Aż pięć lat opóźniło się oddanie Kunsztu Wodnego, inwestycji celu publicznego, która powstała w ramach budowy kontrowersyjnego Forum Gdańsk. W budynku znajduje się nowa siedziba Instytutu Kultury Miejskiej, kino, księgarnia, sale audytoryjne i wielka makieta współczesnego Śródmieścia Gdańska. Czy warto było tyle czekać?
W 2018 r. na sześciohektarowej działce, po trzech latach budowy, otwarcia doczekało się wielkie centrum handlowe Forum Gdańsk. Powstało w centrum miasta, na Targu Siennym i Rakowym i od początku dzieliło mieszkańców. Krytykowano skalę zabudowy, niektóre rozwiązania architektoniczne oraz przebudowę historycznego Kanału Raduni, biegnącego przez teren centrum.
Pikanterii spawie dodawał fakt, że projekt realizowany był w ramach partnerstwa publiczno-prywatnego Miasta Gdańska z inwestorem – firmą Multi. Miasto przyłożyło do projektu rękę, wnosząc do spółki grunt. W zamian inwestor zrealizował inwestycje publiczne (o wartości ok. 140 mln zł), w tym m.in. rozbudowę węzła przesiadkowego, budowę ulicy Nowe Podwale Grodzkie, drogi rowerowe i chodniki, dużym przedsięwzięciem było przykrycie torowiska płytami nośnymi.
otwarcie jak bieg z przeszkodami
W ramach inwestycji publicznych inwestor miał też wybudować dla miasta nowy budynek, które będzie pełnił funkcję centrum kulturalnego oraz posłuży „wielowątkowej prezentacji miasta”. I rzeczywiście, budynek Kunsztu Wodnego (wcześniej pod nazwą: Centrum Dziedzictwa Historycznego Miasta Gdańska) został ukończony i uzyskał pozwolenie na użytkowanie już w maju 2018 roku. Wtedy też urzędnicy do środka zaprosili dziennikarzy i zapowiedzieli: otwarcie nastąpi za niespełna pół roku.
Kunszt Wodny mieści się obok budynków centrum handlowego
© Ewa Karendys
Ale dalsze lata to pasmo niepowodzeń. Najpierw do wykonanego przez inwestora budynku miasto zgłosiło usterki, później – jak tłumaczą urzędnicy – przekazanie budynku Gdańskowi wydłużyło się z powodu pandemii COVID-19, która miała wpłynąć na wydłużenie procedur. W miejskie ręce Kunszt Wodny trafił więc dopiero we wrześniu 2021 r.
A i to nie rozwiązało problemów. Winne kolejnym opóźnieniom, według tłumaczeń urzędu, były problemy z rozstrzygnięciem przetargu, bo oferty mocno przekraczały zakładany budżet. W ten sposób otwarcia Kunszt Wodny doczekał się dopiero... 22 września 2023 r. A więc pięć lat po centrum handlowym. Trudno oprzeć się wrażeniu, że ta część publiczna nie była dla realizujących priorytetem.
projekt wybrany w konkursie
Tyle o kulisach. Co z architekturą? Sam budynek wyróżnia się na tle całego założenia Forum Gdańsk. Trudno się dziwić, projekt Kunsztu Wodnego wybrano drogą konkursu architektonicznego w 2012 roku. Zwyciężyła praca zespołu Studio Architektoniczne Kwadrat z Gdyni, które dobrze zna specyfikę Trójmiasta. Elewacje wykonano z blachy oksydowanej, zastosowano liczne przeszklenia. Budynek tworzą dwie części, pomiędzy którymi znajduje się Kanał Raduni. Dobrze prezentują się wnętrza w których udało się oddać ducha otwartości. Za ich projekt odpowiada pracownia Sikora Wnętrza.
W budynku znajdują się trzy sale szkoleniowe, kino, Bistro Miasto oraz księgarnia, która w ofercie ma wydawnictwa gdańskie, poezję, ksiąki dotyczące architektury, urbanistyki i sztuki, a także sekcję nowości i reportaży. Można tu spędzić czas, wypić kawę, popracować. Koszty realizacji inwestycji po stronie inwestora Forum Gdańsk wyniosły 18,6 mln zł netto, a Dyrekcji Rozbudowy Miasta Gdańska, która koordynowała prace wykończeniowe: 16,4 mln zł brutto.
spojrzenie na Gdańsk
Po rozstrzygnięciu konkursu na projekt Kunsztu Wodnego Jacek Droszcz ze zwycięskiego Studia Architektonicznego Kwadrat z Gdyni mówił:
- Myśmy tak to zaprojektowali, że będzie można porównywać to, co widzimy na makiecie z tym, co widzimy za oknem, czyli będzie można podziwiać panoramę miasta.
To prawda. Wielkie centrum handlowe Forum Gdańsk zajęło jedną z najcenniejszych śródmiejskich lokalizacji (zaledwie po drugiej stornie ulicy znajduje się Brama Wyżynna). Dlatego widoki: na początek Drogi Królewskiej oraz wieżę Bazyliki Mariackiej w tle robią wrażenie. Serce Gdańska jest tu na wyciągnięcie ręki.
Przy okazji warto dodać, że nazwa Kunszt Wodny nie jest przypadkowa. Nawiązuje do stacji pomp, działającej w tej części Gdańska od XVI do XIX wieku. Przypomina o niej instalacja wodna zlokalizowana na poziomie dachu oraz wodna kaskada.
Już na etapie planów w mieście pojawiały się pytania o zasadność kosztownej inwestycji. Niemniej do budynku wprowadził się Instytut Kultury Miejskiej, zarządzana przez Aleksandrę Szymańską instytucja (przeniosła się z siedziby na Długim Targu), znana z tego, że wychodzi naprzeciw mieszkańcom, organizując festiwale i projekty jak: NARRACJE, Odnalezione w tłumaczeniu, Europejski Poeta Wolności, Kolekcja Malarstwa Monumentalnego na Zaspie, Lokalni Przewodnicy i Przewodniczki, działania herstoryczne w ramach Metropolitanki, czy tematyczne cykle wykładów, pokazów filmowych i debat. Nowy, większy budynek umożliwi Instytutowi organizowanie koncertów, instalacji, spotkań literackich, pokazów filmowych połączonych z dyskusjami. Można przypuszczać, że nowy budynek będzie tętnił miejskim życiem.
Dyrektorka IKM Aleksandra Szymańska zapowiada, że coś dla siebie znajdą także ci, którzy interesują się miastem jako fenomenem urbanistycznym, architektonicznym, jego historią, tożsamością, warstwą społeczną, to będzie takie miejsce, gdzie spotkają wykłady, lekcje, warsztaty.
gratką makieta Śródmieścia
Mapa śródmieścia Gdańska
Ewa Karendys
Co ważne, atrakcją budynku jest wielka makieta współczesnego Śródmieścia Gdańska, wykonana w skali 1:500, techniką druku 3D. W sali z makietą warto spojrzeć też w dół: na posadzce odtworzony został bowiem plan Gdańska. Prace związane z przygotowaniem do otwarcia obiektu trwały tak długo, że w ubiegłym roku makietę trzeba było zaktualizować. Od czasu jej powstania w przestrzeni miasta wyrosły bowiem nowe budynki. Oprócz proporcji zabudowy na makiecie odwzorowano rozmieszczenie okien i gzymsów. Makietę uzupełniają elementy interaktywne w formie ekranów dotykowych, można więc na przykład porównać dzisiejszą zabudowę z tą sprzed ponad czterech wieków.
Wieczorne otwarcie Kunsztu Wodnego. Sala z makietą
© Urząd Miejski w Gdańsku/IKM
Natomiast makieta dobrze spełni swoją funkcję, jeśli będzie wykorzystywana do konsultacji planowanych w mieście inwestycji. W ten sposób eksperymentować można z nową zabudową (choćby wysokich budynków na Młodym Mieście), sprawdzając, jak wpisze się w otoczenie.
W weekend otwarcia mieszkańcy zagłosowali nogami – Kunszt Wodny był chętnie odwiedzany przez gości. Można mieć nadzieję, że nie tylko centrum handlowe będzie licznie przyciągać odwiedzających.
Gdańsk zyskał przestrzeń nie tylko kulturalno-turystyczną, ale i miejsce do dyskusji o jego urbanistycznym i architektonicznym rozwoju i oby tę szansę dobrze wykorzystał. Znamienne jest jednak to, że powstała ona przy okazji dyskusyjnego centrum handlowego.
