Regulamin trwającego konkursu zorganizowanego przez Ministerstwo Rozwoju i Technologii na koncepcję architektoniczną wielorodzinnego budynku mieszkalnego o obniżonej energochłonności, wzbudza wątpliwości Rady Małopolskiej Okręgowej Izby Architektów RP i Zespołu Warunków Wykonywania Zawodu przy Radzie Małopolskiej OIA RP. Rada wydała ostrzeżenie przed udziałem w postępowaniu konkursowym.
Dwuetapowy konkurs został zorganizowany we współpracy z SARP (nr 023/R/2022) i dotyczy wykonania koncepcji architektonicznej wielorodzinnego budynku mieszkalnego o obniżonej energochłonności. Rezultatem konkursu ma być zaproszenie do negocjacji w trybie zamówienia z wolnej ręki na opracowanie koncepcji wielobranżowej, projektu architektoniczno-budowlanego i projektu technicznego do wielokrotnego zastosowania.
Jednak regulamin konkursu nie spełnia zasad rekomendowanych przez Radę Małopolskiej Okręgowej Izby Architektów RP.
treść apelu
Ponieżej publikujemy treść ostrzeżenia autorstwa Piotra Chuchacza (Zastępcy Przewodniczącego Rady Małopolskiej Okręgowej Izby Architektów RP, Zespół Warunków Wykonywania Zawodu przy Radzie MPOIA RP) oraz Olafa Jasnorzewskiego (Koordynatora Zespołu Warunków Wykonywania Zawodu przy Radzie Małopolskiej Okręgowej IARP). Jak mówią autorzy, ewentualne przystąpienie do konkursu wymaga podjęcia świadomej i odpowiedzialnej decyzji o chęci uczestniczenia w postępowaniu, którego reguły mogą być źródłem zagrożenia dla interesu publicznego oraz należytego wykonywania zawodu architekta.
Najważniejsze problemy (fragmenty regulaminu zostały oznaczone * ):
cel konkursu
Konkurs ten jest promocją tezy, że architekt wykonuje usługę jedynie w zakresie opracowania dokumentacji. Jest to błędny sposób myślenia o zawodzie architekta, jego odpowiedzialności i reguł zawartych w Kodeksie etyki zawodowej architektów — Załącznik do Uchwały 01 III Sprawozdawczego Krajowego Zjazdu Izby Architektów RP podjętej 18 czerwca 2005 r.
Zadaniem architekta — członka Samorządu Zawodowego Architektów — zawodu zaufania publicznego nie jest li tylko opracowanie dokumentacji projektowej, czy też jej części, ale holistyczne kształtowanie przestrzeni w tym przede wszystkim przestrzeni publicznej. Architekt wykonuje i nadzoruje opracowanie multibranżowej dokumentacji, a następnie kontroluje realizację projektu w procesie inwestycyjnym, biorąc za niego pełną odpowiedzialność.
Przedmiotowy konkurs jest promowaniem kierunku myślenia, że „typowe projekty” używane w różnych przestrzeniach i regionach mogą odpowiedzieć na potrzebę właściwego kształtowania przestrzeni miejskich. To z gruntu błędne myślenie.
Ponadto, przyjęte w konkursie założenie, że efektem konkursu będą projekty architektoniczno-budowalne i techniczne, rozmija się nie tylko z rzeczywistością administracyjno-prawną i techniczną, ale także kulturową. Aby w sposób zgodny z regułami prawa oraz zasadami wiedzy technicznej opracować projekt budowlany, konieczne jest określenie konkretnych uwarunkowań lokalizacji. Obejmują one m.in.:
- kontekst kulturowy — każde działanie inwestycyjne jest ingerencją w funkcjonującą przestrzenną tkankę wartości, istotną dla zachowania tożsamości kulturowej społeczeństwa,
- kontekst techniczny — dotyczy to m.in. warunków posadowienia, ukształtowania terenu, strefy klimatycznej (z uwarunkowaniami związanymi np. z wiatrem, śniegiem) itd.
- kontekst prawny — tj. „umowa społeczna” zapisana w ustaleniach prawa miejscowego (miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego) lub wynikająca ze spełnienia zasad dobrego sąsiedztwa,
- kontekst szczególny — będący w gestii odpowiednich instytucji, takich jak Służba Ochrony Zabytków, Wody Polskie, Komenda Straży Pożarnej, itd.
Wysoce optymistyczne, żeby nie używać słowa nonszalanckie, jest założenie, że „projekt typowy” wielorodzinnego budynku mieszkalnego o obniżonej energochłonności będzie bez przeszkód podlegał dostosowaniu do konkretnych warunków architektoniczno-urbanistycznych, środowiskowych, geotechnicznych i formalno-prawnych wynikających z wybranej lokalizacji. Omawiany konkurs sprowadza utwór architektoniczny do roli specyfikacji technicznej lub swoistej DTR (Dokumentacji techniczno-ruchowej) sprawiając, że projekt budynku wraz z otoczeniem (przestrzenią) będzie traktowany jako taki sam typ „produktu”, co odkurzacz, lodówka czy kosiarka do trawy. Już sam fakt występowania w Polsce kilku różnych stref wiatrowych i śniegowych sprawia, że idea obniżonej energochłonności wymaga indywidualnego podejścia do każdego obiektu wielorodzinnego. To z kolei rodzi ryzyko, że potencjalny nabywca „projektu typowego” wyłonionego w konkursie uzna go — w świetle koniecznych dostosowań do warunków miejscowych — za towar niezgodny z umową / opisem, a więc naruszający przepisy Ustawy z 27 lipca 2002 r. o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej. Ponadto powyższa niezgodność może również prowadzić do postawienia organizatorom konkursu zarzutu poświadczenia nieprawdy w dokumentach (art. 271 kk) przez potencjalnego Zamawiającego / nabywcę projektu typowego, który nie będzie mógł zrealizować planowanej inwestycji bez zaimplementowania szeregu znaczących i kosztownych zmian w zakupionej dokumentacji.
* CEL KONKURSU:
Celem Konkursu jest uzyskanie maksymalnie pięciu (5) najlepszych pod względem architektonicznym i funkcjonalno-użytkowym koncepcji architektonicznych typowego wielorodzinnego budynku mieszkalnego o obniżonej energochłonności.
Sposób wykorzystania wyników Konkursu
(…)
Zakłada się, że każdy Projekt architektoniczno-budowlany i Projekt techniczny prezentowany w zasobie projektów, o którym mowa powyżej, będzie podlegał dostosowaniu do konkretnych warunków architektoniczno-urbanistycznych, środowiskowych, geotechnicznych i formalno-prawnych wynikających z wybranej lokalizacji. W katalogu będzie podany zawsze skład zespołu autorskiego lub/i firma opracowująca Projekt architektoniczno-budowlany i Projekt techniczny. Projekt z zasobu będzie podstawą dla przyszłego Inwestora do wykonania pełnej dokumentacji projektowej i innych opracowań umożliwiających uzyskanie pozwolenia na budowę, przygotowanie i przeprowadzenie postępowania o udzielenie zamówienia publicznego na wykonanie robót budowlanych, realizacji robót budowlanych, a także dostawy wyposażenia podstawowego.
Organizator nie gwarantuje, iż zlecenie na wykonanie dokumentacji projektowej zostanie udzielone autorowi/autorom/ podmiotowi gospodarczemu, którzy opracowali projekt umieszczony w zasobie projektów.
istotne postanowienia umowy (ipu), które zostaną wprowadzone do umowy w sprawie zamówienia publicznego
Regulacje dotyczące praw autorskich, zawarte w istotnych postanowieniach umowy stawiają pod znakiem zapytania ochronę wartości intelektualnej twórców, a także zgodność potencjalnej realizacji przestrzeni publicznej z koncepcją początkową oraz późniejszą dokumentacją projektową. Zaprzeczają także idei zawodu zaufania publicznego, na straży której stoi Izba Architektów Rzeczypospolitej Polskiej.
* ROZDZIAŁ II PRAWA AUTORSKIE
(...)
Z chwilą zapłaty przez Zamawiającego należności za część II przedmiotu umowy Wykonawca przenosi na Zamawiającego, bez konieczności składania w tym zakresie odrębnych oświadczeń woli, autorskie prawa majątkowe do poszczególnych Utworów w zakresie rozporządzania i korzystania z Utworów na polach eksploatacji określonych w ust. 5 wraz z prawem do wykonywania i zezwalania na wykonywanie zależnych praw autorskich do Utworów. Z chwilą nabycia autorskich praw majątkowych do Utworów Zamawiający nabywa, bez konieczności składania w tym zakresie przez Wykonawcę odrębnych oświadczeń woli, własność egzemplarzy Utworów i nośników, na których Utwory utrwalono. Przeniesienie autorskich praw majątkowych do Utworów, tj. do całości dokumentacji projektowej, jak i jej poszczególnych elementów, obejmuje następujące pola eksploatacji:
1) Wielokrotne wykorzystywanie w dowolnych celach związanych z realizacją Inwestycji mieszkaniowej, w tym realizacja Inwestycji mieszkaniowej w oparciu o Dokumentację, a następnie eksploatacja tej Inwestycji;
(...)
9) wykorzystanie Utworów zmienionych zgodnie z pkt 8 do budowy, rozbudowy, przebudowy, rekonstrukcji, renowacji, wyburzenia oraz wszelkich innych zmian całości lub części Inwestycji oraz wszelkich innych konstrukcji, jakich dotyczyć będą Utwory lub zmienione Utwory;
10) zlecanie wykonywania zależnych praw autorskich innym podmiotom, w tym udostępnienie Dokumentacji osobom trzecim w celu sprawowania przez nie nadzoru nad wykonywaniem prac realizowanych na jej podstawie;
Wykonawca zezwala Zamawiającemu na wykonywanie i zezwalanie na wykonywanie zależnych praw autorskich do Utworów – w zakresie obejmującym dowolne opracowanie Utworów (zmian, przeróbek, adaptacji lub uzupełnień Dokumentacji) po zakończeniu i zapłaty wynagrodzenia za część II oraz rozporządzanie i korzystanie z opracowań na polach eksploatacji określonych w ust. 5.
kary umowne
Regulacje dotyczące kar przewidują ich wysokość zagrażającą bezpieczeństwu realizacji zamówienia. Ponadto regulacje zaprzeczają zasadzie równowagi odpowiedzialności i zobowiązań stron umowy.
*ROZDZIAŁ III KARY UMOWNE
1.Za każdy dzień zwłoki w przekazaniu danej części przedmiotu umowy wykonawca zapłaci Zamawiającemu karę umowną w wysokości 0,5% wynagrodzenia brutto określonego w Rozdziale I ust. 3 za daną część.
2. W razie nienależytego wykonania danej części przedmiotu umowy, Wykonawca zapłaci Zamawiającemu karę umowną w wysokości 10% wynagrodzenia brutto, o którym mowa w Rozdziale I ust. 3 za daną część.
3. W razie niewykonania danej części przedmiotu umowy Wykonawca nie otrzyma wynagrodzenia za daną część i zapłaci Zamawiającemu karę umowną w wysokości 5% wynagrodzenia brutto, o którym mowa w Rozdziale I ust. 3 za daną część.
4. W wypadku odstąpienia od umowy w całości lub części z przyczyn nie leżących po stronie Zamawiającego, Wykonawca zapłaci Zamawiającemu karę umowną w wysokości 10% wynagrodzenia brutto określonego w Rozdziale I ust. 2. Wraz z naliczeniem kary umownej z tego tytułu wygasają roszczenia Zamawiającego do naliczenia kar umownych z innych tytułów.
5. W razie powierzenia wykonania przedmiotu umowy – bez zgody Zamawiającego – innemu podmiotowi, Zamawiającemu przysługuje prawo odstąpienia od umowy w terminie 7 dni od powzięcia przezeń wiedzy o takim powierzeniu i naliczenia kary umownej na podstawie ust. 4.
6. W przypadku naruszenia przez Wykonawcę postanowień dotyczących poufności Wykonawca zapłaci Zamawiającemu karę umowną w wysokości 2% całkowitego wynagrodzenia brutto, o którym mowa w Rozdziale I ust. 2 za każdy przypadek naruszenia.
7. Zamawiający może dochodzić na zasadach ogólnych odszkodowania przewyższającego zastrzeżone na jego rzecz kary umowne.
8. Strony uzgadniają, że w razie naliczenia przez Zamawiającego kar umownych, Zamawiający potrąci z wynagrodzenia kwotę stanowiącą równowartość tych kar, i tak pomniejszone wynagrodzenie wypłaci Wykonawcy.
9. Limit kar umownych, które może naliczyć Zamawiający wynosi 30% wynagrodzenia brutto, o którym mowa w Rozdziale I ust. 2.
pozostałe postanowienia przyszłej umowy
Prace projektowe są procesem twórczym, który z samej swojej natury wytwarza wartość, której wcześniej nie było. Stosowanie Zabezpieczenia należytego wykonania umowy jest nieadekwatne dla usług o podobnym charakterze.
W procedurze konkursowej, w której praca jest wybierana przez specjalistyczne Jury, stosowanie zabezpieczenia należytego wykonania umowy jest niepotrzebne i szkodliwe. Przedmiotem zamówienia jest bowiem opracowanie projektowe, dla którego wystarczającym zabezpieczeniem jest unikalna wartość jaką jest intelektualne i emocjonalne zaangażowanie Wykonawcy w projekt i proces twórczy.
*ROZDZIAŁ IV POZOSTAŁE POSTANOWIENIA PRZYSZŁEJ UMOWY
(...)
2. Zabezpieczenie należytego wykonania umowy Zamawiający przewiduje wniesienie zabezpieczenia należytego wykonania umowy w wysokości 3% wartości wynagrodzenia umownego brutto.
(...)
uwagi
Poza powyżej wskazanymi wątpliwościami, twórcy apelu sugerują skonsultowanie regulacji istotnych postanowień umowy (IPU) z towarzystwem ubezpieczeniowym, w którym chcący wziąć udział w konkursie posiadają polisę OC. Istnieje wysokie prawdopodobieństwo, że zakres regulacji wykracza poza zakres ochrony OC. W takiej sytuacji sugerują analizę ekonomicznego i zawodowego bezpieczeństwa dla tego działania.
Celem działań Rady Małopolskiej OIA RP nie jest wykazywanie niezgodności postępowań z Prawem zamówień publicznych. Rada podejmuje działania w związku z interesem społecznym polegającym na optymalizowaniu wydatkowania środków publicznych oraz
w dążeniu do osiągnięcia właściwych warunków dla realizacji zadań jakie postawione zostały przed zawodem architekta.
Podstawę stanowią przepisy Ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o samorządach zawodowych architektów oraz inżynierów budownictwa (Dz.U. z 2014 poz. 1946 z późn. zm.).
Na podstawie art. 8. do zadań samorządów zawodowych należy w szczególności:
1) sprawowanie nadzoru nad należytym i sumiennym wykonywaniem zawodu przez członków izb,
2) reprezentowanie i ochrona interesów zawodowych swoich członków,
(...)
6) współdziałanie z organami administracji rządowej i organami samorządu terytorialnego oraz z innymi samorządami zawodowymi i stowarzyszeniami zawodowymi.
(...)
Ponadto, § 6 Statutu, Izby Architektów RP określa cele Izby Architektów:
Celem nadrzędnym Izby jest ochrona przestrzeni i architektury jako dobra publicznego. Cel ten Izba realizuje poprzez zapewnienie właściwego wykonywania samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie oraz sprawowanie pieczy nad wykonywaniem rzeczoznawstwa budowlanego w zakresie architektury.
Analizę sporządzono na podstawie Certyfikacji Postępowań Konkursowych opracowanej przez Zespół Warunków Wykonywania Zawodu przy Radzie MPOIA RP (Kraków marzec 2017, nowelizacja listopad 2022).
