W Krakowie, 4 listopada 2020 r. na terenie Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Krakowie stanęła rzeźba przedstawiająca hrabiego Pála Telekiego. Ten dwukrotny premier Węgier w Polsce pamiętany jest przede wszystkim przez pryzmat pomocy udzielonej Polsce w okresie wojny polsko-bolszewickiej i później w 1939 roku. Czy jednak miasto potrzebuje kolejnego monumentu?
Lista krakowskich pomników jest coraz dłuższa. Powstają monumenty różnej jakości artystycznej. Kraków od lat cierpi na tak zwaną pomnikozę. W tym wypadku pytanie jednak brzmi: czy może powinno się różnicować formy upamiętniania?
nowy pomnik
Pomnik Telekiego powstał dzięki współpracy Urzędu Marszałkowskiego Województwa Małopolskiego i Sejmiku Województwa Małopolskiego, Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Krakowie oraz Oddziału IPN w Krakowie. Inicjatorem przedsięwzięcia pomnika był Komitet Społeczny Budowy Pomnika Pála Telekiego w Krakowie. Autorem rzeźby jest prof. Stefan Dousa. Jego odsłonięcie było planowane na 9 - 10 listopada, jednak ze względu na sytuację epidemiologiczną wydarzenie zostało przesunięte. Odsłonięciu pomnika miała też towarzyszyć wystawa „Pál Teleki i Polska”, przygotowana przez Węgierskie Archiwum Narodowe oraz Archiwum w Segedynie, udostępniona w Polsce przez krakowski IPN.
montaż pomnika
© IPN Kraków
premeir Węgier
Teleki pełnił funkcję premiera dwukrotnie, w latach 1920-1921 i 1939-1941. W czasie wojny polsko-bolszewickiej zapewnił transporty z amunicją i wyposażeniem wojskowym, które Wojsko Polskie otrzymało od rządu węgierskiego. W 1939 roku odmówił też Hitlerowi udziału w zbrojnej agresji na Polskę oraz przyjmował do kraju polskich żołnierzy i ludność cywilną. Podczas jego pierwszej kadencji w 1921 roku wprowadzono na Węgrzech Numerus Clausus, który nakładał na uniwersytety ograniczenia w kwestii przyjmowania studentów żydowskich do 6%.
detal pomnika
© IPN Kraków
pomnikoza
Pytanie o upamiętnianie Pala Tekielego należy zostawić historykom. Z punktu widzenia architektury i przestrzeni publicznej zasadne jest pytanie o formę upamiętnienia. Pomniki stają się bowiem ulubioną metodą stosowaną przez różne grupy społeczne. Należy jednak pamiętać, że nie jest to jedyna formuła. Formy zieleni miejskiej, wydarzenia kulturalne lub sportowe stypendia, wystawy, lub konkursy to też formuły, poprzez które można upamiętniać postaci i wydarzenia.
