Słysząc hasło „termomodernizacja”, myślimy o działaniach poprawiających charakterystykę energetyczną obiektu, ale przed oczami naszej wyobraźni pojawia się widok budynku dotkniętego pastelozą, przewlekłą chorobą krajobrazu polskich miast. Od czasu do czasu wydarzają się termomodernizacje nieco bardziej „powściągliwe” w swoim wyrazie, czasem nawet całkiem estetyczne. A co, gdyby w ramach termomodernizacji oprócz docieplenia i poprawy estetyki zadbać również o funkcjonalność remontowanego obiektu? Takiego zadania podjęła się wrocławska pracownia PORT, która zaprojektowała termomodernizację szkoły podstawowej w Domaniowie. Zobaczcie, jak trzydziestoletnia placówka zmieniła się w nowoczesną szkołę.
Podstawówka w Domaniowie to szkoła, jakich w Polsce wiele. Wybudowana między 1997 a 2002 rokiem z inicjatywy Eugeniusza Engla, przedstawiciela oławskiej straży pożarnej, dzielnie pełniła swoją przez ćwierć wieku. Budynek składa się z czterech segmentów zorientowanych wokół centralnego bloku ze strefą wejściową, tworząc układ przypominający, przy dobrych chęciach, kształt litery „H”. Każde ze skrzydeł pełniło osobną funkcję — w jednym z nich znalazła się hala sportowa, pozostałe podzielono ze względu na wiek uczących się w nich dzieci.
Termomodernizacja szkoły podstawowej w Domaniowie
fot.: Aleksander Zajączkowski © PORT pracownia i studio architektury
To, co było nowoczesne tuż przed nastaniem nowego milenium, dziś już jednak nie wystarcza, dlatego w 2021 roku gmina Domaniów ogłosiła plan termomodernizacji dwóch szkół znajdujących się w jej obrębie. Jedną z nich była właśnie Szkoła Podstawowa im. Jana Pawła II w Domaniowie, za której remont odpowiadać miała wrocławska pracownia PORT. W jej wypadku na dociepleniu się jednak nie skończyło.
Termomodernizacja szkoły podstawowej w Domaniowie
fot.: Aleksander Zajączkowski © PORT pracownia i studio architektury
wystarczy dobry powód
Po wygranym przetargu PORT architekci przedstawili kompleksowy plan, który wykraczał poza docieplenie i wymianę źródeł ogrzewania, pierwotnie zapowiadanych przez wójta Domaniowa w 2021 roku.
Forma budynku, mimo bardzo dobrych założeń przestrzennych, zaczęła wymagać rewitalizacji zarówno estetycznej jak i funkcjonalnej, reorganizacji przeznaczenia pomieszczeń, dostosowania i poprawy detali architektonicznych, poprawy estetyki. Termomodernizacja stała się impulsem i dała możliwość wprowadzenia zmian, podnosząc rangę szkoły jako lokalnego centrum edukacji i życia społecznego.
— piszą architekci.
Termomodernizacja szkoły podstawowej w Domaniowie
fot.: Aleksander Zajączkowski © PORT pracownia i studio architektury
pierwsze wrażenie
Termomodernizacja była świetnym przyczynkiem do odświeżenia zewnętrznej prezencji szkoły w Domaniowie. Oszczędność bryły, zaskakująca jak na realizację z przełomu tysiącleci, dała możliwość przeprowadzenia remontu, który niewielkim nakładem zmieniły wyraz architektoniczny budowli. Elewacje poddano dalszemu uproszczeniu, zredukowano okapy dachowe, a całość pokryto jasnym tynkiem. Szczyt budowli został delikatnie podkreślony dzięki blaszanym opaskom, będącym przedłużeniem pokrycia dachu.
Termomodernizacja szkoły podstawowej w Domaniowie
fot.: Aleksander Zajączkowski © PORT pracownia i studio architektury
Nowym elementem architektonicznym są podcienia w strefach wejściowych. Wewnętrzne strony zadaszeń wyłożono lustrzanym materiałem, a dodatkowy dostęp światła zapewniają geometryczne oculusy. Poprzedzenie wejść podcieniami to nie tylko dodatkowy akcent architektoniczny — nowe elementy tworzą dodatkową przestrzeń "przejścia", sprzyjającą integracji oraz oswojeniu się ze szkolną rzeczywistością.
Termomodernizacja szkoły podstawowej w Domaniowie
fot.: Aleksander Zajączkowski © PORT pracownia i studio architektury
reorganizacja
Mimo że budynek szkoły podstawowej w Domaniowie od samego początku zespalał dyspozycję przestrzenną poszczególnych części z pełnionymi przez nie funkcjami, to po rewitalizacji przeprowadzonej przez pracownię PORT, układ wnętrz poddany został reorganizacji. Do głównej części budynku, w której zlokalizowana jest strefa wejściowa, przeniesiono funkcje, z których dzieci korzystają w równym stopniu. Znalazły się tam biblioteka oraz szkolna kantyna. Dodatkowo zadbano także o zupełnie nowe przestrzenie — jedną z nich jest pomieszczenie, w którym uczniowie mogą eksponować swoje prace.
Termomodernizacja szkoły podstawowej w Domaniowie
fot.: Aleksander Zajączkowski © PORT pracownia i studio architektury
szkoła z modelowym dostępem
Wedle danych pochodzących z Systemu Informacji Oświatowej pod koniec 2021 roku, kiedy podejmowano decyzję o termomodernizacji placówki w Domaniowie, tylko 70% polskich szkół było w całości, lub chociaż częściowo, przystosowanych do przyjmowania uczniów z niepełnosprawnościami. Do tych placówek należała wówczas szkoła podstawowa w Domaniowie, jednak dzięki rewitalizacji bariery dla osób o szczególnych potrzebach przestały być w niej kłopotem.
Termomodernizacja szkoły podstawowej w Domaniowie
fot.: Aleksander Zajączkowski © PORT pracownia i studio architektury
Czy w Waszej podstawówce była winda? W mojej niestety nie, choć uczęszczała do niej osoba poruszająca się na wózku, której z trudem przychodziło przemieszczanie się po szkolnych korytarzach. Jak informuje zespół autorski, z domaniowskiej podstawówki zniknęły bariery przestrzenne w strefach wejściowych, a dostęp do poszczególnych pięter osobom poruszającym się na wózkach ułatwia winda, którą dostawiono do jednego z wewnętrznych naroży budynku.
Termomodernizacja szkoły podstawowej w Domaniowie
fot.: Aleksander Zajączkowski © PORT pracownia i studio architektury
Projektując wnętrza pomyślano również o osobach słabowidzących — w nawigowaniu po budynku pomaga im system identyfikacji wizualnej szkoły, który jest czytelny dzięki wykorzystaniu kontrastowych barw. Każda ze stref w szkole ma wyznaczoną kolorystykę, co dodatkowo pomaga w identyfikacji miejsc, w których dzieci aktualnie się znajdują. Dla osób niewidomych przygotowano zaś mapy tyflograficzne.
Termomodernizacja szkoły podstawowej w Domaniowie
fot.: Aleksander Zajączkowski © PORT pracownia i studio architektury
szkoła neurozaprojektowana
Dostępność nie ogranicza się jedynie do przystosowania budynków dla osób z ograniczonymi możliwościami poruszania się. To także kreowanie przestrzeni, w których dzieci o cechach neuroatypowych będą czuć się tak samo dobrze, jak ich neurotypowi rówieśnicy. W obliczu nadmiaru bodźców pomogą im specjalne strefy wyciszenia oraz meble sensoryczne.
Termomodernizacja szkoły podstawowej w Domaniowie
fot.: Aleksander Zajączkowski © PORT pracownia i studio architektury
zredukowano bodźce tworząc przestrzeń sprzyjającą koncentracji, dobrano naturalne materiały wykończeniowe, zaprojektowano miejsce ekspozycji pozwalające na ich interaktywne tworzenie użytkownikom. Naturalne materiały, takie jak sklejka, wykorzystano w kluczowych punktach wnętrz, tworząc przyjazną atmosferę, która wspiera rozwój dzieci.
Termomodernizacja szkoły podstawowej w Domaniowie — szatnia przed termomodernizacją
© PORT pracownia i studio architektury
Termomodernizacja szkoły podstawowej w Domaniowie
fot.: Aleksander Zajączkowski © PORT pracownia i studio architektury
Drewno pojawia się w okładzinach ścian i grzejników, na drzwiach z małymi przeszkleniami, schodach i ławkach. Na ścianach wykorzystano jasne kolory, a całości dopełniły estetyczne meble, które odmieniły nieprzyjazne w wielu szkołach pomieszczenia, takie jak szatnie czy sanitariaty, w bezpieczne i dostępne przestrzenie.
Termomodernizacja szkoły podstawowej w Domaniowie
fot.: Aleksander Zajączkowski © PORT pracownia i studio architektury
Wnętrza szkoły w Domaniowie wyposażono również w elementy wspierające rozwój dzieci oraz pomagające im w rozładowaniu nadmiaru energii i emocji. Klasy zaprojektowano tak, aby ich kolorystyka wpływała pozytywnie na poziom koncentracji, swoją rolę odgrywają w tym również adaptacyjne lampy o zmiennym natężeniu światła. Na korytarzach, oprócz stref wypoczynkowych, pojawiły się także worki bokserskie czy specjalne podłogi z motywem bieżni. W jednym z pomieszczeń przeznaczonych do zabawy na posadzce umieszczono specjalne panele sensoryczne, umożliwiające kontakt z nawierzchniami o różnych fakturach — np. drewna, cegły, trawy czy połyskliwej blachy.
Termomodernizacja szkoły podstawowej w Domaniowie
fot.: Aleksander Zajączkowski © PORT pracownia i studio architektury
chodziło o ciepło
Temat prac w domaniowskiej szkole podstawowej rozpoczął się od potrzeby poprawy charakterystyki energetycznej budynku, który jeszcze do 2021 roku opalany był węglem, podobnie jak kilka innych szkół w gminie. Szkoła została docieplona, pojawiły się w niej pompy ciepła, wentylacja mechaniczna oraz panele fotowoltaiczne. Oszczędność energii elektrycznej uzyskiwana jest również dzięki adaptacyjnemu oświetleniu, którego natężenie zmienia się wraz z dostępną ilością światła słonecznego.
Termomodernizacja szkoły podstawowej w Domaniowie
fot.: Aleksander Zajączkowski © PORT pracownia i studio architektury
Zastosowano również rozwiązania, których niezaprzeczalną skuteczność o wiele trudniej opisać przy pomocy cyfr i tabelek. Chodzi o zieleń — tej już wcześniej było dookoła szkoły całkiem sporo, zresztą cała gmina otoczona jest polami, łąkami i lasami. Po termomodernizacji rośliny stały się jednak integralną częścią szkolnego budynku. Architekci wprowadzili zieleń na dachach nowopowstałych podcieni przed strefami wejściowymi. W kontekście placówki edukacyjnej nie tylko wpływają one pozytywnie na bioróżnorodność, retencję wody w okolicach przedpola budynku, ale odgrywają też swoją rolę w poprawianiu dobrostanu uczniów i uczennic, którzy siedząc w klasach zlokalizowanych na wyższych piętrach, będą spoglądać na dachowe łąki.
Termomodernizacja szkoły podstawowej w Domaniowie
fot.: Aleksander Zajączkowski © PORT pracownia i studio architektury
nie tylko pieniądze
Podsumowując swój projekt, architekci piszą:
[...] różnorodne programy dofinansowań termomodernizacji szkół to nie tylko okazja do poprawy efektywności energetycznej budynków, ale także szansa na ich rewitalizację. To możliwość dostosowania placówek edukacyjnych do zmieniających się potrzeb pokoleniowych, poprawy funkcjonalności oraz estetyki, które wspierają proces edukacyjny i rozwój społeczności lokalnych.
Dodatkowe środki finansowe to jednak nie wszystko — oprócz nich potrzebna jest jeszcze inicjatywa i dobry projekt. W przypadku termomodernizacji szkoły podstawowej w Domaniewie nie zabrakło żadnej z tych rzeczy.
