Zdobywcą Nagrody Pritzkera w 2023 roku został sir David Alan Chipperfield. Najważniejszą nagrodą architektoniczną świata uhonorowano zatem tym razem twórcę architektury służącej kulturze i dziedzictwu. Chipperfield jest „radykalny w swojej powściągliwości” — oznajmia jury. Dzieł jego pracowni możemy doświadczać już niecałe 100 kilometrów za zachodnią granicą kraju — na Wyspie Muzeów w Berlinie.
Sir David Alan Chipperfield jest Brytyjczykiem, urodził się w 1953 roku i prowadzi międzynarodową pracownię, która ma na koncie wiele cenionych realizacji architektonicznych dotyczących w dużej mierze kultury, dziedzictwa i nauki — ze wskazaniem na muzea. To między innymi River and Rowing Museum w brytyjskim Henley-on-Thames, Muzeum Literatury Współczesnej w niemieckim Marbach, odbudowa i taktowne przekształcenie Neues Museum w Berlinie (1997-2008) czy też, pełniąca także funkcje recepcyjne dla tamtejszej Wyspy Muzeów, James-Simon-Galerie (2018). Na koncie Chipperfielda są też inne obiekty, także o odmiennych funkcjach użyteczności publicznej, w Europie i obu Amerykach.
River and Rowing Museum, Henley-on-Thames | Neues Museum, Berlin
© dzięki uprzejmości Richard Bryant / Arcaid | © dzięki uprzejmości SPK / David Chipperfield Architects, fot.: Joerg von Bruchhausen
Jury Nagrody Pritzkera swój dzisiejszy werdykt uzasadnia syntezą postaci Chipperfielda:
Subtelny, ale potężny, stonowany, ale elegancki, jest płodnym architektem, radykalnym w swojej powściągliwości, demonstruje swój szacunek dla historii i kultury, jednocześnie szanując istniejące wcześniej zabudowane i naturalne środowisko, gdy na nowo wyobraża sobie funkcjonalność i dostępność nowych budynków i renowacji poprzez ponadczasowy, nowoczesny design, który stawia czoła palącym zmianom klimatycznym, przekształca relacje społeczne i ożywia miasta.
James-Simon-Gallerie, Berlin, proj. David Chipperfield
© dzięki uprzejmości Simon Menges
już pół setki
Nagroda Pritzkera, uważana za najważniejszą (lub jedną z najważniejszych) w świecie architektury, przyznawana jest od 1979 roku z inicjatywy małżeństwa bogatych amerykańskich hotelarzy Jaya i Cindy Pritzkerów. Fundatorzy chcieli w ten sposób nie tylko zwiększyć świadomość dotyczącą architektury w społeczeństwie, ale też stymulować kreatywność w środowisku architektonicznym. Określana często „architektonicznym Noblem” przyznawana jest przez Fundację Hyatt za całokształt pracy żyjącemu architektowi lub zespołowi projektantów. Zgłoszenia do nagrody przyjmowane są do końca października każdego roku.
Propozycje osób do nagrodzenia zbierane są wśród cenionych architektów (łącznie z laureatami poprzednich edycji), wykładowców, polityków i dziennikarzy. Swoje typy może też zgłosić każdy architekt z prawem wykonywania zawodu. Wśród kryteriów branych pod uwagę przez jury są między innymi talent i wizjonerstwo projektanta, funkcjonalność jego dzieł, ich wpływ na otoczenie (w tym — w skali regionalnej) oraz rozwój architektury.
Nazwisko zwycięzcy ogłasza obecnie syn fundatora Jaya Pritzkera — Thomas. W tegorocznym jury zasiadali, podobnie jak w poprzedniej edycji, architekci i architektki: Alejandro Aravena (przewodniczący), Deborah Berke, Kazuyo Sejima, Wang Shu, Benedetta Tagliabue, Manuela Lucá-Dazio (również dyrektorka Fundacji Hyatt), historyk architektury Barry Bergdoll, sędzia Sądu Najwyższego Stanów Zjednoczonych Stephen Breyer oraz krytyk architektury André Aranha Corrêa do Lago.
Morland Mixité Capitale, Paryż
© dzięki uprzejmości Simon Menges
coraz większe różnice
Za pierwszym razem Nagrodę Pritzkera dostał Philip Johnson. Od tego czasu liczba nagrodzonych wzrosła do pięćdziesięciu twórców. Są wśród nich między innymi Tadao Ando, Jean Nouvel, Oscar Niemeyer, Renzo Piano, Rem Koolhaas czy Zaha Hadid (pełna lista tutaj: Laureaci Nagrody Pritzkera). Ta ostatnia była pierwszą kobietą, która dostała tę nagrodę — dopiero w 2004 roku! Po niej nagrodzono jeszcze tylko kilka architektek (nierzadko w zespołach z mężczyznami).
W ostatniej dekadzie charakter nagradzanych postaci różnicuje się mocniej. Jury docenia architektów o znacząco odmiennym podejściu do architektury. Z jednej strony są to projektanci w sile wieku: Francis Kéré (2022), Anne Lacaton i Jean-Philippe Vassal (2021) czy Alejandro Aravena (2016) — z ich kreatywnymi, wrażliwymi społecznie projektami dalekimi od spektakularnych form czy szeroko rozumianej ikoniczności. Z drugiej strony — Pritzkera dostają wiekowi nestorzy, tacy jak Arata Isozaki (2019) czy Frei Otto (2015) — mający na koncie bardziej wyraziste realizacje.
Jakub Głaz
Ilustracje udostępnione dzięki uprzejmości Fundacji Hyatt
