W Gliwicach przy ulicy Rybnickiej po trzech latach intensywnych prac otwarto Centrum Edukacji Ekologicznej. Nową inwestycję Przedsiębiorstwa Zagospodarowania Odpadów zaprojektowało Studio BB Architekci. W CEE można dowiedzieć się jak dbać o środowisko naturalne, zagrać w interaktywne gry, obejrzeć filmy, przespacerować się ścieżkami edukacyjnymi, wejść na zielony dach oraz odwiedzić minizoo. Jeszcze w fazie projektowej, w 2021 roku gliwicki budynek otrzymał nagrodę PLGB w kategorii Najlepszy Projekt Ekologiczny.
Centrum Edukacji Ekologicznej w Gliwicach
fot.: K. Krzemiński, materiały prasowe PZO © Studio BB Architekci
Parterowy budynek CEE z zielonym dachem, położony w sąsiedztwie składowiska odpadów pełni dwie funkcje: bieżącego nadzoru nad składowaniem i zagospodarowaniem odpadów oraz edukacyjne w zakresie kształtowania świadomości edukacyjnej dzieci i młodzieży.
Na dachu, na który można wejść architekci, zaprojektowali ścieżkę edukacyjną, instalacje fotowoltaiczne oraz przewidzieli miejsce na ule dla pszczół. Natomiast w strefie wznoszącego się dachu projektanci wkomponowali stopnie do siedzenia.
Na placu przed budynkiem mała architektura tworzy widoczny z lotu ptaka znak symbolizujący recykling. W centralnym punkcie stoi natomiast rzeźba Vita Granum Gliwice — Gliwickie Ziarenko Życia, przedstawiające dłonie, otaczające kiełkujące ziarenko. Dla niewtajemniczonych Vita Granum Gliwice to również nazwa polepszacza glebowego wytworzonego z gliwickich bioodpadów.
autorem rzeźby Vita Granum Gliwice jest prof. Krzysztof Nitsch
fot.: T. Bradecki © Studio BB Architekci
Ze strefy przedwejściowej można wybrać dwie ścieżki edukacyjne: pierwsza z nich prowadzi na dach CEE, a druga wspina się na zrekultywowaną kwaterę śmieci. Tam można przejść się po fragmencie zrekultywowanego wysypiska oraz z bezpiecznego dystansu obejrzeć pracę na wysypisku.
We wnętrzu Centrum Edukacji Ekologicznej znajdują się biura, pomieszczenia socjalne, oraz najważniejsze: sala wystawienniczo-edukacyjna, oraz sala konferencyjno-edukacyjna. Wystawa składa się z interaktywnych gier, animacji, informacji edukacyjnych oraz infografik. Motywem przewodnim jest gospodarka odpadami, w tym segregacja i recykling.
Centrum Edukacji Ekologicznej w Gliwicach to jednokondygnacyjny budynek
fot.: T. Bradecki, materiały prasowe PZO © Studio BB Architekci
rozmowa ze Studiem BB Architekci
Dobrawa Bies: W 2020 roku opublikowaliśmy w portalu A&B projekt Centrum Edukacji Ekologicznej w Gliwicach, którego Państwo są autorami. Teraz po trzech latach rozmawiamy o zrealizowanym obiekcie. Pod koniec października br. nastąpiło oficjalne otwarcie Centrum Edukacji. Czują Państwo satysfakcję?
Tomasz Bradecki, Barbara Uherek-Bradecka, Paweł Gembalczyk: Tak jesteśmy bardzo zadowoleni z wielu powodów. Pierwszy to fakt, że Centrum Edukacji Ekologicznej to nie jest tylko budynek, ale to nowe miejsce, które integruje przestrzeń składowiska odpadów, przestrzeń publiczną oraz przestrzeń biurową i wystawienniczą. Na etapie idei i koncepcji nie wiedzieliśmy, że to będzie Centrum Edukacji Ekologicznej — w założeniu inwestora miał powstać nietypowy budynek, a jego funkcje poza potrzebami biurowymi nie były oczywiste. Dzisiaj jest to jasne. Centra edukacji ekologicznej funkcjonują w Europie i w Polsce i łączy je wspólna idea, ale każde z nich jest inne, manifestuje swoją prawdziwą funkcję w różny sposób i tylko niektóre wykorzystują pełen wachlarz możliwości technicznych. Naszym zdaniem to jedyne centrum edukacji ekologicznej zrealizowane na istniejącym czynnym składowisku odpadów w sąsiedztwie zrekultywowanej kwatery odpadów. Było to wyzwanie projektowe i organizacyjne. Jest to jednocześnie potencjał tego miejsca: tzn. bezpośrednie sąsiedztwo, jednego z największych wyzwań współczesnego świata — gospodarowania odpadami.
założeniem projektowym było wpisanie budynku w działkę
© Studio BB Architekci
Dobrawa: Czy obiekt został zrealizowany bez żadnych zmian w stosunku do pierwotnego założenia?
Tomasz Bradecki, Barbara Uherek-Bradecka, Paweł Gembalczyk: Realizacja budynku wniosła kilka zmian w stosunku do projektu — było to podyktowane lokalnymi uwarunkowaniami. Długo dyskutowaliśmy na temat zagospodarowania terenu. Pierwotnie założyliśmy plac z fontanną typu dry plaza, a punktem centralnym miał być bliżej nieokreślony element. Dziś jest to rzeźba Vita Granum Gliwice — Gliwickie Ziarenko Życia, której autorem jest mieszkający w Gliwicach, wybitny rzeźbiarz i medalier, prof. Krzysztof Nitsch. Symbolizuje troskliwe dłonie, otaczające kiełkujące ziarenko. Wpisała się idealnie, przełamała techniczny charakter budynku.
Niestety wysoki poziom wód gruntowych oraz charakter miejsca nie pozwoliły na realizację fontanny. Rozważaliśmy także lokalny zbiornik retencyjny. Ostatecznie powstała wysepka zieleni. I to chyba najprostsze i najbardziej ekologiczne rozwiązanie. Według projektu planowaliśmy ścieżkę na szczyt zrekultywowanej kwatery, z której widoczna (bezpiecznie dla zwiedzających) będzie otwarta kwatera, gdzie operuje sprzęt ciężki i porządkuje i składuje odpady. Przebieg tej ścieżki i jej forma były przeróżne (długość ponad 150 m, wysokość przewyższenia około 9 metrów). Ostatecznie zrealizowana wersja ścieżki jest niewątpliwie optymalna — w ciągu około 8 minut spaceru możemy wyjść na jedno z najwyższych wzniesień w Gliwicach i zobaczyć jak naprawdę gospodaruje się odpadami.
architekci zaprojektowali również ścieżkę na szczyt zrekultywowanej kwatery
fot.: G.Ożga, materiały prasowe PZO © Studio BB Architekci
Dobrawa: Proszę opowiedzieć o etapach budowy. Co było największym wyzwaniem?
Tomasz Bradecki, Barbara Uherek-Bradecka, Paweł Gembalczyk: Realizacja w sąsiedztwie zrekultywowanej kwatery była wyzwaniem, ponieważ gospodarka odpadami kilkadziesiąt lat temu wyglądała nieco inaczej. Miało to bezpośredni wpływ na nośność gruntu, a w zasadzie jej brak w warstwach przy powierzchni. Z tego względu parterowy budynek posadowiono na płycie fundamentowej, a sama płyta jest osadzona na kilkudziesięciu palach.
Drugim wyzwaniem okazała się realizacja stropu z blachy trapezowej wspartej na belkach z drewna klejonego. Obydwa materiały można uznać za proekologiczne, ponieważ mogą być wykorzystanie wtórnie, są łatwo rozbieralne w przyszłości. Jednak cały dach i forma budynku tworzy pochyłą nieliniową formę, co spowodowało konieczność zastosowania nietypowych rozwiązań. Fakt, że na dachu w spadku jest ścieżka edukacyjna oraz teren zielony również nie ułatwiały zadania.
na odwiedzającym CEE czeka wystawa edukacyjna
fot.: G. Ożga, UM w Gliwicach © Studio BB Architekci
Dobrawa: W jaki sposób obiekt spełnia założenia edukacji ekologicznej? Kim są jego odbiorcy?
Tomasz Bradecki, Barbara Uherek-Bradecka, Paweł Gembalczyk: Większość elementów CEE spełnia założenia edukacji — chcieliśmy je wyeksponować, od pochyłej formy budynku zaczynając, a na elementach technicznych kończąc. Użyte materiały (drewno na elewacji, zieleń na dachu) ten efekt wspomagają.
Odbiorcami są przede wszystkim dzieci i młodzież, ale nie tylko. Dorośli także znajdą tutaj inspiracje. Wystawa stała została przygotowana głównie na potrzeby młodzieży przedszkolnej i szkolnej, jednak starsi dostrzegą tutaj profesjonalne filmy i zebrane dane na temat śmieci, które uświadamiają, jak wielki i skomplikowany jest to problem.
Dobrawa: Dziękuję za rozmowę.
