18 października 2024 roku w wieku 98 lat zmarł Józef Rykwert, polsko-brytyjski krytyk i historyk architektury pochodzenia żydowskiego, profesor Uniwersytetu Pensylwanii, autor licznych opracowań oraz tekstów teoretycznych z zakresu architektury i urbanistyki.
Choć Józef Rykwert urodził się 1926 roku w Warszawie, większość życia spędził w Wielkiej Brytanii, gdzie wyjechał wraz z rodziną tuż po wybuchu drugiej wojny światowej. Edukację rozpoczynał w The Bartlett School of Architecture na University College London. Pierwsze kroki w działalności akademickiej stawiał na Hammersmith School of Arts & Crafts oraz Ulm School of Design. Józef Rykwert obronił doktorat na Royal College of Art w 1967 roku, a następnie rozpoczął pracę na Uniwersytecie w Essex, gdzie wraz z Daliborem Veselym prowadził serię wykładów „Historia i Teoria Architektury”. W swoich wykładach Józef Rykwert osadzał sztukę budowania nie tylko w kontekstach historycznym i artystycznym, lecz także w świetle zagadnień z zakresu socjologii i antropologii, nadając dyskursowi architektonicznemu nowy, dominujący do dziś kierunek.
W 1980 roku rozpoczął pracę na Uniwersytecie w Cambridge, a w 1988 roku przeniósł się do Stanów Zjednoczonych, gdzie wykładał na Uniwersytecie Pensylwanii, uzyskując tytuł profesora. Doktor honoris causa uniwersytetów w Edynburgu, Cordobie, Bath, Toronto, Rzymie oraz Trieście. Członek Academia di San Luca oraz Polskiej Akademii Nauk. Od 1996 roku przewodniczący Międzynarodowej Rady Krytyków Architektury (CICA). Jego studentami były jedne z najważniejszych postaci współczesnej architektury, między innymi Daniel Libeskind, Alberto Perez-Gomez, Eric Parry, George Baird czy Alan Colquhoun.
Jego pierwszą wpływową pracą naukową było opracowanie pod tytułem „Idea miasta. Antropologia formy miasta w Rzymie, w Italii i w świecie starożytnym”. Tekst rozprawy po raz pierwszy opublikował w 1963 roku Aldo van Eyck w prowadzonym przez siebie czasopiśmie „Forum” Sięgając do źródeł współczesnego myślenia o architekturze, Józef Rykwert przetłumaczył na język angielski oraz opatrzył komentarzem „Dziesięć ksiąg o sztuce budowania” Leone Battisty Albertiego (1988), a następnie kuratorował wystawę prezentującą jego działalność w Palazzo del Te w Mantui (1994).
Jako architektów cenił niezwykle Apollodorsa z Damaszku, Gianlorenza Berniniego i Francesco Borrominiego. Podstaw współczesnego myślenia o budowaniu doszukiwał się w dziełach architektów rokoka i wczesnego neoklasycyzmu, o czym pisał w pracy „U źródeł modernizmu. Architekci XVIII wieku” (1980). Z detektywistyczną wnikliwością wywodził współczesne zjawiska w urbanistyce i architekturze od pierwotnych idei, które na przestrzeni dziejów kształtowały modele budowania oraz dyktowały formy, czego dowód dał w publikacjach „O rajskim domu Adama: Idea pierwotnej chaty w historii architektury” (1972) oraz „Pokusa miejsca: Przeszłość i przyszłość miast” (2000).
Laureat wielu nagród i odznaczeń — francuskiego Orderu Sztuki i Literatury (1984), nagrody imienia Bruno Zeviego, którą wręczono mu podczas Biennale Architektury w Wenecji w 2000 roku czy hiszpańskiego Gold Medal Bellas Artes, nadanego przez hiszpańskiego Ministra Kultury i Sportu. Komandor Orderu Imperium Brytyjskiego. W 2013 roku uhonorowany przyznaniem The Royal Gold Medal RIBA, nadawanej przez Królewski Instytut Architektów Brytyjskich RIBA. Laureat nagrody Fundacji Alfreda Jerzykowskiego (1989), Odznaki Bene Merito oraz Złotej Odznaki Izby Architektów RP (2022).
