Wzgórza Krzesławickie to potoczne określenie dużego obszaru mieszkaniowego położonego na obrzeżach Krakowa. Powstała w latach 1960–1980 zabudowa jest bardzo różnorodna — składa się z osiedla zabudowy wielorodzinnej, zespołu około sześciuset domów jednorodzinnych oraz z wielorodzinnej zabudowy deweloperskiej z końca lat 90. W samym centrum terenu znajdują się rozległe Rodzinne Ogródki Działkowe. W zakres obszaru na potrzeby przyszłych zmian włączono również trzy forty z XIX wieku.
cel
Celem projektu było przeprowadzenie kompleksowej rewitalizacji terenu i polepszenie środowiska życia mieszkańców. Prześledzenie największych problemów i konfliktów przestrzennych, a także wnikliwe analizy, wizje lokalne i wywiady z mieszkańcami pozwoliły określić najważniejsze kierunki zmian i główną ideę projektu. Okazało się, że istotne przeszkody w prawidłowym funkcjonowaniu terenu to brak odpowiednich miejsc parkingowych i zdominowanie okolicy przez samochody, niedostosowanie górzystego terenu do potrzeb osób starszych i niepełnosprawnych oraz (soc)modernistyczna urbanistyka, której grzechy to brak poprawnie funkcjonujących przestrzeni publicznych czy hierarchizacji przestrzeni. Dużym wyzwaniem i główną przyczyną przystąpienia do projektu stała się planowana budowa drogi ekspresowej S7, która wykluczy funkcjonalnie i przestrzennie osiedle z terenów Krakowa. Koniecznością stało się stworzenie samodzielnie funkcjonującej i atrakcyjnej jednostki mieszkaniowej, do tej pory składającej się z kilku niezależnych ośrodków, które w żaden sposób nie były ze sobą zintegrowane.
etapy
Główną ideą projektu stała się więc integracja; proces podzielono na trzy etapy. Pierwszy z nich to stworzenie szlaku „czerwonego”, czyli ciągu przestrzeni publicznych i głównych miejsc aktywności mieszkańców, scalających cały teren. Do szlaku mają zostać włączone istniejące miejsca gromadzenia się ludzi, a także nowe, uzupełniające tkankę miejską przestrzenie. Najważniejszą przestrzeń publiczną osiedla zaplanowano w samym centrum terenu, na granicy osiedli wielo- i jednorodzinnego. Połączy ona dwa odmienne tereny oraz przeniesie ciężar funkcjonalny i kompozycyjny z osiedla wielorodzinnego do części centralnej. W centrum, rozciągającym się na obszarze około dwóch hektarów, zaproponowano cztery nowe funkcje: zespół hal targowych z placem targowym, żłobek, Osiedlowe Centrum Integracji (klub seniora i świetlicę dla dzieci) oraz Centrum Administracyjne i Społeczne. Ponadto zadbano o odpowiednie urządzenie terenu: zaprojektowano sensoryczny plac zabaw, ogród zapachowy, czytelnię na powietrzu, park, cieki i zbiorniki wodne oraz małą architekturę.
Drugim etapem było zaprojektowanie szlaku „zielonego”, czyli sportowo-krajobrazowego, u podnóża wzgórz. Atrakcją szlaku są trzy forty przystosowane do funkcji rekreacyjnej.
Trzecim elementem koncepcji było zintegrowanie trzech wyróżniających się terenów: osiedla zabudowy jedno- i wielorodzinnej oraz ogródków działkowych w obrębie jednego wnętrza urbanistycznego. W ten sposób w Rodzinnych Ogródkach Działkowych, poza terenami prywatnych działek zaprojektowano ogród społeczny podzielony na kilka przestrzeni o odmiennym charakterze: aktywności, odpoczynku i warsztatową. W osiedle zabudowy jednorodzinnej wprowadzono miejsca integracji oraz odzyskano dla mieszkańców część ulic, tworząc tam woonerfy i przestrzenie spotkań. Najwięcej ingerencji wymagało osiedle zabudowy wielorodzinnej. Budynki zostały połączone w niewielkie zespoły, między którymi powstała przestrzeń sąsiedzka. Jej głównym elementem są wielofunkcyjne altany zaprojektowane indywidualnie dla każdej jednostki. Wprowadzono również przestrzenie półprywatne w otoczeniu każdego z bloków, a mieszkania na parterze powiększono o prywatny taras‑ogródek.
Poza działaniami integrującymi teren zaproponowano również wiele punktowych interwencji oraz zmian w zakresie komunikacji czy urządzenia zieleni na osiedlu.
Katarzyna GILEK, Justyna JANOWIEC
© Autorki
