Historia stadionu od początku XX wieku
Na berliński stadion skierowane będą dzisiaj oczy Polaków i Austriaków, których reprezentacje będą walczyć o wyjście z grupy podczas tegorocznego Euro. Przez niemieckie miasta będą przepływać fale kibiców, którzy oprócz kondycji swoich drużyn będą oceniać również infrastrukturę sportową mistrzostw. W takiej sytuacji warto przybliżyć historię obiektu, na który wielu z nas będzie patrzeć z olbrzymim napięciem przez 90 minut. A jest ona jedyna w swoim rodzaju.
Zaczyna się ona od decyzji cesarza Wilhelma II, który na samym początku XX wieku przeznaczył północne tereny dzielnicy Grunewald pod sport i rekreację. 23 maja 1909 roku otwarto więc tor wyścigów konnych, który został zaprojektowany przez architekta Otto Marcha. Tor mieścił 40 000 widzów, a w jego centrum znajdowało się zagłębienie o powierzchni 85 000 metrów kwadratowych, które miało później posłużyć jako podwaliny pod budowę stadionu, kiedy parę lat później Berlin odniósł sukces w staraniach o organizację igrzysk w 1916 roku. Do budowy nowego Deutsches Stadion zaangażowano tego samego architekta.
Mapa okolicy Stadionu Olimpijskiego w Berlinie
OpenStreetMap | Wikimedia Commons © CC-BY-SA 2.0
Stadion Olimpijski w Berlinie w służbie propagandzie
I wojna światowa odroczyła olimpijskie plany berlińczyków. Po dojściu do władzy naziści szybko zobaczył potencjał propagandowy w urządzeniu Igrzysk, więc żeby wyprawić Olimpiadę w wielkim stylu, wyburzyli Deutsches Stadion. W miejscu starej areny syn Otta, Werner, miał zaprojektować nową, lepszą i większą. Teraz plan zakładał nie tylko stadion, ale cały kompleks sportowy — Reichssportfeld, którego elementami były się Olympischer Platz, główny stadion olimpijski, plac defilad z tak zwanym Führerloge i dzwonnicą, Coubertinplatz (na cześć nowożytnego odnowiciela idei igrzysk olimpijskich), a także basen z trybunami dla widzów. Firmy budowlane zostały zmuszone do zatrudniania wyłącznie pracowników obywatelstwa niemieckiego i rasy aryjskiej. Prace były długie i kosztowne. Letnie Igrzyska Olimpijskie oficjalnie rozpoczęły się 1 sierpnia 1936 roku. Upamiętnione przez Leni Riefenstahl zawody przeszły do historii dzięki Jessemu Owensowi, amerykańskiemu czarnemu lekkoatlecie, który na przekór nazistowskiej propagandzie zdobył aż cztery złote medale. Akcentem polskim był mecz rozegrany podczas rywalizacji w piłce nożnej. Do dzisiaj jest to ostatni mecz polskiej reprezentacji na tym stadionie.
Fotografia Olympiastadionu z 1936 roku
Bundesarchiv, Bild 183-R82532 | Wikimedia Commons © CC-BY-SA 3.0
W pierwszych latach wojny stadion został areną zawodów Hitlerjugend. Pod koniec 1944 roku alianckie bombardowania stały się coraz bardziej intensywne, dlatego podziemne obiekty stadionu służyły jako prowizoryczna siedziba Großdeutscher Rundfunk, nazistowskiej krajowej rozgłośni radiowej. Po kapitulacji Niemców Stadion Olimpijski w Berlinie stracił jeden ze swoich symboli: w 1947 roku brytyjski rząd nakazał zburzyć zniszczoną dzwonnicę. Upadek dzwonu naznaczył go długim pęknięciem.
berliński Olympiastadion po wojnie
Krok po kroku, kolejne części przeoranego zniszczeniami wojennymi Reichssportfeld były zwracane władzom niemieckim. W 1950 roku Parlament Berlina podjął decyzję o zmianie nazwy „Reichssportfeld” na Olympiastadion. Dzięki staraniom Wernera Marcha, w 1956 roku zamontowano nowy dzwon. Architektowi udało się też zrekonstruować dzwonnicę, która została ukończona po dwóch latach w 1962 roku. Nowa wieża miała wysokość 77,17 m, prawie metr więcej niż jej poprzedniczka. W 1966 roku konserwatorzy Berlina Zachodniego zdecydowali się na objęcie ochroną terenu stadionu.
Wejście do Stadionu Olimpijskiego w Berlinie od strony Charlottenburg-Wilmersdorf
fot.: Dietmar Rabich | Wikimedia Commons © CC BY-SA 4.0
rozdział odnowy
Na Mistrzostwa Świata w 1974 roku stadion otrzymał zaprojektowane przez architektów Dübbersa i Krahe częściowe zadaszenie nad północną i południową trybuną. Łącznie 26 000 miejsc było teraz chronionych przed złą pogodą. Ponadto zmodernizowano trybuny prasowe i łazienki dla publiczności. Miejsca dla reporterów zostały oddzielone ścianą z pleksiglasu.
W 2000 roku Berlin zaczął przygotowywać się do kolejnej Olimpiady. Renowacja została przeprowadzona bez zamykania stadionu: pomimo tego, że był ogromnym placem budowy, nadal rozgrywano na nim mecze. Wymagany przez Federalny Urząd Ochrony Zabytków pełen widok na Maifeld i dzwonnicę pozostał nienaruszony przez budowniczych. Nowy, pozornie unoszący się dach jest podtrzymywany przez 20 filigranowych stalowych kolumn stojących w górnym pierścieniu. Z dachem zintegrowano zaawansowaną technologię oświetleniową i system audio o mocy ponad 150 000 watów.
Berliński stadion nocą
fot.: Tobi 87 | Wikimedia Commons © CC BY 3.0
Nowy Olympiastadion Berlin otworzył się ponownie w 2004 roku. UEFA szybko zakwalifikowała obiekt jako Five-Star-Stadium, umieszczając go na liście najlepszych stadionów w Europie. Żeby zdobyć takie odznaczenie, musiał spełnić wyśrubowane warunki. Na swoich 56 616 metrach kwadratowych Olympiastadion ma 74 245 miejsc, a każde z nich jest indywidualnym siedzeniem z oparciem. Sekcja dla osób z niepełnosprawnościami liczy 174 zadaszonych miejsc. Pięciogwiazdkowy stadion może pomieścić VIP-ów na 52 lożach i 13 lożach typu skybox. UEFA wymaga również zapewnienia wystarczającej przestrzeni na namioty strefy kibica w bezpośrednim sąsiedztwie stadionu.
Konstrukcja nowego dachu berlińskiego Olympiastadion
fot.: Marcus Brendt | © gmp Architekten
Nowa konstrukcja dachu wykonana przez gmp · Architekten von Gerkan, Marg und Partner i firmę inżynieryjną Krebs and Kiefer została uhonorowana nagrodą za konstrukcję stalową przez Bauen mit Stahl e.V. — jedną z najstarszych niemieckich nagród architektonicznych.
Nic dziwnego, że w takich warunkach Robert Lewandowski święcił triumfy — jako zawodnik niemieckiej ligi zdobył na berlińskiej murawie aż 13 goli. Krótka historia obecności Polaków na stadionie daje nadzieję na to, że dzisiaj naszej reprezentacji uda się wygrać „mecz o wszystko”.
Ania Kociucka
[opracowanie na podstawie materiałów z oficjalnej strony internetowej Olympiastadion]
