Generalnie – dobrze, w szczegółach – z wieloma zastrzeżeniami. Tak może brzmieć odpowiedź na tytułowe pytanie. Zresztą remont się wcale nie skończył, choć właśnie mija jeden z „ostatecznych” terminów podawanych przez magistrat. Poznaniacy tłumnie sprawdzają, jak wygląda najważniejszy plac miasta.
To była remontowa epopeja. Generalny remont Starego Rynku w Poznaniu trwał zasadniczo od wiosny zeszłego roku, choć już w poprzednich latach działali tu na szeroką skalę archeolodzy, prowadzone były wstępne wykopy, a stara kostka została zdjęta ze znacznej części placu na pół roku przed rozpoczęciem zasadniczego remontu. Prace budowlane prowadziło konsorcjum Tormel wyłonione w jednym z kolejnych przetargów. Początek remontu stale się opóźniał z przyczyn organizacyjnych i formalnych, a wraz z nim przekładano zapowiadane terminy zakończenia prac i ponowne udostępnienie Rynku mieszkańcom.
Stary Rynek, Poznań, 28.12.2023 — wschodnia strona Rynku z nową kostką, wlot ulic Świętosławskiej i Wodnej
fot.: Jakub Głaz
Rozkopane wita
Organizacja budowy była zasadniczo niechlujna. Mieszkańcy brnęli w błocie, nie mogli odnaleźć tymczasowych przejść, na placu budowy panował spory rozgardiasz, a wieczorem zapadały egipskie ciemności. A że jednocześnie trwały (i jeszcze trwają) prace nad przebudową głównych ulic centrum (w podobnym stylu, przez tę samą firmę) funkcjonowanie w śródmieściu zaczęło przypominać survival. W zeszłym roku mieszkańcy oddolnie przechrzcili Poznań na „Rozkopane”. Powstały nawet pocztówki ze zdjęciami pagórków z ziemi i kostki brukowej pozdrawiające z Rozkopanego.
Mniej widoczne przygotowania do generalnego remontu były jeszcze dłuższe. Cykl tematycznych konsultacji poświęconych różnym aspektom funkcjonowania Rynku odbył się w 2015 roku. Potem – najpierw z większymi przerwami, a później regularnie – odbywały się posiedzenia interdyscyplinarnego zespołu ds. Starego Rynku. W ich trakcie wypracowywano generalne zasady remontu: jego obszar (do pierwszej przecznicy ulic połączonych z Rynkiem), kwestie właściwego oświetlenia, podziemnych zbiorników retencyjnych, wymiany podziemnych instalacji, wprowadzenia na Rynek nieistniejących na nim dotąd drzew. Wreszcie, zespól ustalał długo kwestie tego, co najbardziej elektryzowało poznaniaków: rodzaj nawierzchni.
Stary Rynek, Poznań, 28.12.2023 — południowa strona Starego Rynku z nową nawierzchnią, po prawej Arsenał i toporny gmach zasłaniający widok na Wagę Miejską
fot.: Jakub Głaz
kostka niezgody
Stara granitowa kostka ułożona na Rynku w 1964 roku (zdjęta z innych ulic miasta) była bowiem nierówna i coraz gorzej ułożona po licznych awariach podziemnych instalacji. Ostatecznie, nie bez gwałtownych protestów zwolenników starej nawierzchni i zmiennych decyzjach miejskiej konserwator zabytków ustalono, że na większej części placu pojawi się nowy równy bruk z pięciu rodzajów granitu, a najlepsze okazy dawnej kostki zostaną ułożone wokół zabudowy śródrynkowej, do granicy okalającego ją liniowego odwodnienia. Z kolei jeszcze starszy bruk z polnych kamieni odkryty przez archeologów przewidziano na opaski wokół ratusza i kilku innych budynków.
Stary Rynek, Poznań, 28.12.2023 — kiepskie ułożenie (m.in. potężne fugi!) dwóch typów starego bruku przy ratuszu
fot.: Jakub Głaz
Na chodnikach zaplanowano wymianę starych płyt granitowych na nowe o podobnej barwie i wyglądzie oraz pasy kompensacyjne z drobnej kostki. Dobór nowych materiałów, ich ułożenie, a nawet odporność na brud, testowano na poletku doświadczalnym. Wstępny projekt oparty o te ustalenia przygotowała pracownia APA Jacek Bułat. Później, z ramienia Tormelu, za prace projektowe odpowiedzialna była pracownia Graph'it.
szorują po bruku
W ostatnich dniach, po bardzo pospiesznym finiszu prac, zwłaszcza przed Ratuszem, udostępniono pieszym niemal cały Rynek. Niemal, bo prace trwają jeszcze w uliczkach bloku śródrynkowego, przed kamieniczkami budniczymi, obok Odwachu oraz przy ratuszu, gdzie wciąż nie przywrócono historycznego pręgierza.
Stary Rynek, Poznań, 28.12.2023 — trwające nadal prace w ciągu ulicy J.B. Quadro, w tle Galeria Miejska Arsenał, po prawej — Waga Miejska
fot.: Jakub Głaz
Poznaniacy testują zatem uwolnioną od budowlańców nawierzchnię ułożoną nad całkowicie wymienioną i zmodernizowaną infrastrukturą podziemną (ze zbiornikami retencyjnymi włącznie). Płyta Rynku wreszcie jest równa i przyjazna osobom starszym lub z niepełnosprawnościami (unijne dofinansowanie było zresztą przyznane właśnie w tym celu). U wylotu przyrynkowych ulic zrównano całkowicie wysokość chodników i nawierzchni z kostki. W innych miejscach wysokość krawężników zredukowano do około dwóch centymetrów. Wyjątkiem jest pierzeja zachodnia, gdzie – ze względu na dużą pochyłość terenu – trzeba było zachować wyższe krawężniki.
Stary Rynek, Poznań, 28.12.2023 — jedyny wysoki krawężnik ostał się na Rynku po stronie zachodniej
fot.: Jakub Głaz
Generalnie pierwsze wrażenie jest bardzo dobre, nie ma większych wizualnych różnic między polami nowej i starej kostki, a zróżnicowanie barw granitu pozwoliło uniknąć monotonii i upodobnić nową nawierzchnię do starej. Nowe kostki nie są już jednak – czego było żal konserwatorom i miłośnikom szeroko pojętej dawności – połyskliwe i zaoblone. I chyba dobrze, bo nawet równiej ułożona stara kostka wokół bloku śródrynkowego nie jest zbyt wygodna.
gdzie był kafelkarz?
Są jednak zastrzeżenia. Pierwsze dotyczy wykonania. W co najmniej kilku miejscach kostkę ułożono niestarannie, niektóre elementy są wyszczerbione, nie wszędzie zachowano odpowiednią szerokość fug. Te ostatnie bywają przy tym wypełnione byle jak lub (jeszcze?) wcale. Gdzieniegdzie wypełnienie się wykrusza.
Stary Rynek, Poznań, 28.12.2023 — niedopuszczalne różnice w szerokości fug nowej nawierzchni u wylotu ulicy Woźnej, na pierwszym planie — nowa kostka, na drugim — zeszlifowany stary bruk
fot.: Jakub Głaz
Druga uwaga tyczy sposobu ułożenia, który doprowadził do powstania nieciekawych optycznych „duktów” wynikłych z mechanicznego kopiowania kwadratów dobrze opracowanego wzoru. Tymczasem, o czym wie każdy lepszy kafelkarz, wystarczyło przesuwać względem siebie powtarzalne moduły z takim samym układem kostek.
Stary Rynek w Poznaniu, 28.12.2023 — na posadzce widoczne linie/dukty będące niezamierzonym efektem nie do końca przemyślanego układania nawierzchni
fot.: Jakub Głaz
Nie jest to wielka wada, widać ją tylko w niektórych sytuacjach, ale jednak niedopuszczalna w przypadku inwestycji w tak prestiżowym miejscu, wartej ok. 140 mln złotych (trzy razy więcej niż pierwotne szacunki), o trwałości liczonej w wielu dekadach. Nie byłoby pewnie problemu, gdyby ktoś z nadzorujących ułożenie kostki zrezygnował na chwilę z bezmyślności. Albo, gdyby na ostatniej projektowej prostej nie zmieniono zaakceptowanego wcześniej przez zespół ds. Starego Rynku wzoru nawierzchni, z tzw. poczdamskiego (układanie krótkich pasów bruku w jodełkę) na rzędowy – prostszy do ułożenia. Nawierzchni potrzebne są zatem liczne korekty i poprawki. Pozostaje mieć nadzieję, że Miasto (które często lekceważy kwestie wykonawstwa) tym razem dopilnuje, by wszystko było idealnie.
Stary Rynek, Poznań, 28.12.2023 — różnica między nową kostką na Rynku, a starym brukiem na ulicy Świętosławskiej (zachowanie go na tym trakcie wiodącym do fary było twardym wymogiem miejskiej konserwator zabytków)
fot.: Jakub Głaz
światła decyzja
Wielką zmianą na lepsze jest natomiast wprowadzenie wysp zieleni z drzewami po obu stronach Odwachu i przy Wadze Miejskiej. Ogrodzono je wysokimi kamiennymi murkami z drewnianymi siedziskami. Współczesne, ale dyskretne zaoblone formy dobrze współgrają z zabytkowym otoczeniem.
Stary Rynek, Poznań, 28.12.2023 — wyspy zieleni z drzewami i ławkami po południowej stronie Odwachu, w tym miejscu ułożona jest stara kostka; w tle — Pałac Działyńskich
fot.: Jakub Głaz
Rośliny pojawią się też, w formie pionowego ogrodu, na bezokiennej ścianie modernistycznej Galerii Miejskiej Arsenał. Forma i gabaryty rusztowania pod tę ścianę wydają się jednak znacznie przeskalowane.
Stary Rynek, Poznań, 28.12.2023 — rusztowanie pod zieloną ścianę na Galerii Miejskiej Arsenał; widoczna granica (linia odwodnienia) między starą a nową kostką)
fot.: Jakub Głaz
Innym dużym plusem jest oświetlenie, które po dyskusji w ramach zespołu ds. Starego Rynku zostało zrealizowane w oparciu o szczegółową koncepcję przygotowaną przez specjalistyczną firmę. Ciemnawy dotąd Rynek jest teraz równiej oświetlony dzięki podwyższeniu historycznych latarni stojących po obwodzie i dodaniu nowych, niższych lamp przy bloku śródrynkowym.
Stary Rynek, Poznań, 28.12.2023 — rząd podwyższonych latarni po stronie południowej, ciepłe światło tworzy przyjazny nastrój
fot.: Jakub Głaz
Ciepłe i dobrze rozproszone światło tworzy przyjazny nastrój i ma odpowiednią moc (nie jest za jasno, lampy nie oślepiają i nie świecą na elewacje). Być może zarządzający miastem zrozumieją wreszcie na tym przykładzie, jak wiele zależy od zaprojektowania spójnego oświetlenia dla całego Poznania.
Stary Rynek, Poznań, 28.12.2023 — dostawiony rzad niższych lamp przed kamieniczkami budniczymi po stronie wschodniej obok ratusza; wcześniej było tu dość ciemno
fot.: Jakub Głaz
sprowadzeni do parteru
Powrót światła na Rynek i likwidacja wszechobecnych płotów ujawniły bardzo przykry aspekt przeciągających się remontów. Witryny części lokali świecą pustkami, zniknęły bary i restauracje, które nie udźwignęły uciążliwości, bałaganu i związanego z nimi odpływu klientów. Przez pierwsze miesiące Rynek może być zatem estetyczny i pusty zarazem.
Stary Rynek, Poznań, 28.12.2023 — nowa ławka ustawiona prowizorycznie po stronie północnej, na razie brak na Rynku innych siedzisk tego typu
fot.: Jakub Głaz
Na dalsze oceny trzeba jeszcze poczekać, bo wbrew zapowiedziom prezydenta (ostateczny koniec w grudniu tego roku) – prace jeszcze trwają. Na montaż czekają ławki (na razie prowizorycznie postawiono tylko jedną – całkiem udaną), w planach jest stopniowe wprowadzenie nowej iluminacji zabytków. Wreszcie, o czym dziś wspomnimy tylko dla porządku, daleko jest do końca przeobrażeń uliczek bloku śródrynkowego (ulic: Jana Baptysty Quadro, Ratuszowa, Kurzanoga). Trwają też prace wykończeniowe remontowanej Galerii Miejskiej Arsenał.
Stary Rynek, Poznań, 28.12.2023 — Galeria Miejska Arsenał po remoncie, pasaż J.B. Quadro i przekrywający go nowy dach
fot.: Jakub Głaz
pręgierz za dach!
Nie widać też żadnych działań, by usunąć znad uliczki J.B. Quadro toporne i niezgodne z pierwotnymi zamiarami zadaszenie pasażu. Pisaliśmy o tym przed ponad miesiącem, ale do dziś nie zwołano spotkania zespołu ds. Starego Rynku, który powinien zająć się tym tematem. Prezydent miasta umywa ręce odsyłając do miejskiej konserwator zabytków. Ta milczy. Tymczasem winnych szukać należy w spółce Poznańskie Inwestycje Miejskie zawiadujące całą inwestycją.
Dopóki zadaszenie pasażu pozostanie na swoim miejscu w dotychczasowym kształcie, dopóty nie będzie można mówić o sukcesie przeobrażeń na Rynku. Odpowiedzialnym za ten estetyczny i architektoniczny skandal należy się publiczne eksponowanie pod pręgierzem. Może to powód, dla którego nie wrócił on jeszcze na Stary Rynek.
