Kampusy polskich uczelni nieustannie wzbogacają się o kolejne budowle — w samym Krakowie w ostatnich dniach plany wzniesienia nowych obiektów ogłosiły Uniwersytet Ekonomiczny oraz Akademia Górniczo-Hutnicza. Inną drogą poszedł Wydział Architektury Politechniki Śląskiej, który zdecydował się na rewitalizację ponad stuletniego budynku stajni strażackich w Gliwicach.
W początku XX wieku nieopodal przecinającej Gliwice rzeki Kłodnicy stanął eklektyczny budynek stajni wzbogacający ulokowany w pobliżu kompleks remizy strażackiej. Podłużny, flankowany dwiema wieżami budynek o historyzujących formach przez lata popadał w ruinę, nie znajdując zainteresowania ze strony inwestorów i władz miasta. Te ostatnie w 2019 roku zdecydowały się na przekazanie nieruchomości Politechnice Śląskiej za 5% pierwotnej wartości. Wybór nowego właściciela był nieprzypadkowy, bowiem stajnie znajdują się obecnie w obrębie Dzielnicy Akademickiej, gdzie ulokowany jest kampus uczelni. Politechnika z nowego nabytku szybko skorzystała — nie minęło wiele czasu, zanim władze uczelni ogłosiły plan urządzenia w stajniach Studenckiego Centrum Kreatywności.
wszystko wszędzie naraz
W 2022 roku upubliczniono pierwsze plany zagospodarowania zabytkowego budynku stajni strażackich. W przeznaczonym do rewitalizacji obiekcie zaplanowano Studenckie Centrum Kreatywności, które stanowić miało przestrzeń dla działalności kół naukowych Politechniki Śląskiej. Opracowany w owym czasie projekt z pracowni EURO PROJEKT prowadzonej przez dziekana Wydziału Architektury Politechniki Śląskiej, prof. Klaudiusza Frossa był dość odważny. Pierwotna koncepcja zakładała wprowadzenie dwukondygnacyjnej nadbudowy dla obiektu stajni oraz otoczenie go nowymi zabudowaniami o różnorodnych, barwnych formach. Nie licząc dodatkowego budynku, ustawionego prostopadle w stosunku do podłużnej bryły stajni strażackich, były to głównie rzeźby plenerowe prof. Frossa oraz Mirosława Struzika. Z dostępnych w internecie wizualizacji wyczytać można również, że w obrębie planowanego kompleksu znajdować się miała scena oraz wyposażone w widownię i zadaszenie kino plenerowe. Koncepcja zagospodarowania przestrzeni wokół dawnych stajni strażackich powstała w ramach prowadzonego przez prof. Frossa projektu badawczego aRt&DeSiGn in Public Space.
Studenckie Centrum Kreatywności w Gliwicach
fot.: Klaudiusz Fross | © Politechnika Śląska
Niestety, niewiele lepiej na wizualizacjach prezentowały się wnętrza planowanej inwestycji, które w znacznej mierze zaprojektowane zostały przez osoby studiujące na Politechnice Śląskiej w ramach filozofii Project Based Learning. Koncepcja zagospodarowania XX-wiecznych stajni wzbudziła w 2022 roku niemałe kontrowersje. Mimo krytyki prac nie zawieszono, a z ich efektów mogą korzystać już studenci Politechniki Śląskiej.
mowa jest srebrem, a milczenie złotem
12 lipca bieżącego roku Studenckie Centrum Kreatywności w Gliwicach zostało otwarte. Na całe szczęście, oglądając realizację, odetchnąć można z ulgą. Działania budowlane przeprowadzone zostały w zmodyfikowanych i znacznie bardziej powściągliwych formach. Trzon pomysłu na rewitalizację dawnych stajni nie uległ zmianie — część środkową wzbogacono o dwukondygnacyjną, szklaną nadbudowę o przekroju trapezoidalnym, wspierającą się na czarnym, stalowym szkielecie. Podobnie jak w pierwotnym projekcie, wysokość nadbudowy zrównano ze szczytami flankujących część środkową wieżyczek. Są jednak pewne różnice — największą z nich jest cofnięcie szklanej struktury względem fasady w celu lepszego wyeksponowania historycznej tkanki budynku. Jeśli o nią zaś chodzi, zaznaczyć trzeba, że elewacja części frontowej poddana została przebudowie, nawiązuje jednak w znacznym stopniu do pierwotnego układu. Wieżyczki po bokach budynku poddano pieczołowicie przeprowadzonej konserwacji, zachowując oryginalny detal architektoniczny.
Studenckie Centrum Kreatywności w Gliwicach
fot.: Klaudiusz Fross | © Politechnika Śląska
Zupełnie nowa jest koncepcja zagospodarowania terenu wokół Studenckiego Centrum Kreatywności. W tym wypadku postawiono na minimalizm. Nie zostały zrealizowane budzące kontrowersje rzeźby plenerowe, budynek został jednak wyposażony w podstawową infrastrukturę pod postacią stojaków na rowery oraz ławek. Te ostatnie powstały w kilku wariantach, nawiązujących do historii miejsca — są ławki BenchMan o antropomorficznych kształtach, siedziska z naniesionymi sylwetami koni oraz ławka, w której oparciach wycięto podstawowe informacje dotyczące obiektu. Mała architektura wokół Studenckiego Centrum Kreatywności budzi mieszane odczucia — formalny chaos z pierwszego projektu został poskromiony, jednak niespójne formy infrastruktury oraz nie najlepsza estetyka poszczególnych obiektów pozostawiają nieco do życzenia. W porównaniu z pierwotną koncepcją jest znacznie lepiej, choć do ideału daleko.
Studenckie Centrum Kreatywności w Gliwicach
fot.: Klaudiusz Fross | © Politechnika Śląska
centrum innowacji
Osoby komentujące upublicznioną w 2022 roku koncepcję zwracały uwagę na niedostosowanie projektu do współczesnych standardów — chodziło przede wszystkim o brak informacji dotyczących ekologicznych rozwiązań, które miałyby wzbogacić zrównoważoną charakterystykę nowego nabytku Politechniki Śląskiej. Trzeba jednak zaznaczyć, że w większości przypadków już sama idea rewitalizacji dawnej budowli jest działaniem o charakterze proekologicznym. Niemniej w ostatecznej realizacji znalazły się systemy, które redukują negatywny wpływ, jaki na środowisko naturalne ma funkcjonowanie budynku. W dawnych stajniach energia elektryczna powstaje dzięki wtopionym w szyby panelom fotowoltaicznym, które oprócz produkcji prądu pełnią funkcję rozpraszaczy światła, redukujących nagrzewanie się szklanej nadbudowy w miesiącach letnich. Zimą o komfort termiczny zadba wysoce efektywne ogrzewanie wodne działające przy pomocy specjalnych paneli ściennych.
liczy się wnętrze
Wnętrza dawnej stajni w całości podporządkowane zostały zadaniom, jakie stoją przed zaaranżowanym w nich Studenckim Centrum Kreatywności.
Od pomysłu do produktu — tak ułożono pomieszczenia, aby student czy grupa studentów mogli zrealizować swój pomysł, uzyskać wiedzę, wykorzystywać odpowiednie przestrzenie do pracy indywidualnej i grupowej, zaprojektować i wykonać prototyp, zaprezentować inwestorowi, pokazać na wystawie — opisuje wnętrza autor koncepcji, prof. Klaudiusz Fross.
Studenckie Centrum Kreatywności wyposażone jest w liczne przestrzenie coworkingowe, z których korzystać mogą osoby studiujące na Politechnice Śląskiej. Układ miejsc spotkań może być modyfikowany dzięki ściankom działowym, które użytkownikom dają możliwość regulacji stopnia przejrzystości. W nowym obiekcie zaaranżowano również przestrzeń ekspozycji oraz sale konferencyjną i kinową.
Do tej pory na Uczelni nie było przestrzeni, gdzie w jednym miejscu mogłoby pracować wiele kół naukowych. — Koła funkcjonowały głównie na swoich wydziałach i nie było przestrzeni do wspólnych działań projektowych. Więc mam nadzieję, że Centrum pomoże rozwinąć studentom kreatywność — mówił podczas otwarcia Studenckiego Centrum Kreatywności Grzegorz Król z Samorządu Studenckiego.
Obecnie trwa proces użytkowania z wykorzystaniem zmiennego i tymczasowego wyposażenia w celu lepszego dostosowania do nowych potrzeb użytkowników. Niebawem pojawić ma się docelowe wyposażenie meblowe i multimedialne, które sprawią, że ta całkiem poprawna rewitalizacja dawnej budowli stanie się obiektem w pełni funkcjonalnym. Dzisiaj modernizacja XX-wiecznych stajni posłużyć może przede wszystkim za przykład tego, jak ponowna refleksja i powściągliwość w działaniach projektowych może uratować nawet najbardziej kontrowersyjną koncepcję.
