Praca zgłoszona na konkurs
„Najlepszy Dyplom Architektura”
Podstawą do podjęcia tematu było pytanie: czy pamięć o czarnych kartach w historii świata jest w stanie uchronić nas przed podobnymi zdarzeniami w przyszłości? Znanym twierdzeniem wspominanym przez historyków są słowa George”a Santayana: „Kto nie pamięta historii, skazany jest na jej ponowne przeżycie”.
widok z lotu ptaka
© Tomasz Bekas
Mając na uwadze różnorodne konteksty, a także obraz współczesnej rzeczywistości, możemy dostrzec, jak bardzo nie docenialiśmy takiego spojrzenia w ostatnich dekadach jako społeczeństwo. Bieżące wydarzenia na świecie przywołują kontekst wojny, brak poszanowania życia jednostki, a także zwracają uwagę na to, jak ważne staje się zachowanie wciąż żywego obrazu minionych wydarzeń. Dlatego tak istotne jest pielęgnowanie miejsc, które są ich świadkami.
widok na betonowe bloki i pręty
© Tomasz Bekas
Projekt stanowi próbę dotknięcia tego tematu poprzez skupienie się na obszarze po byłym niemieckim nazistowskim obozie koncentracyjnym i zagłady Gross-Rosen w Rogoźnicy. Teren w wyniku wielu procesów wyniszczających występującą tam tkankę historyczną stał się miejscem o marginalnym znaczeniu i wymaga szczególnej uwagi. Znaczna część śladów jego funkcjonowania została zatarta, a z biegiem czasu dokonują się tam kolejne przemiany. Jak postąpić z zastaną przestrzenią, by stanowiła miejsce pamięci i służyła zarówno poszanowaniu tego, co już minęło, jak i osobom odwiedzającym ją współcześnie?
przebicie w skale
© Tomasz Bekas
Projekt stał się odpowiedzią na poszukiwanie relacji pomiędzy pamięcią o minionych wydarzeniach a przestrzeniami będącymi ich świadkami. Skupiając się na wzajemnym oddziaływaniu tych dwóch pojęć, podjęto próby wniknięcia w istotę miejsc martyrologicznych. Wzmagający się pęd życia, konsumpcjonizm, przebodźcowanie, a także obniżenie społecznej wrażliwości prowadziły do jasnego wniosku, że fizyczny kontakt z przestrzenią staje się koniecznością, ponieważ zdolność do przyjmowania trudnych doświadczeń wymaga stworzenia odpowiedniego środowiska. Ważne zatem jest przekazanie pamięci jako czegoś, co można przeżywać, w oderwaniu od tego, do czego jesteśmy przyzwyczajeni.
bloki obozowe, rzeźby z drutu kolczastego
© Tomasz Bekas
Chęć odtworzenia obcowania z pamięcią w kontekście wydarzeń II wojny światowej skierowała pracę badawczą w stronę doświadczeń emocjonalnych odbiorców. Wysunięty został wniosek, że część emocji przeżywanych w miejscach martyrologii pokrywa się z tymi, które odbierane się w szeroko rozumianych przestrzeniach architektonicznych. Koncentrując się na różnych rodzajach emocji, stworzona została baza odczuć im towarzyszących. Celem nadrzędnym, a jednocześnie ideą projektu stała się stymulacja tych emocji przy użyciu narzędzi architektonicznych. Szczególnie w obszarach, gdzie zastana materia nie wystarczała do osiągnięcia odpowiednich rezultatów. Wykorzystanie współczesnych materiałów oraz form pozwoliło na ingerencję w miejscach mocno przetworzonych, tak by nie odtwarzać historycznej przestrzeni, a poprawić odczucie aury miejsca. Unikając działań rekonstrukcyjnych, skupiono się na wydobyciu nienamacalnego i niefizycznego przekazu.
upamiętnienie, 125 000 prętów
© Tomasz Bekas
Obszar całego obozu został podzielony na strefy określające stopień jego przekształcenia. Struktura projektowa bazuje na trzech głównych częściach: wprowadzenie, kształcenie — odbiór bodźców — kulminacja, wytracanie napięcia. Bezpośrednio z powyższych założeń wynikało rozmieszczenie poszczególnych elementów projektowych oraz wyznaczenie porządku narracyjnego. Ustalony kierunek przejścia przygotowuje do odbioru bodźców przez użytkownika oraz penetrowania terenu obozowego z należytym szacunkiem.
mauzoleum
© Tomasz Bekas
Główną osią projektu stało się postawienie odbiorcy w centrum i skupienie się na jego osobistym, wewnętrznym przeżywaniu. Prostota i surowość zastosowanych materiałów pozwalają odczytać i zrozumieć zastosowane zabiegi przestrzenne, jednocześnie ułatwiają odróżnienie elementów dodanych od tych o charakterze historycznym.
wnętrze mauzoleum
© Tomasz Bekas
Emocje wywołane poruszaniem się w projektowanej przestrzeni skupiają się między innymi wokół odczucia skali, ciężaru, faktury, a także natężenia światła. Kontrast, sprzeczność oraz zachwianie znanych archetypów i proporcji prowadzą do dyskomfortu i wyjścia ze strefy komfortu. Przestrzeń dostosowana specjalnie do „doświadczania pamięci” staje się tym samym wynikiem poszukiwań relacji między przestrzenią a pamięcią.
Tomasz BEKAS
Ilustracje: © Autor
