Weronika Zdziarska, absolwentka studiów pierwszego stopnia na Politecnico di Milano i studentka uczelni TU Delft została tegoroczną laureatką stypendium RIBA Norman Foster Travelling Scholarship. Zainaugurowane w 2006 roku stypendium przyznawane jest corocznie studentom architektury, których wyróżnia oryginalne myślenie na temat zrównoważonego rozwoju miast.
W tym roku przyznano stypendium już po raz piętnasty. Jego laureaci otrzymują 7 tysięcy funtów, dzięki którym mogą sfinansować międzynarodowe badania, podróżując po wybranych przez siebie miejscach. Taki też plan ma tegoroczna laureatka, Weronika Zdziarska, która otrzymała stypendium, zgłaszając projekt „Don’t Stay Out Alone: addressing women’s perception of safety and freedom in cities by design” poświęcony problemom poczucia bezpieczeństwa kobiet w miejskiej przestrzeni.
miejsca do przeanalizowania
© Weronika Zdziarska
Celem projektu jest zademonstrowanie współzależności między projektowaniem przestrzennym a nierównością płci. [...] Szczególną uwagę poświęcam skutecznym rozwiązaniom projektowym, które wywołują u kobiet poczucie pewności i wolności. Poszukuję w nich sprawdzonych pomysłów na poprawę sposobu projektowania przestrzeni z uwzględnieniem potrzeb każdej z płci — tłumaczy autorka.
Architektka w swoich badaniach czerpała z interwencji i analiz przeprowadzonych przez działające w Ameryce Południowej organizacje, których celem była poprawa bezpieczeństwa kobiet w miastach. Przykładowo, argentyńskie stowarzyszenie Mujeres de la Matria Latinoamericana wskazuje, że aż 91 procent kobiet doświadczyło molestowania w mieście, 63 procent nie czuje się pewnie, samotnie przebywając w miejscach publicznych, a dla 51 procent brak oświetlenia wpływa na brak poczucia bezpieczeństwa.
analiza badań przeprowadzonych przez organizacje działające w Ameryce Południowej
© Weronika Zdziarska
Dzięki stypendium Zdziarska wyruszy w trzymiesięczną podróż badawczą.
Do oceny wybrałam miasta, z których każde charakteryzuje się innym rodzajem wprowadzonych rozwiązań, skupionych na różnych aspektach obszaru badań. W ramach stypendium odwiedzę pięć miast Ameryki Południowej — Medellín w Kolumbii, Quito w Ekwadorze, Santiago w Chile, Montevideo w Urugwaju i Kurytybę w Brazylii — dodaje Weronika Zdziarska.
Stypendium zostało ustanowione w 2006 roku przez Fundację Normana Fostera, pracownię Foster and Partners i zrzeszający brytyjskich architektów instytut RIBA. W skład jury przyznającego stypendium weszli: Norman Foster, Elena Ochoa, profesor Ricky Burdett, Sofie Pelsmakers i profesor Alan Jones.
Norman Foster w uzasadnieniu decyzji podkreślił, że wybór zgłoszenia Weroniki Zdziarskiej był jednogłośny, architekt docenił metodologię pracy, sposób prezentacji oraz zaawansowanie badań. Profesor Alan Jones dodał, że sędziowie byli zainspirowani wstępnymi badaniami Zdziarskiej i trafnością propozycji.
To nie pierwszy sukces na koncie laureatki stypendium. Wspólnie z zespołem NOMAD architecture lab otrzymała wyróżnienie w konkursie ARCHsharing Rural School Haiti 2019, została finalistką konkursu Kaira Looro na projekt Pawilonu Pokoju w 2019 roku i zdobywczynią 3. miejsca w konkursie Architize House | A Dream 2018. Jest także absolwentką YACademy: Architecture for Humanity 2020. Od pięciu lat angażuje się także społecznie jako wolontariuszka-wychowawca, organizując obozy dla dzieci i młodzieży warszawskiego KIK.
laureatka stypendium i mapa planowanej trasy
fot.: Tomek Kaczor
Ola Kloc: Twoja praca dotyczy zależności między projektowaniem przestrzennym a nierównością płci, badania poczucia bezpieczeństwa i zagrożenia w przestrzeni miejskiej. Jakie są najpopularniejsze rozwiązania projektowe, które powodują taki stan? Jakie rozwiązania proponujesz w swojej pracy?
Weronika Zdziarska: W każdym z wybranych miast skoncentruję się na jednym obszarze, związanym z projektowaniem: ulic i chodników, parków, placów miejskich, infrastruktury transportu publicznego oraz budynków publicznych związanych z kulturą i sztuką miejską. Medellín dołączyło do programu ONZ jako pierwsze miasto w Kolumbii. Miasto było pionierem „miejskiej akupunktury” — poprawy dostępności, mobilności i dostępu do udogodnień poprzez interwencje na małą skalę. Działania były w dużej mierze związane z kulturą w przestrzeni publicznej i budynkami użyteczności publicznej. Quito jest jednym z pięciu miast założycielskich inicjatywy ONZ. Dziesięć lat temu, w studium rozpoznawczym, kobiety określiły infrastrukturę transportu publicznego jako niebezpieczną, więc w planie położono szczególny nacisk na zmiany w tym obszarze — między innymi przebudowane zostały przystanki trolejbusowe i poczekalnie. W Santiago de Chile bezpieczeństwo zostało poprawione przez elastyczne interwencje na opuszczonych placach miejskich. W podmiejskich dzielnicach uruchomiono projekt „Nocne place” („Plazas nocturnas”), którego celem było odzyskanie przestrzeni publicznej dla kobiet również w godzinach nocnych. Stolica Urugwaju dołączyła do projektu ONZ w 2018 roku. Jedna z najważniejszych interwencji projektowych w Montevideo koncentrowała się na rewitalizacji miejskich parków — przestrzeni określanych jako szczególnie niebezpieczne w odczuciach kobiet. Obszary te zostały oczyszczone i przeprojektowane. Kurytyba, dzięki swojemu innowacyjnemu, zorientowanemu na pieszych planowaniu miejskiemu stała się modelem zrównoważonego rozwoju dla wielu miast w Ameryce Południowej. W 2019 roku przeprowadzono tam badanie bezpieczeństwa z uwzględnieniem potrzeb każdej z płci. Niektóre z najbardziej znaczących interwencji dotyczyły ulic, pasaży pieszych i chodników oraz wprowadzania wzdłuż nich aktywności w parterach.
Mam nadzieję, że przeprowadzenie badań terenowych pozwoli mi po zakończeniu projektu podzielić się także innymi rozwiązaniami, których wprowadzenie mogłoby doprowadzić do projektowania przestrzeni, w których każdy będzie czuł się bezpiecznie i pewnie.
kolaż propozycji poprawy jakości przestrzeni miejskich
© Weronika Zdziarska
Ola: Norman Foster w uzasadnieniu jury zwrócił uwagę na metodologię Twojej pracy, opowiedz, proszę, więcej o tym, jak będą przebiegały Twoje badania?
Weronika: Badania będą opierać się na krytycznym przeglądzie interwencji wdrożonych przez organizacje na trzech poziomach: międzynarodowym (UN Women „Safe Cities and Safe Public Spaces”), regionalnym („Ciudades sin violencia para las mujeres, ciudades seguras para tod@s”) i lokalnym (miejskim).
Pierwszy etap badań to przegląd literatury i analiza dostępnych informacji, w szczególności zapoznanie się z raportami ze wspomnianych wcześniej projektów. Przed wyjazdem planuję też nawiązać kontakty z osobami, które mogą okazać się wsparciem dla moich badań w każdym z wybranych krajów. Drugim etapem będzie trzymiesięczna podróż po Ameryce Południowej, w trakcie której będę skupiona na zbieraniu i wstępnej analizie danych za pomocą metod jakościowych i ilościowych. Na koniec projektu przygotuję raport zawierający wnioski z ewaluacji wcześniejszych interwencji oraz zbiór dobrych praktyk projektowych, wpływających na poprawę jakości życia kobiet w miastach. Mam nadzieję, że uda mi się nagłośnić temat projektu poprzez publikację wyników w prasie architektonicznej i mediach społecznościowych, wystawy czy prezentacje na konferencjach.
Ola: Stypendium pomoże Ci kontynuować Twoje badania, planujesz spędzić trzy miesiące w Ameryce Południowej, odwiedzając pięć krajów. Opowiedz, proszę, jakie masz plany na ten czas?
Weronika: Podróż będzie intensywnym czasem testowania wstępnych hipotez, gromadzenia informacji i wzbogacania moich wyobrażeń związanych z obszarem badań o doświadczenia innych osób. W trakcie podróży będę zbierać dane za pomocą ankiet, wywiadów z lokalnymi aktywistami i ekspertami oraz rozmów z lokalną społecznością. Zorganizuję spacery audytowe dotyczące bezpieczeństwa, partycypacyjne mapowanie społeczne i grupy skupienia z lokalną społecznością. Opiszę również moją osobistą, zewnętrzną perspektywę i dokładny przebieg badań za pomocą ilustrowanego dziennika podróży. W wolnym czasie na pewno wykorzystam okazję, żeby zobaczyć przykłady fascynującej architektury Ameryki Południowej, którą znam tylko ze zdjęć i doświadczyć kontaktu z lokalną kulturą i naturą.
Ola: Raz jeszcze gratuluję i z niecierpliowścią czekamy na wyniki badań!
