Z krakowskiego hotelu Forum zniknęła zabytkowa mozaika. Czy popadający w ruinę budynek może liczyć jeszcze na lepsze czasy?
W poniedziałek opinią publiczną wstrząsnęła informacja na temat aktu wandalizmu, który miał miejsce w hotelu Forum w Krakowie. Okazało się, że między 2020 a 2022 rokiem zniszczony został jeden z bezcennych elementów wystroju — mozaika z dmuchanego szkła, która niegdyś zdobiła przestrzeń restauracji Panorama, znajdującej się na najwyższym piętrze budynku. Szklana kompozycja została rozbita, a w jej miejscu pojawił się wymalowany sprayem napis „FUN”. O sytuacji poinformowała Julia Dragović. Obecny właściciel, który lada chwila na szczycie Forum otworzy swoją restaurację, twierdzi, że kompozycja była zniszczona już w momencie, w którym wynajął przestrzeń.
Proszę mi wierzyć, że gdyby ta mozaika była nieruszona, to byśmy ją tylko odczyścili i zostawili. Ale w tym wypadku nie mieliśmy innego wyjścia jak jedynie ją zdemontować, zabezpieczyć co się da i czekać. Znaleźliśmy osobę, która mogłaby się podjąć zadania jej odtworzenia, ale koszty tej operacji na razie przekraczają nasz budżet — mówił właściciel nowej restauracji, Maciej Feherpataky w rozmowie z Gazetą Krakowską.
Na takie prace znaleźć musiałoby się zapewne finansowanie zewnętrzne, być może pod postacią środków publicznych. Miasto jednak od lat umywa ręce w sprawach związanych z przyszłością hotelu.
Brutalistyczne elewacje Hotelu Forum porastają zielenią
fot.: Michał Derela © CC BY-SA 3.0 | Wikimedia Commons
Odpowiadający za mozaikę zespół w składzie Krystyna Strachocka-Zgud, Agnieszka Zgud-Sobol i Janusz Ziembiński wykonał również drewnianą płaskorzeźbę oraz metalową dekorację dla klubu nocnego, ulokowanego w podziemiach hotelu. Całkiem możliwe, że również i one podzieliły los szklanej mozaiki. To jednak tylko fragmenty ze smutnej rzeczywistości Forum, które niegdyś było „najnowocześniejszym hotelem w Polsce”. Budynek od lat popada w ruinę, a użytkowana jest jedynie niewielka jego część. Czy brutalistyczną ikonę Krakowa można uratować przed dalszą degradacją? Czy powinniśmy martwić się wizją Bulwaru Wołyńskiego bez betonowego giganta?
gigant nad Wisłą
Od momentu otwarcia w 1988 roku, sylwetka hotelu Forum zaprojektowanego przez Janusza Ingardena, stanowi jeden z najistotniejszych elementów budujących panoramę prawego brzegu Wisły w Krakowie. Do innych charakterystycznych punktów z pewnością zaliczyć należy bryły Mangghi (proj.: Arata Isozaki, Krzysztof Ingarden), Centrum Kongresowego ICE (proj.: Ingarden & Ewý Architekci, Arata Isozaki) czy, w ostatniej dekadzie, Cricoteki (proj.: IQ2 Konsorcjum; nsMoonStudio, Wizja). Wszystkie te budynki mają jedną cechę wspólną — są własnością Miasta lub Państwa. Inaczej przedstawia się sytuacja hotelu Forum, który od lat pozostaje w rękach prywatnych. W związku z nowymi uwarunkowaniami prawnymi nie może już pełnić swojej pierwotnej funkcji — przez lata znany był jako największy w Polsce stojak na billboardy, obecnie zaś jego właściciel, którym aktualnie jest spółka Wawel-Imos International, udostępnia poszczególne przestrzenie na wynajem lokalom gastronomicznym. Te jednak zajmują niewielką część oferowanych przez hotel pomieszczeń. Pozostałe niszczeją, nie wiadomo też, jak długo utrzymywanie budynku będzie rentowne. O obecny status hotelu jako zabytku oraz możliwości jego ochrony pytaliśmy miejscowe urzędy konserwatorskie.
Hotel Forum przez lata pokryty był wielkoformatowymi reklamami
fot.: Radosław Ziomber © CC BY-SA 4.0 | Wikimedia Commons
ikona bez ochrony
Jak poinformował nas Sebastian Stanik z Małopolskiego Urzędu Ochrony Zabytków, budynek hotelu Forum znajduje się w kompetencjach miejscowych Miejskiego Konserwatora Zabytków w całym zakresie, wyłączając jedynie kwestie zakresu ochrony konserwatorskiej, czyli między innymi wpis do ewidencji czy rejestru zabytków.
Zapytaliśmy również o perspektywę wpisu budynku hotelu do rejestru zabytków:
[...] w kwestiach rejestrowych — w tym momencie w tut. Urzędzie nie toczy się żadne postępowanie w sprawie wpisu hotelu Forum do rejestru czy ewidencji zabytków. Ostatnia decyzja, która odrzuciła wniosek o wpis do rejestru, została wydana 17 lat temu. Od tego czasu wiele się zmieniło, więc MWKZ nie wyklucza, że teraz decyzja mogłaby być pozytywna. Jednak by to stwierdzić, niezbędne byłoby wcześniejsze wszczęcie postępowania oraz zebranie i przeanalizowanie materiału dowodowego — pisał Sebastian Stanik.
O ochronie hotelu Forum rozmawialiśmy również z Miejskim Konserwatorem Zabytków. Dowiedzieliśmy się między innymi, że
Hotel Forum nie jest objęty żadną formą ochrony zabytków określoną w art. 7 Ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (t. j. Dz. U. z 2022 r. poz. 840 ze zm.), w tym między innymi nie podlega ochronie w zapisach obowiązującego miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego „Bulwary Wisły” (uchwała nr LXXXI/1240/13 Rady Miasta Krakowa z dnia 11 września 2013 r.).
Podobnie sprawy mają się w przypadku terenu wokół budynku, gdzie obecnie funkcjonuje „park rozrywki” o wątpliwych wartościach krajobrazowych. W przypadku rozpoczęcia procedury wpisu do rejestru zabytków wszelkie roboty budowlane i wyburzeniowe muszą zostać przerwane na czas postępowania — ostatnio taka sytuacja miała miejsce w przypadku Hali Targowej.
Hotel Forum przez lata pokryty był wielkoformatowymi reklamami
fot.: Radosław Ziomber © CC BY-SA 4.0 | Wikimedia Commons
bufor to za mało
Pewną formą ochrony hotelu Forum jest jego położenie wewnątrz tak zwanej strefy buforowej, okalającej tereny Starego Miasta i Kazimierza, objęte wpisem na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Taka argumentacja była wykorzystywana między innymi przez byłą Miejską Konserwatorkę Zabytków, Monikę Bogdanowską, która negatywnie zaopiniowała pomysł budowy osiedla mieszkaniowego w miejscu zajmowanym przez Forum. Jak się jednak okazuje, strefa buforowa w żadnym stopniu nie chroni przed dewastacją i postępującą degradacją zabytkowych wnętrz hotelu. Wydaje się również, że sam inwestor czeka jedynie na dogodny moment na pozbycie się niewygodnego budynku. Takie plany przedstawiał zresztą już na początku lat dwutysięcznych.
Hotel Forum w Krakowie
fot.: Fiedler © CC BY-SA 3.0 | Wikimedia Commons
bez Miasta ani rusz
Czy pechowy hotel może liczyć jeszcze na lepsze czasy? Trudno powiedzieć — do tego potrzebna jest przede wszystkim inicjatywa ze strony Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków oraz Miasta. Przedstawiciele tego ostatniego już w zeszłym roku spekulowali na temat pilnej potrzeby wykupienia działki, na której znajduje się hotel Forum i zorganizowania przetargu na rozsądne zagospodarowanie terenu wraz z brutalistycznym budynkiem. Biorąc pod uwagę niezwykle trudną sytuację finansową Krakowa, plany te uznać można za pieśń przyszłości. Tymczasem budynek popada w ruinę, a z wnętrz bezpowrotnie znikają kolejne elementy jego wystroju.
