaminu, otrzymuje odmowę nadania uprawnień bez przeprowadzania egzaminu w formie decyzji. Kiedy stwierdzone zostaną braki we wniosku, otrzymuje on wezwanie do uzupełnienia braków, które powinien usunąć w ciągu trzydziestu dni (taka forma przeprowadzania postępowania nie powinna być obca młodym adeptom architektury).

Po pozytywnym zweryfikowaniu wniosku (lub w przypadku usunięcia braków) kandydat otrzymuje zawiadomienie o dopuszczeniu do egzaminu sprawdzającego jego przygotowanie do uprawiania zawodu z informacją na temat miejsca i czasu przeprowadzenia pierwszego etapu. W takiej sytuacji uiszcza on opłatę (drugą „transzę”) z tytułu przeprowadzenia egzaminu i zobowiązany jest do stawienia się w wyznaczonym miejscu przeprowadzenia części pisemnej egzaminu w odpowiednim czasie.

Obecnie kandydat musi się wykazać znajomością szczegółową „S” lub ogólną „O” niemal pięćdziesięciu aktów prawnych (listę udostępnia Izba), przy czym dokładny zakres znajomości różni się w zależności od rodzaju uprawnień. Kandydatów zachęcamy do zapoznania się z wymaganiami do wybranego zakresu uprawnień z odpowiednim wyprzedzeniem, gdyż wiedza weryfikowana jest najpierw w formie testu jednokrotnego wyboru (zawierającego zazwyczaj sześćdziesiąt pytań), którego nie należy bagatelizować, gdyż dopiero wynik siedemdziesięciu pięciu procent poprawnych odpowiedzi oznacza zaliczenie części pisemnej testu i dopuszczenie kandydata do egzaminu ustnego.

Na egzaminie ustnym kandydaci pojedynczo odpowiadają przed komisją na pytania z zakresu znajomości prawa oraz wiedzy technicznej, zawodowej oraz inżynieryjnej. Na tym etapie wnikliwie weryfikowana jest także wiedza zdobyta podczas praktyk na budowie oraz znajomość złożonych na etapie kwalifikacji projektów (lub projektu); wszelkie wątpliwości dotyczące rzeczywistego udziału w procesie inwestycyjnym z pewnością zostaną wyłapane i odnotowane.

Należy pamiętać, że proces kwalifikacyjny i egzaminacyjny przeprowadzany jest dwa razy w roku (sesja zimowa oraz letnia), a wnioski należy składać z trzymiesięcznym wyprzedzeniem w stosunku do terminu egzaminu. Dostępnych jest wiele pomocy naukowych ułatwiających proces przyswajania wiedzy, zapewne najlepszym sposobem jej zdobywania jest jednak przede wszystkim rzetelnie wykonywana praktyka zawodowa oraz dogłębne poznawanie i zrozumienie obowiązujących aktów prawnych oraz zdobywanie samodzielnej wiedzy technicznej (także najłatwiej i najpełniej przyswajanych w trakcie pracy projektowej). Nie należy traktować praktyk wyłącznie jako obowiązku, ale przede wszystkim jako doskonałą okazję, by poznać wszystkie aspekty pracy architekta i wiążące się z tym zawodem zagadnienia poboczne i umiejętności dodatkowe.

Przyszłym i aktualnym kandydatom życzymy powodzenia.

Maciej KAPOŁKA

Architekt czynny MPOIA prowadzący autorską pracownie projektową. Doktorant na IHAiKZ Wydziału Architektury Politechniki Krakowskiej. Badacz historycznych konkursów architektonicznych i innych zagadnień związanych z budownictwem modernistycznym. Autor szeregu publikacji naukowych i popularnonaukowych dotyczących architektury dwudziestowiecznej i współczesnej.

Przypisy:

1. R. 1 art. 6 ust. 1 Ustawy o samorządach zawodowych architektów oraz inżynierów budownictwa (Dz. U. 2001 Nr 5, poz. 42 — tj. Dz. U. z 2016 r. poz. 1725).
2. R. 1 art. 5 ust. 1 Ustawy o samorządach zawodowych architektów oraz inżynierów budownictwa (Dz. U. 2001 Nr 5, poz. 42 — tj. Dz. U. z 2016 r. poz. 1725).
3. Opracowano na podstawie Regulaminu postępowania kwalifikacyjnego w sprawach nadawania uprawnień budowlanych w specjalności architektonicznej (załącznik do uchwały nr OI-38-IV-2014 Krajowej Rady Izby Architektów RP z dnia 16 października 2014 r. — tekst jednolity, ze zm. O-42-IV-2014, zm. O-05-IV-2015 zm. O-09-IV-2015, zm. O-42-IV-2015, zm. O-56-IV.2016), regulamin dostępny jest na stronie Izby Architektów Rzeczypospolitej Polskiej, www.izbaarchitektow.pl.
4. Regulamin postępowania kwalifikacyjnego w sprawach nadawania uprawnień budowlanych w specjalności architektonicznej, dz. cyt.
5. Wysokość opłaty kwalifikacyjnej ulega zmianom, ważne jest więc samodzielne jej sprawdzenie przed złożeniem odpowiedniej dyspozycji bankowej.

Zobacz nowy dział A&B – Prawo w architekturze, w którym znajdziesz czytelne zapisy obowiązujących ustaw oraz opinie ekspertów i rzeczoznawców MPOIA.