We wtorek, 9 listopada br. w paryskim Pavillon de l’Arsenal, czyli centrum wystawienniczym architektury i urbanistyki, odbyła się inauguracja wystawy „Moving architecture” („Ruchoma architektura”). Ma ona na celu przybliżenie, a raczej przedstawienie francuskiej publiczności twórczości Roberta Koniecznego i jego pracowni KWK Promes, dotychczas mało znanej w kraju nad Sekwaną.
wernisaż wystawy w paryskim Pavillon de l’Arsenal
fot.: DANALKA
Nie jest to jakaś szczególna niechęć czy ignorancja dotycząca akurat tej śląskiej pracowni — mimo stosunkowo niedalekiego przecież, europejskiego położenia, Polska i inne kraje nadbałtyckie są przez Francuzów odbierane jako terytoria dalekie i dosyć „dzikie”. Polska kojarzona jest głównie dzięki Wałęsie, Solidarności, Papieżowi zaś w ostatnich czasach... no cóż, dzięki dość intensywnym działaniom antyeuropejskiej partii rządzącej, a polska scena architektoniczna to dla zdecydowanej większości obszar kompletnie nieznany.
Sama ekspozycja dostępna jest dla odwiedzających do połowy stycznia przyszłego roku nie w samym Arsenale, lecz w położonej nieopodal, w samym środku paryskiej dzielnicy Marais La Galerie d’Architecture (Galerii Architektury). To stosunkowo niewielka przestrzeń przeznaczona do ekspozycji współczesnej twórczości architektów, architektów krajobrazu oraz designerów spoza Francji, powstała w 1999 roku. W Galerii znajduje się również wyspecjalizowana księgarnia oraz organizowane są różnego rodzaju warsztaty.
Inaugurację ekspozycji rozpoczął wykład Roberta Koniecznego. Boczna sala Arsenału wypełniona była po brzegi. Prelekcja odbywała się w języku polskim, z symultanicznym tłumaczeniem na francuski, jednak ku mojemu zaskoczeniu zdecydowana większość obecnych na wydarzeniu osób nie potrzebowała słuchawek z francuską wersją językową. Mieszkam w Paryżu od ponad dwudziestu lat i myślę, iż było to największe jak dotąd zebranie polskojęzycznych architektów w tym mieście, w jakim dane mi było uczestniczyć!
Dom Aatrialny
Prelekcja w sposób sprawny i interesujący wprowadziła obecną na miejscu publiczność w filozofię katowickiej pracowni oraz przybliżyła zarówno jej najbardziej znane obiekty, jak i projekty koncepcyjne czy też będące w trakcie realizacji. Naturalnie, jako pierwszy projekt przedstawiono Dom Aatrialny, powstały w latach 2003–2006 na obrzeżach Opola. Jest to zdecydowanie jedna z najbardziej znanych realizacji zespołu Roberta Koniecznego, nominowana do prestiżowej Nagrody Miesa van der Rohe (2006), zdobywca tytułu Domu Roku portalu World Architecture News. Dzięki temu projektowi KWK Promes dostrzeżono nie tylko lokalnie, lecz i globalnie — znaleźli się bowiem na liście Wallpaper przedstawiającej stu jeden najbardziej obiecujących architektów na świecie! Pomysł na projekt w zasadzie wymusiła na projektantach sama działka z dojazdem znajdującym się od południowego zachodu. Architekci, zagłębiając go w ziemi i kreując wygodny wjazd do środka obiektu (możliwy właśnie dzięki stworzeniu przestronnego atrium), uzyskali obiekt niezwykle elegancki, współczesny, funkcjonalny i jakby od niechcenia „wyrzeźbiony ruchem”. Warte odnotowania są swobodne otwarcia na zewnątrz dużymi przeszkleniami, co czyni z Domu Aatrialnego przeciwieństwo znanej dotąd „klasycznej” zabudowy atrialnej, zamkniętej na swoje otoczenie, ale otwartej od strony wewnętrznego dziedzińca.
Dom Bezpieczny
Kolejny zaprezentowany budynek to również oparty na mobilności elementów Dom Bezpieczny, powstały w latach 2004–2008 pod Warszawą. Także ta realizacja doczekała się nominacji do Nagrody van der Rohe (edycja 2008). Prosta, prostopadłościenna bryła przekryta płaskim dachem kompletnie otwiera się bądź zamyka na otoczenie dzięki ogromnym przesuwnym elementom: część ścian bocznych może tworzyć jedność z betonowym ogrodzeniem, otwierając dom na ogród i umożliwiając wejście od strony ulicy. Innymi mobilnymi elementami kompletnie zmieniającymi percepcję obiektu są wielkie okiennice, wysokie na 2,8 m o szerokości do 3,5 metra, otwierające się do kąta 180 stopni. Co więcej, od strony południowej (ogrodu) dom zamyka lub otwiera rolowana ściana o wymiarach 14 na 6 metrów; dom‑twierdza lub dom otwarty, w zależności od potrzeb.
© KWK Promes
Arka Koniecznego
Nie sposób, by prezentujący swoje projekty architekt nie wspomniał o domu własnym, znajdującym się nieopodal wsi Brenna pod Cieszynem, na górzystym terenie. Jeśli wierzyć słowom właściciela, to dopiero po dwóch latach studiów nad projektem i pierwszym dniu rozpoczęcia budowy powstała jego właściwa, zrealizowana koncepcja — przelana na papier w ciągu zaledwie... paru dni! Ukończona w 2015 roku Arka to prostopadłościan przekryty zarówno od góry, jak i wykończony od dołu symetrycznym, dwuspadowym dachem, „odkręcony” od stoku, by umożliwić swobodny przepływ wód opadowych i śniegu.
© KWK Promes
Także i tutaj odnaleźć można elementy mobilne — chroniące wielkie pasmowe okna żaluzje czy łączącą dom ze stokiem podnoszoną kładkę, która niczym średniowieczny zwodzony most otwiera lub zamyka dostęp do samego domostwa. Również i na ten projekt posypała się „lawina” nagród i wyróżnień. Na wielki plus tego założenia zapisać należy (wydawałoby się rzecz zupełnie błahą i niemal niezwiązaną bezpośrednio z samym budynkiem) całkowitą rezygnację z jakiegokolwiek ogrodzenia należącego do domu terenu. Dzięki temu prostemu i jakże „niepolskiemu” zabiegowi dom mocniej wpisany jest w otaczający, piękny krajobraz zaś nazwa Arka zyskuje niemal faktyczny wymiar tego słowa, pasące się wokół zwierzęta (konie, owce) szukają schronienia pod załamaną jak prosta burta statku linią przyziemia w upalne lub deszczowe dni.
Dom Kwadrantowy
Bardzo ciekawe było także omówienie reagującego na warunki atmosferyczne — regulowanie natężenia światła słonecznego za pomocą mobilnego skrzydła tarasu — Domu Kwadrantowego (2013–2019) czy idącego dalej za tą ideą, pozostającego na razie jedynie na etapie koncepcyjnym Sunlight Building.
© KWK Promes
Centrum Dialogu Przełomy
Jako szczecinianka z pochodzenia czekałam na prezentację projektu szczególnie mi bliskiego, a który szczęśliwie znalazł swoje miejsce zarówno na prelekcji Roberta Koniecznego, jak i na samej wystawie — szczecińskiego Centrum Dialogu Przełomy (2009–2015). Obiekt autorstwa KWK Promes jak swoista hybryda łączy teoretycznie dwie sprzeczne z sobą, dawne funkcje tego miejsca: przedwojennego gęsto zabudowanego kwartału i powojennego przestronnego placu. Zdecydowana część kubatury mieszcząca funkcję muzealną umiejscowiona jest pod ziemią, nad nią zaś, na „wtopionym” w plac dachu obiektu z betonowych płyt o delikatnym wypiętrzeniu, toczy się intensywne życie miasta: wystawy fotograficzne, projekcje filmowe, manifestacje, wiece. Rozwiązanie KWK Promes doskonale wpisuje się w zastany kontekst miejsca, waloryzując znajdujące się tuż obok niewielki gotycki kościół świętego Piotra i Pawła oraz ikoniczny budynek filharmonii autorstwa studio Barozzi Veiga.
© KWK Promes
Architektura powstająca w pracowni KWK Promes zdecydowanie godna jest poznania, a sama jej prezentacja w La Galerie d’Architecture, mimo stosunkowo niewielkiego metrażu, warta odwiedzenia. W celu uwydatnienia współgrających z otoczeniem ruchomych elementów obiektów autorstwa śląskiej pracowni, tak istotnych koncepcyjnie, spora część obiektów przedstawiona jest przy pomocy stereogramów soczewkowych, czyli technice demonstracji obrazów trójwymiarowych bez użycia okularów. Efekt vintage zapewniony, czujemy się jak pod koniec lat 80. ubiegłego wieku, kiedy modne były „ruchome” pocztówki trójwymiarowe, dzięki użytej technice morfingowej — zmieniając kąt patrzenia, zobaczyć można ruszające się części budynków... moving architecture. Jak na razie, Francja czeka na zaszczepionych odwiedzających. Czy pretekstem na szybki paryski wyjazd może być wystawa polskiego architekta... ? Tak! Warto!
