Nie tylko Wielopole — bank Pekao sprzedaje kolejne wyjątkowe budynki w Krakowie. Tym razem chodzi o gmach, który jest być może ostatnią brutalistyczną budowlą, powstałą na terenie Polski. Mimo że modernistyczna rotunda na Kapelance ma dopiero 30 lat, to brak ochrony i zapisy planu miejscowego nie wróżą jej dobrej przyszłości.
Nietypowy gmach, kojarzony przez większość krakowian, powstał wedle projektu autorstwa Niny Koreckiej, krakowskiej architektki, członkini zespołu Jadwigi Guzickiej, opracowującego koncepcję zabudowy osiedla Bieńczyce w latach 1959-1962. Nina Korecka, związana również z pracownią Włodarczyk + Włodarczyk, pracowała nad projektem charakterystycznego budynku przy ulicy Kapelanka 1, opartego na koncepcji Janusza Ingardena w latach 1984-89. Realizacja koncepcji przypadła na lata po transformacji ustrojowej — budowa, prowadzona przez firmę Budostal-3, ukończona została dopiero w 1995 roku. Budynek stanowiący jeden z najbardziej nieszablonowych przykładów architektury późnego modernizmu w Krakowie właśnie wystawiony został na sprzedaż.
Modernistyczna rotunda PKO na Kapelance w Krakowie — proj.: Nina Korecka z zespołem
fot.: Maria Cipińska
brutalistyczna kotwica na Kapelance
Założenie umiejscowione na narożnej działce składa się z dwóch z dwóch brył skomunikowanych przy pomocy przeszklonego łącznika. Pierwsza z nich, znajdująca się tuż przy skrzyżowaniu, to charakterystyczna, dwukondygnacyjna rotunda, spięta potężnymi, betonowymi żebrami:
Budynek posiada jedną kondygnację podziemną i dwie nadziemne. Składa się z pomieszczeń usługowych (sala obsługi klienta w rotundzie wraz z antresolą), biurowych, magazynowych i socjalnych. W dolnej kondygnacji budynku zlokalizowane są pomieszczenia magazynowe oraz techniczne, a w przewiązce znajdują się dwa obszerne garaże, do których po obniżeniu terenu poprowadzono drogę wewnętrzną.
— czytamy w opisie budynku na stronie banku.
Modernistyczna rotunda PKO na Kapelance w Krakowie — proj.: Nina Korecka z zespołem
fot.: Maria Cipińska
Za rotundą, w głębi działki, powstał czteropiętrowy blok mieszkalny, wybudowany na planie ćwierci koła. Elewacje budynku mieszkaniowego niemal w całości przesłonięte są długimi balkonami, na osi przybierającymi formę galerii. Rytmu fasadom nadają wyoblone ryzality klatek schodowych. Artykulacja pionowa rozwiązana została w formie betonowych elementów, które parami przesłaniają balkony, pnąc się od podstawy budynku, aż po jego szczyt.
Modernistyczna rotunda PKO na Kapelance w Krakowie — proj.: Nina Korecka z zespołem
fot.: Maria Cipińska
Oba budynki skomunikowane są przy pomocy przeszklonego, piętrowego łącznika, prowadzącego do lokalu usługowego, umiejscowionego na osi budynku mieszkaniowego. Nietypowy kształt oraz narożna lokalizacja działki zdeterminowały układ całego założenia, które z lotu ptaka przypomina kotwicę.
Modernistyczna rotunda PKO na Kapelance w Krakowie — proj.: Nina Korecka z zespołem
fot.: Maria Cipińska
bank sprzedaje rotundę na Kapelance
W ostatnim czasie na stronie banku Pekao pojawiła się informacja, wedle której charakterystyczny budynek zaprojektowany przez Ninę Korecką właśnie przygotowywany jest do sprzedaży. Na ten moment nieznana jest jego cena. Wiadomo natomiast, że nowi właściciele nabędą nie tylko rotundę, lecz także przeszkloną przewiązkę oraz lokal usługowy, będący częścią budynku mieszkaniowego.
Modernistyczna rotunda PKO na Kapelance w Krakowie — proj.: Nina Korecka z zespołem
fot.: Maria Cipińska
Jak oznajmił w rozmowie z Dziennikiem Polskim przedstawiciel Banku Peakao, sprzedaże zabytkowych gmachów spowodowane są chęcią dostosowania placówek bankowych do standardów wyznaczonych przez nowoczesne biura realizowane w ramach projektów multibranch. Można domyślać się, że w przypadku obiektów o walorach zabytkowych lub specyficznych układach funkcjonalnych, adaptacja do nowych standardów może okazać się trudna, a nawet niemożliwa.
Modernistyczna rotunda PKO na Kapelance w Krakowie — proj.: Nina Korecka z zespołem
fot.: Maria Cipińska
ostatni brutal jednak w Krakowie?
Budynek banku Peakao na Kapelance jest jednym z niewielu obiektów reprezentujących architekturę brutalizmu w Krakowie. Gabarytami, sławą czy lokalizacją z pewnością nie dorównuje słynnemu hotelowi Forum, jednak każdą miarą spełnia kryteria, które pozwalają zakwalifikować ją do tego nurtu — rotunda w sposób świadomy wykorzystuje formalne cechy materiału, z którego została wykonana, betonowe żebra nadają elewacji rzeźbiarskiego wymiaru, a układ komunikacyjny budynku został wyeksponowany na zewnątrz jego bryły.
Modernistyczna rotunda PKO na Kapelance w Krakowie — proj.: Nina Korecka z zespołem
fot.: Maria Cipińska
Mimo niezwykle charakterystycznej bryły budynek nie jest objęty żadną formą ochrony — prawdopodobnie ze względu na swój wiek nie figuruje w rejestrze ani gminnej ewidencji zabytków, został za to zaklasyfikowany jako dobro kultury współczesnej w obowiązującej wersji Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego. Potencjalnych nabywców odstraszyć może przeznaczenie działki, która w Miejscowym Planie Zagospodarowania Przestrzeni opisana jest jako teren pod zabudowę usługową. Intensywność oraz wysokość zabudowy, którą ustalono na 18 metrów, przekraczają jednak wymiary obecnego budynku, zatem ilość powierzchni użytkowej, którą można uzyskać zabudowując działkę przy Kapelance byłaby znacząco większa. Jako że MPZP dla tego obszaru powstało jeszcze przed uchwaleniem obowiązującej wersji Studium, nie ujęto w nim zapisów dotyczących ochrony rotundy. Przyszłość budynku zależy więc od treści powstającego Planu Ogólnego, a dalej od intencji i kreatywności następnego właściciela.
Budynek Komunalnej Kasy Oszczędności Miasta Krakowa
fot.: Zygmunt Put © CC BY-SA 4.0 | Wikimedia Commons
Pekao sprzedaje zabytkowe budynki
Rotunda przy Kapelance to niejedyny budynek, którego w Krakowie pozbywa się Pekao. Jeszcze w 2017 roku bank sprzedał historyczny gmach zaprojektowany przez Adolfa Szyszko-Bohusza zaraz za granicami Starego Miasta, przy ulicy Wielopole. Za nieco ponad 44 miliony złotych odkupiła go spółka J.W. Construction, która obecnie planuje tam utworzenie hotelu ultrapremium JW Mariott. Adaptacją budynku na ten cel zajmuje się krakowska pracownia architektoniczna URBA Architects.
Witraż Józefa Mehoffera w Budynku Komunalnej Kasy Oszczędności Miasta Krakowa
fot.: Zygmunt Put © CC BY-SA 4.0 | Wikimedia Commons
Obecnie na stronie banku widnieją oferty sprzedaży jeszcze innej krakowskiej nieruchomości. Chodzi o zabytkowy Budynek Komunalnej Kasy Oszczędności Miasta Krakowa wybudowany przy ulicy Szpitalnej 15 wedle projektu Karola Borkowskiego. Po rozbudowie ukończonej w 1933 roku, w oknach budynku znalazły się witraże Józefa Mehoffera, przedstawiające alegorie oszczędności i dobrobytu. Już trzy lata później siedzibę Kasy przeniesiono do modernistycznego „drapacza chmur” przy placu Szczepańskim, zaprojektowanego przez Fryderyka Tadaniera, zaś pałac przy Szpitalnej trafił w ręce Pekao już po 1989 roku.
Gmach Banku Handlowego w Łodzi
fot.: Ralf Lotys © CC BY 3.0 | Wikimedia Commons
Bank Handlowy w Łodzi na sprzedaż
Pekao pozbywa się zabytkowych nieruchomości także w innych miastach — najbardziej spektakularnym z nich jest z pewnością Budynek Banku Handlowego przy ulicy Tadeusza Kościuszki w Łodzi, zaprojektowany przez spółkę berlińskich architektów, Richarda Bielenberga i Josefa Mosera w 1911 roku. Modernistyczny budynek w neobarokowym przebraniu zwieńczony był jednym z największych wówczas szklanych dachów, nakrywającym salę do obsługi klientów, w której między żelbetowymi żebrami umieszczono wielkie przeszklenia. Budynek o zdobnych, momentami przytłaczających wnętrzach wciąż nie znalazł swojego nabywcy, chociaż Pekao regularnie obniża jego cenę.
Modernistyczna rotunda PKO na Kapelance w Krakowie — proj.: Nina Korecka z zespołem
fot.: Maria Cipińska
