Czy można przekształcić ośrodki narciarskie w taki sposób, aby mogłyby funkcjonować nawet w obliczu bezśnieżnych zim? Czy możliwe jest zaprojektowanie innej funkcji? Takiej, która pozwoli na wypełnienie powstałej infrastruktury? W jaki sposób przywracać zurbanizowane tereny naturze? Na te i wiele innych pytań stara się odpowiedzieć Barbara Płonczyńska, absolwentka Politechniki Warszawskiej w swoim projekcie rewitalizacji opuszczonych ośrodków narciarskich w Alpach.
Kryzys klimatyczny jest jednym z najpoważniejszych zagadnień ostatnich lat. Podjęcie tematu opuszczonych ośrodków narciarskich to próba wskazania jednego z najważniejszych kierunków działań w stronę zrównoważonego rozwoju — ponowne wykorzystanie tego, co pozornie wydaje się niepotrzebne, bezużyteczne. Zwrócenie uwagi na infrastrukturę narciarską jest kluczowe, gdyż mamy do czynienia z dziedziną całkowicie zależną od klimatu, który stopniowo od lat 80. XX wieku działa na jej niekorzyść — tłumaczy Barbara Płonczyńska.
w samych Alpach, opuszczonych obiektów narciarskich jest już ponad trzysta
© Barbara Płonczyńska
zapomniane ośrodki narciarskie
Według autorki ilość obszarów przekształconych pod narciarstwo zjazdowe i porzuconych w momencie, gdy ich działanie przestaje się opłacać, będzie rosnąć z każdą, coraz cieplejszą zimą. Obecnie, w samych Alpach, opuszczonych obiektów jest ponad trzysta. Wyciągi narciarskie, stacje kolei, bary, hotele i restauracje bez funkcji, w ruinie, nikomu niepotrzebne stanowią cały system, którego potencjał jest jeszcze nieodkryty.
W dolinie Trompia stare wyciągi w okolicy Collio i przełęczy Maniva wciąż stoją, nieczynne od dwudziestu lat, zardzewiałe i wykrzywione jak harpuny wbite w grzbiet wieloryba. Nikt ich nie demontuje, bo za dużo by to kosztowało. Wyznaczają przynajmniej starą linię frontu, wielkiego zimowego odwrotu. Tak samo w Valsassina czy Novezza na Monte Baldo i w setce innych miejsc. Archeologia przemysłowa.
Paolo Rumiz, Legenda żeglujących gór, tłum. Joanna Malawska, Wydawnictwo Czarne 2016
autorka proponuje przekształcenie ośrodków narciarskich m.im. w centrum badawcze
© Barbara Płonczyńska
Jak zaprojektować przekształcenia istniejących ośrodków, aby działały także w trakcie bezśnieżnych zim? W jaki sposób przywracać zurbanizowane tereny naturze? Czy architektura może przywrócić życie w dawno umarłe miejsca, czy należy pozwolić im odejść? Jaki obowiązek ciąży na współczesnym twórcy, inwestorze, gdy odkryje skalę inwestycji zbudowanych wielkim kosztem i pozostawionych naturze? Takie pytania postawiła Barbara Płonczyńska w swojej pracy dyplomowej magisterskiej wykonanej pod kierunkiem dr Justyny Zdunek-Wielgołaskiej na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej (specjalność dziedzictwo), proponując rewitalizację wybranych, opuszczonych obiektów w Alpach.
analiza budynku górnej stacji kolei linowej Furggen
© Barbara Płonczyńska
centrum badawcze w miejscu kolei linowej
Projekt porusza się na styku strategii urbanistycznej, adaptacji historycznych struktur i ochrony przyrody. Dyplom powstał na podstawie analiz opuszczonych ośrodków w Alpach włoskich, które przestały działać ze względu na brak śniegu i topnienie lodowców. Architektka stworzyła katalog nieczynnych obiektów narciarskich. Prezentowane w nim lokalizacje stanowią wybór z szerszego zbioru terenów opuszczonych. Ich wspólną cechą jest zamknięcie stacji z powodu zmian klimatu.
stacja kolei może być przekształcona w centrum badawcze i górski schron
© Barbara Płonczyńska
Autorka proponuje szczegułowe rozwiązanie dla budynku górnej stacji kolei linowej Furggen we Włoszech, będącej częścią koncepcji urbanistycznej obejmującej obszar miejscowości Breuil-Cervinia i kompleksu narciarskiego. Stacja została przekształcona w centrum badawcze i górski schron, pełniący funkcję informatora o zmianach klimatycznych. Obiekt pokryty porostami pozwala obserwować ich zmianę w ciągu kolejnych lat — przesuwanie się w górę roślinności alpejskiej to jeden z symptomów informujących o zmianach klimatycznych. W tym miejscu zaplanowane jest także projektowanie przekształceń opuszczonych oraz kończących swoją działalność resortów narciarskich.
Architektka zaproponowała również przekształcenie dolnej stacji kolei linowej La Gran Baita w centrum kultury i nauki — miejsce organizacji konferencji, spotkań, przestrzeń pracy i wydarzeń kulturalnych. Uwzględniła wykorzystanie istniejącej bazy noclegowej, jako zakwaterowanie dla naukowców oraz innych osób poszukujących miejsca pracy z dala od miasta.
schemat adaptacji ośrodka narciarskiego
© Barbara Płonczyńska
górska osada
Kolejnym elementem jest koncepcja dla Plain Maison, będącej obszarem pośredni między miejscowością a odizolowanym i trudno dostępnym centrum badawczym. W tym miejscu autorka przekształciła skupiska w osadę wzorowaną na typowych osadach górskich — borgatach, charakterystycznych dla tego rejonu Alp. Będzie to skupisko kilku domków wkomponowanych w pozostałości po infrastrukturze narciarskiej, zasiedlane w elastyczny sposób. Samowystarczalne, działające w obiegu zamkniętym. Zbudowane z naturalnych materiałów (na przykład bale siana), wykorzystujące istniejące mury jako bazową konstrukcję. W założeniu autorki, na zboczach nad Cervini może powstać więcej podobnych osad, dostępnych dzięki kolei linowej.
na terenie architektka zaproponowała centrum badawcze, centrum kulturalne i osadę górską
© Barbara Płonczyńska
symptomy zmian klimatu
Opuszczone ośrodki narciarskie — niedziałające w tym momencie, ale także i te, które zakończoną swoją działalność w przyszłości, mogą stanowić system monitorujący, analizujący i informujący o zjawiskach zachodzących w środowisku alpejskim spowodowanych zmianami klimatycznymi. Wykorzystując różnorodne lokacje staną się systemem Symptomów zmian klimatu.
Szczegółowe rozwiązanie jest modelowe dla pozostałych lokalizacji. Tworzą je trzy elementy: dwa stałe, polegające na udostępnianiu obiektu turystom poprzez poprowadzenie ścieżki dydaktycznej wraz z instalacją niezbędnych urządzeń pomiarowych. Drugim elementem jest wkomponowanie w istniejącą tkankę górskiego schronu — bazy noclegowej przeznaczonej dla turystów, a także naukowców. Trzeci komponent to adaptacja wnętrz, których funkcja może być zmienna, a w przyszłości zniknie całkowicie, pozwalając wykorzystanej substancji zespolić się z naturą.
