Mijają dziś dwa lata od śmierci Stanisława Deńki, wybitnego architekta, wizjonera, wspaniałego człowieka, dla wielu — Mistrza, który na zawsze zapisał się na kartach polskiej architektury. Wciąż z wielkim smutkiem, w kolejną rocznicę tej niepowetowanej straty, wspominamy zmarłego 29 listopada 2021 roku Stanisława Deńkę.
Stanisław Deńko urodził się w 1943 roku w Dobczycach, od 1948 mieszkał w Krakowie, tutaj też, wraz z amerykańskim architektem Glennem Lewisem, założył Studio Architektoniczne Wizja Sp. z o.o. Biuro architektoniczne.
W 1967 roku, po obronie dyplomu uznanego za odważny i eksperymentalny, pracował w Instytucie Urbanistyki i Planowania Przestrzennego Wydziału Architektury Politechniki Krakowskiej pod kierunkiem i we współpracy z profesorem Witoldem Cęckiewiczem. Wspólnie z profesorem przygotował zwycięski projekt siedziby Ambasady Polski w New Delhi.
Eksperymentalny Zespół Mieszkaniowy — praca dyplomowa Osiedle Przyszłości dla 40 tysięcy mieszkańców
projekt: 1967
autor: Stanisław Deńko
promotor: prof. Witold Cęckiewicz
Politechnika Krakowska im. Tadeusza Kościuszki, projekt publikowany w „Casabelli” 1967, nr 312
fot.: Stanisław Deńko
Był zaangażowany, skupiony i z pomysłami. [...] Coraz mniej jest ludzi posiadających tyle cech pozytywnych: solidność i niezawodność, pasję i talent, życzliwość dla innych. I absolutną bezkonfliktowość, a przy tym skromność. Dlatego był tak lubiany przez wszystkich — tak architekta wspominał profesor Cęckiewiewicz w rozmowie o czasach studiów i początkach drogi zawodowej Stanisława Deńki.
Stanisław Deńko – Studia, dyplom, Politechnika
Stanisław Deńko w czasie studiów na Wydziale Architektury Politechniki Krakowskiej
© Archiwum prywatne
Doświadczenie zawodowe zdobywał, między innymi, startując w wielkich, międzynarodowych konkursach, w tym na projekty Peak Leisure Club w Hongkongu czy La Grande Arche de la Defense w Paryżu.
Staszek był wizjonerem i nie bał się tego typu manifestacji pokazujących przywiązanie do poglądu, że architektura to przede wszystkim sztuka, budynki to dzieła architektoniczne, a praca nad nimi to praca twórcza wymagająca wyobraźni, talentu i wizji — wspomina Piotr Wróbel.
Stanisław Deńko – Era wielkich konkursów
Grande Arche de la Fraternité, La Défense w Paryżu — Wielki Łuk Braterstwa
autorzy: Stanisław Deńko, Jacek Pencakowski, Piotr Wróbel
© Archiwum prywatne
Na przełomie lat 80. i 90. kierował Akademicką Pracownią Architektury w Krakowie, której logo nawiązywało do formy wspomnianej propozycji bryły dla paryskiego placu La Defense. W APA zrodził się pomysł na budynek nowego terminala lotniska w Balicach. Jak wspomina profesor Artur Jasiński, pracownia była sprawnym inkubatorem przedsiębiorczości architektonicznej, z której wywodzi się wiele znanych krakowskich biur.
Dzięki jego postawie zawodowej i osobistemu zaangażowaniu pracownia stała się miejscem twórczej pracy, realizowano tu międzynarodowe konkursy i ambitne projekty architektoniczne. Charyzma lidera i powiew wielkiego świata sprawiały, że praca nad tymi projektami była dla wszystkich zaangażowanych niezapomnianym przeżyciem. APA otwierała dla studentów i młodych adeptów architektury niezwykłe jak na owe czasy perspektywy zawodowe i szanse realizacyjne — wspomina profesor Artur Jasiński.
Stanisław Deńko – Akademicka Pracownia Architektury SSP „Żaczek”
Twórcza rehabilitacja zdegradowanego fragmentu Śródmieścia Krakowa: Starej Gazowni na Kazimierzu — I nagroda
projekt: 1985
autorzy: Akademicka Pracownia Architektury SSP „Żaczek” Stanisław Deńko, Robert Kuzianik, Lucyna Matławska-Patyk, Michał Patyk, Wojciech Oktawiec, Piotr Wróbel
© Archiwum prywatne
W latach 90. pracował jako dydaktyk w College of Architecture na University of Tennessee w Knoxville w Stanach Zjednoczonych, prowadził także zajęcia na Wydziale Architektury i Sztuk Pięknych w Krakowskiej Akademii im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego. Piastował funkcje Architekta Miasta Krakowa oraz Dyrektora Wydziału Architektury i Urbanistyki przy Urzędzie Miasta Krakowa.
Praca dla ukochanego Miasta była jego misją przez całe życie — wspomina Robert Kuzianik.
Stanisław Deńko – wspomnienie wspólnych lat
Stanisław Deńko był autorem i współautorem wielu krakowskich obiektów, między innymi Ośrodka Dokumentacji Sztuki Tadeusza Kantora CRICOTEKA, Audytorium Maximum UJ, Centrum Handlowego SERENADA czy biurowca Alma Tower.
Ośrodek Dokumentacji Sztuki Tadeusza Kantora — Cricoteka
autorzy: Wizja oraz nsMoonStudio w ramach IQ2-Group Consortium Stanisław Deńko, Agnieszka Szultk, Piotr Nawara
fot.: Inigo Bujedo Aguirre © Wizja
Był architektem totalnym, zaangażowanym w detal, w konstrukcje, rozumiejącym materiał, a jednocześnie poetycko tym materiałem operującym. Architektura była nadrzędna, ponad wynikami komercyjnymi, często przeciw, co było bardzo ujmujące — wspomina Agnieszka Szultk.
Stanisław Deńko – Znacząca współpraca poza schematami
W 2016 roku został laureatem Honorowej Nagrody SARP za wieloletnią wybitną twórczość w dziedzinie sztuki architektury oraz charyzmatyczną działalność na polu dydaktyki.
Dzieła Stanisława Deńki są przestrzenną egzystencjalną refleksją. Czytelnym, pięknym językiem przestrzeni pytają o Niebo i Ziemię, o Trwanie i Przemijanie. Wydają się zadawać te ważne pytania, które musi zadawać architektura, gdy ma być humanistyczną dziedziną sztuki — podkreślała kapituła Honorowej Nagrody SARP.
Stanisław Deńko – Szef, nauczyciel, mentor, przyjaciel
Stanisław Deńko z zespołem biura Wizja w 2013 roku
© Wizja
Zachęcamy do obejrzenia stworzonego przez Małopolską Izbę Architektów RP filmu poświęconego Stanisławowi Deńce „Fajna to była przygoda”.
