Architektura instytucji akademickich to nie tylko monumentalne gmachy w centrach miast i zespoły akademików na ich obrzeżach. To także znacznie skromniejsze, ale równie ważne bazy wypadowe, domy pracy twórczej oraz stacje badawcze, położone z dala od największych metropolii. Jednym z takich obiektów jest Budynek Naukowo–Badawczy Krajowego Centrum Zaawansowanych Analiz Obrazowania w Naukach Biologicznych i Biomedycznych, który dla Polskiej Akademii Nauk zaprojektował Krzysztof Hajduczenia z pracowni ArchitecTHOR.
Mikołajki od lat naznaczone są działalnością naukowców związanych z Polską Akademią Nauk. Jeszcze przed wybuchem II wojny światowej, w 1938 zakończyła się budowa pensjonatu „Kurhaus Nikolaiken”, prowadzonego przez handlowca Rudolfa Bomboscha, który w centrum miasta miał już swój hotel.
Budynek Krajowego Centrum Zaawansowanych Analiz Obrazowania w naukach biologicznych i biomedycznych w Mikołajkach
fot.: architecTHOR — Krzysztof Hajduczenia
Tuż po wojnie zabudowania pensjonatu przeszły w ręce Akademii Nauk Politycznych — od tego momentu, jego losy na zawsze związały się z działalnością akademicką. Pensjonat, przekazywany pomiędzy uczelniami, w 1951 roku trafił do Polskiej Akademii Nauk, stając się pierwszą powojenną terenową stacją Instytutu Biologii Doświadczalnej im. Marcelego Nenckiego. Dzisiaj stacja hydrobiologiczna w Mikołajkach korzysta w pełni z zabudowy powstałej z inicjatywy Rudolfa Bomboscha — jest tutaj między innymi budynek główny z salą konferencyjną, pomieszczeniami seminaryjnymi i laboratoriami, domki kempingowe, budynek Studio, przeznaczony dla osób z niepełnosprawnościami. Założeniu uroku dodaje pomost oraz zabytkowa, drewniana rotunda, nazywana Akwarialnią, gdzie organizowane są wystawy plenerowe.
Budynek Krajowego Centrum Zaawansowanych Analiz Obrazowania w naukach biologicznych i biomedycznych w Mikołajkach
fot.: architecTHOR — Krzysztof Hajduczenia
Z biegiem czasu zabudowania przestały wystarczać, dlatego Instytut Biologii Doświadczalnej PAN rozpisał konkurs na nowy obiekt — w Mikołajkach, na styku Jeziora Mikołajskiego i Puszczy Piskiej, powstać miał budynek naukowo–badawczy dla Krajowego Centrum Zaawansowanych Analiz Obrazowania w naukach biologicznych i biomedycznych.
Budynek Krajowego Centrum Zaawansowanych Analiz Obrazowania w naukach biologicznych i biomedycznych w Mikołajkach
fot.: architecTHOR — Krzysztof Hajduczenia
budynek-maszyna
Konkurs zwyciężył projekt powstały w pracowni ArchitectTHOR, prowadzonej od 2007 roku przez Krzysztofa Hajduczenię.
Budynek Krajowego Centrum Zaawansowanych Analiz Obrazowania w naukach biologicznych i biomedycznych w Mikołajkach
fot.: architecTHOR — Krzysztof Hajduczenia
Budynek Naukowo–Badawczy Krajowego Centrum Zaawansowanych Analiz Obrazowania w Naukach Biologicznych i Biomedycznych zaprojektowany został jako modernistyczny pawilon – „budynek maszyna”, stanowiący tło dla mających odbywać się w nim i na terenie stacji prac naukowo- badawczych.
— tłumaczy Krzysztof Hajduczenia
Budynek Krajowego Centrum Zaawansowanych Analiz Obrazowania w naukach biologicznych i biomedycznych w Mikołajkach
fot.: architecTHOR — Krzysztof Hajduczenia
Obiekt zaprojektowano jako dwukondygnacyjną, podpiwniczoną, prostopadłościenną bryłę, na której dachu znalazł się taras wyłożony drewnem oraz przesłonięty metalową pergolą. Jej wymiarami rządzą ściśle przestrzegane proporcje — dłuższy bok podstawy stanowi trzykrotność krótszego z boków. Lekkości bryle dodaje ulokowanie otworów okiennych pierwszego piętra w głębokich, kwadratowych loggiach, a rzeźbiarskiego charakteru wyprowadzenie klatki schodowej poza zasadniczy obrys kubatury, dzięki czemu zaoszczędzono również powierzchnię użytkową budynku. U szczytu schodów czeka wejście na taras dachowy, zatopiony w koronach drzew rosnących tuż przy brzegu jeziora.
Budynek Krajowego Centrum Zaawansowanych Analiz Obrazowania w naukach biologicznych i biomedycznych w Mikołajkach
fot.: architecTHOR — Krzysztof Hajduczenia
dziel i badaj
Cały budynek rozdysponowano na kilka zasadniczych części z podziałem zorganizowanym wedle stref funkcjonalnych — 5segmentów odseparowano od siebie przy pomocy czterech ścian, tak zwanych dividerów, przecinających bryłę budynku w poprzek. Po stronie południowej znalazły się najistotniejsze części budynku, czyli strefa wejściowa, biura oraz pomieszczenia laboratoryjne. Od północy, „na tyłach” obiektu, umiejscowiono z kolei serwerownię oraz pomieszczenia przeznaczone dla infrastruktury towarzyszącej.
Budynek Krajowego Centrum Zaawansowanych Analiz Obrazowania w naukach biologicznych i biomedycznych w Mikołajkach
fot.: architecTHOR — Krzysztof Hajduczenia
Struktura wewnętrzna obiektu jest jednocześnie częścią wyrazu architektonicznego budowli obserwowanej z zewnątrz. W elewacji frontowej dividery występują bowiem przed lico budynku, dzieląc nakryte daszkiem loggie na pierwszym piętrze. Jedna ze ścian działowych jest znacznie dłuższa od pozostałych oraz wykończona w sposób, który odróżnia ją od reszty budynku — dzięki temu zabiegowi architekt zaakcentował położenie strefy wejściowej.
Budynek Krajowego Centrum Zaawansowanych Analiz Obrazowania w naukach biologicznych i biomedycznych w Mikołajkach
fot.: architecTHOR — Krzysztof Hajduczenia
materiałowy wielogłos
Z zewnątrz budynek instytutu Nenckiego przyciąga wzrok konglomeratem trzech materiałów, które wykorzystano do wykończenia elewacji. Każdy powiązany jest z grupą stref funkcjonalnych budynku. Pierwszym z materiałów wykończeniowych są wielkopowierzchniowe przeszklenia, które pozwalają ukryć obiekt pośród leśnego nabrzeża Jeziora Mikołajskiego. Każde z okien wyposażono w elegancką, lakierowaną na czarno stolarkę oraz żaluzje, które nie tylko pozwalają na zacienienie wnętrz budynku, ale też ostrzegają ptaki przed niewidzialną przeszkodą.
Budynek Krajowego Centrum Zaawansowanych Analiz Obrazowania w naukach biologicznych i biomedycznych w Mikołajkach
fot.: architecTHOR — Krzysztof Hajduczenia
Przy wejściu do budynku stanęła ściana wyłożona kamiennymi ciosami. Również i one integrują wizualnie obiekt z otoczeniem, dodając budynkowi powagi oraz, jak wyjaśnia architekt, symbolizując trwałość i bezpieczeństwo. W kontekście modernistycznych inspiracji, którymi kierowano się podczas projektowania budynku, zastosowanie naturalnego materiału przywołuje na myśl międzywojenne realizacje Bohdana Pniewskiego czy Adolfa Szyszko-Bohusza. Tego samego materiału użyto do opracowania elewacji skrywających pomieszczenia serwerowni oraz klatki schodowej, wyprowadzonej poza zasadniczą bryłę budynku.
Budynek Krajowego Centrum Zaawansowanych Analiz Obrazowania w naukach biologicznych i biomedycznych w Mikołajkach
fot.: architecTHOR — Krzysztof Hajduczenia
Najciekawiej prezentują się partie budynku, których ściany zewnętrzne pokryto cortenem. Z pordzewiałej stali skorzystano w elewacjach kryjących strefy wejściową, biurową i laboratoryjną. W panelach o barwach symbolizujących „czerwone dachy Mazur” wycięto nieprzypadkowe wzory, które komunikują oglądającym funkcję pełnioną przez budynek. Niektóre z cortenowych blach pokryte są bowiem dekoracjami przypominającymi uproszczone wizerunki neuronów obserwowanych pod mikroskopem. Mały detal, a cieszy!
