W ostatnich latach w wielu miastach na całym świecie można zaobserwować rosnące zainteresowanie tworzeniem łąk kwietnych. Coraz częściej w miastach trawniki zostają zastąpione kwiatami. Barwne i bioróżnorodne przestrzenie nie tylko upiększają miejski krajobraz, ale przynoszą również szereg korzyści środowiskowych, społecznych i ekonomicznych.
działanie antysmogowe
Jedną z najważniejszych zalet łąk kwietnych jest ich zdolność do poprawy jakości powietrza. W miastach, gdzie problem zanieczyszczenia powietrza jest szczególnie odczuwalny, łąki kwietne mogą stanowić naturalny filtr, który pomaga redukować poziom smogu. Pył PM2,5 to cząstki o średnicy mniejszej niż 2,5 mikrometra, które przedostają się do górnych dróg oddechowych. PM10 to mieszanina substancji organicznych i nieorganicznych o średnicy mniejszej niż 10 mikrometrów. Zastosowanie łąk kwietnych pozwala na zatrzymanie tych cząstek. Rośliny rosnące na łąkach kwietnych lepiej absorbują pyły spalin i tarcia opon[1]. Są nawet 10 razy wyższe od trawy, dzięki czemu mają większą powierzchnię i lepszą efektywność oczyszczania. Efektywność wyłapywania pyłów różnego rodzaju jest bliska drzewom[2].
Inne badania wskazują także na sukcesy procesów fitoremediacji gleb skażonych substancjami ropopochodnymi przy zastosowaniu mieszanki traw i łąk kwietnych. Pojęcie fitoremediacja pochodzi od greckiego słowa phyton — roślina i łacińskiego remediare — naprawiać. Gleby poddane przez okres 30 miesięcy działaniom mieszanki gatunków roślin wykazały znaczne obniżenie ładunku zanieczyszczeń. Wszystko dzięki działaniom naftofitów — koniczyny białej, babki lancetowatej, lucerny sierpowatej oraz mieszanki gatunków tworzących właśnie łąki kwietne[3].
stołówka na łąkach kwietnych
Zakładanie łąk kwietnych może powstrzymać wypieranie naturalnych łąk z miast. Wspierają procesy zatrzymujące procesy antropogeniczne, niwelują efekt miejskiej betonowej pustyni. Tym samym wpisują się w unijną strategię na rzecz bioróżnorodności 2030. Dokument ten podkreśla konieczność promowania „obszarów o wysokiej wartości dla bioróżnorodności”, co zawiera gospodarowanie terenami zielonymi[4].
Łąki kwietne są nieocenionym źródłem pożywienia dla owadów zapylających. W dobie globalnego kryzysu zapylaczy, zapewnienie im odpowiednich warunków do życia jest kluczowe dla zachowania bioróżnorodności i zdrowia ekosystemów. Owady zapylające to organizmy, bez których człowiek nie mógłby funkcjonować. Odpowiadają za zbiory większości roślin uprawnych w Europie. Ponad 80% europejskich upraw jest bezpośrednio zależnych od zapylania przez owady[5].
Owady zapylające potrzebują do życia pyłku i nektaru kwiatowego oraz odpowiednich miejsc do zamieszkania. Malejąca liczba zapylaczy prowadzi do mniejszych plonów w sadach i ogrodach warzywnych, co wpływa na dostępność pożywienia dla ludzi. Dlatego ważne jest zachowanie łąk i nieużytków z kwitnącymi roślinami oraz obsadzanie dróg i skwerów drzewami i krzewami, które są korzystne dla tych owadów. W obszarach przekształconych przez człowieka można tworzyć nektarodajne strefy poprzez sadzenie roślin atrakcyjnych wizualnie i użytecznych dla owadów, co nazywa się tworzeniem taśm pożytkowych.
Taśmy pożytkowe to specjalnie skomponowane nasadzenia roślinne mające na celu zapewnienie stałego dostępu do pokarmu dla licznych owadów zapylających.
Łąki kwietne oferują schronienie dla wielu gatunków zwierząt. Małe ssaki, ptaki, a także płazy takie jak żaby czy jeże, znajdują w nich idealne warunki do życia. Jest to szczególnie istotne w miejskich warunkach, gdzie naturalne siedliska są ograniczone.
Jednocześnie należy podkreślić, że łąki kwietne przyciągają owady, a zatem też ptaki. Główna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad podkreśla, że tworzenie łąk kwietnych wzdłuż dróg szybkiego ruchu tworzy niszę ekologiczną sprzyjającą masowemu występowaniu owadów zapylających, co bezpośrednio wpływa na atrakcyjność terenów dla ptaków i nietoperzy. Na łąkach żyją także ptaki gnieżdżące się naziemnie, w tym gatunki chronione. Może to prowadzić do wzrostu liczby ofiar w wyniku kolizji z pojazdami. Stanowi to także zagrożenie dla użytkowników dróg[6]. Należy projektować je racjonalnie, z zamysłem jak będą użytkowane w ekosystemie.
oszczędność czasu i finansów
Pielęgnacja łąk kwietnych jest znacznie mniej wymagająca niż tradycyjnych trawników. Wymagają one rzadszego koszenia, nawożenia i podlewania, co przekłada się na oszczędność czasu i pieniędzy. W praktyce zachowanie idealnego miejskiego trawnika oznacza częste korzystanie z kosiarki, systemów nawadniających oraz chemicznych środków ochrony roślin, co generuje znaczne koszty, zarówno finansowe, jak i środowiskowe.
W przypadku łąk kwietnych, koszty utrzymania są zdecydowanie niższe. Po pierwsze, łąki kwietne nie wymagają częstego koszenia — zazwyczaj wystarczy jedno, dwa koszenia rocznie, wykonywane po przekwitnięciu roślin, w newralgicznych miejscach, jak skrajnia jezdni, wystarczy jedynie podkaszanie krawędzi.
Po drugie, łąki te są bardziej odporne na suszę i nie potrzebują regularnego nawadniania. Wysokość roślin i ich różnorodność wpływa na wilgotność gleby. Jednocześnie tym samym walczy się z miejską wyspą ciepła. Łąki kwietne mają złożony system korzeniowy, który wiąże wodę deszczową w glebie, zatrzymując wilgoć dłużej niż trawnik i pozytywnie wpływając na bilans wód gruntowych, są odporne na suszę i praktycznie nie wymagają dodatkowego podlewania, ponieważ rośliny tworzące kwietne łąki mają nawet 25 razy głębsze korzenie i lepszą zdolność wchłaniania wody niż trawnik, co zmniejsza powierzchniowy spływ wód opadowych i ogranicza ryzyko podtopień często obserwowanych na powierzchniach uszczelnionych[7].
Dzięki różnorodności gatunkowej łąki kwietne są również mniej podatne na choroby i inwazje szkodników, co eliminuje konieczność stosowania chemicznych środków ochrony.
wpływ na komfort życia
Mieszkańcy dużych miast coraz częściej poszukują tradycyjnych rozwiązań, dążąc do powrotu do natury. Przykładem są właśnie łąki kwietne przypominające wiejskie pola i ogrody. Nie można zapomnieć o estetycznym aspekcie łąk kwietnych. Są one wizualnym urozmaiceniem miejskiego krajobrazu, które zmienia się dynamicznie wraz z porami roku. Łąki kwietne mają pozytywny wpływ na samopoczucie — nie od dziś wiadomo, że barwne kwiaty i zielone przestrzenie działają kojąco. Tego rodzaju inicjatywy mają również aspekty społeczne, gdyż budują utożsamienie się z miejscem, tworzone na osiedlach, w parkach — tworzą miejsca spotkań i współpracy sąsiedzkiej.
Z perspektywy gospodarczej, łąki kwietne mogą wspierać rolnictwo miejskie, a ekologiczne — przyczyniają się do wspierania pszczelarstwa miejskiego. W ostatnich latach, dzięki budżetom partycypacyjnym, zakładanych jest coraz więcej ogrodów kwiatowych.
Jak założyć łąkę kwietną? Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie wydało krótki poradnik w 5 krokach.
przykłady miast z łąkami kwietnymi
Białystok od 2019 roku realizuje projekt tworzenia łąk kwietnych na terenie miasta. W ciągu 3 lat powstało tam blisko 15 ha łąk kwietnych. Pierwsze łąki, o łącznej powierzchni 5,5 ha, powstały w 2019 roku. Utworzono je w pasach drogowych, działkach gminnych i w charakterystycznych punktach miasta[8]. Duże miasta są znane z tego, że od kilku lat aktywnie tworzą łąki kwietne w różnych częściach. Łąki kwietne w Krakowie zostały założone w 2017 roku w 20 różnych lokalizacjach, w ciągu kilku lat przekształcono tu ponad 20 ha trawników na łąki kwietne. Także Szczecin i Gdańsk od kilku lat są w łąkowej czołówce.
Średniej wielkości miasta również dołączyły do inicjatywy i zaczęły wprowadzać łąki kwietne na swoim terenie. Przykładem są Świdnik czy Radom. Łęczna, Rawicz, Łuków, Hel, Ustronie Morskie, Żarów: to zaś małe miasta, które również zdecydowały się na takie działania, pokazując, że łąki kwietne są wartościową miejską infrastrukturą, przestrzenią, którą warto mieć niezależnie od wielkości miasta.
Mieszkańcy naszych miast potrzebują łąk kwietnych bardziej, niż im się obecnie wydaje[9]. Łąki kwietne w miastach to nie tylko piękno i estetyka, ale przede wszystkim inwestycja w zdrowie i jakość życia mieszkańców oraz ochrona środowiska naturalnego. Ich rola w przestrzeni miejskiej jest nieoceniona i z pewnością będzie rosła wraz z rosnącą świadomością ekologiczną społeczeństw.
Magdalena Milert
[1] Robert Horbaczewski. Łąki kwietne przy drogach publicznych. Prawo.pl. Dostęp na 16.05 2024, z: https://www.prawo.pl/samorzad/laki-kwietne-przy-drogach-publicznych,511620.html
[2] Smogówka | Fundacja Łąka. Laka.org.pl.; Dostęp na 16.05 2024, z: https://laka.org.pl/co-robimy/laka-antysmogowa/
[3] Składowska, M. Fitoremediacja gleb skażonych substancjami ropopochodnymi przy zastosowaniu mieszanki traw i łąk kwietnych. Środowisko przyrodnicze jako obszar badań, 71.
[4] Jermakowicz, E., Jabłońska, U., Burzyńska, J., Wróbel, K., Charubin, B., Kozikowski, D., ... & Kostro-Ambroziak, A. (2022). Eden city: struktura" łąk kwietnych" a ich potencjał we wspieraniu różnorodności pszczół.
[5] Woś, B. Ochrona bioróżnorodności. Ogród przyjazny owadom zapylającym.
[6] Horbaczewski, R. (2021). Łąki Kwietne potrzebne przy drodze, przepisy także. Prawo.pl. Dostęp na 16.05 2024, z: https://www.prawo.pl/samorzad/laki-kwietne-przy-drogach-publicznych,511620.html
[7] Kwietne łąki na okres suszy - Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie - Portal Gov.pl; Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie. Dostęp na 16.05 2024, z: https://www.gov.pl/web/wody-polskie/kwietne-laki
[8] Szatyłowicz, E., Skoczko, I., & Krawczyk, D. A. INNOVATIONS SUSTAINABILITY MODERNITY OPENNESS.
[9] Łąki kwietne a sprawa polska. UrbanLab. Dostęp na 16.05 2024, z: https://urbanlab.gdynia.pl/artykuly/laki-kwietne-a-sprawa-polska/
