Czy wizje przyszłości miasta można budować bazując na… plagiacie? To pytanie warto zadać, przyglądając się wizualizacjom ze spotu promującego projekt „Nowe Miasto” — pomysł na nową dzielnicę Krakowa zlokalizowaną na terenie Płaszowa i Rybitw.
Plagiat w architekturze nie jest niczym nowym. Dwa lata temu w polskim „archiświecie” głośno było o wykorzystaniu wizualizacji projektu Horizone Studio jako przykładu możliwej realizacji Centrum Muzyki Disco Polo w Michałowie, co na łamach architekturaibiznes.pl opisała Katarzyna Jagodzińska. Temat ten wraca na wizualizacjach „Nowego Miasta” — flagowego projektu Urzędu Miasta Krakowa, który zakłada budowę nowoczesnej dzielnicy mieszkaniowo-biznesowej na terenie Płaszowa i Rybitw.
koncepcja „Nowego Miasta”
Kontrowersje narastające przy projekcie „Nowego Miasta” budzą w Krakowie wiele emocji. Przeciwko zmianie wykorzystania terenu protestują działający na nim przedsiębiorcy zrzeszeni w inicjatywie „Klaster Rybitwy”. Prezydencki projekt dotyczący Miejscowego Planu Zagospodarowania Przestrzennego „Nowe Miasto” odrzuciła w pierwszym czytaniu Rada Miejska w Krakowie.
Koncepcja „Nowego Miasta” to temat rzeka, od uwarunkowań gospodarczych, kierunku rozwoju miasta, zaproponowanych rozwiązań urbanistycznych, po pomysł na ich implementacje w tak trudnych warunkach. Uwagę w tym wszystkim przykuwa szczególnie jeden obiekt przedstawiony na wizualizacjach.
jeden z atraktorów kulturowych w dzielnicy
© Kadr z filmu promującego projekt Nowego Miasta (Urząd Miasta Krakowa)
Kraków – Reyjkjavik
Odległość pomiędzy stolicą Małopolski a stolicą Islandii wydaje się topnieć, gdy spojrzymy na wizualizację „Nowego Miasta”. Zaproponowany w koncepcji dla tego obszaru budynek kulturalny usytuowany we wschodniej części kompleksu na głównej osi założenia przypomina realizację The Harpa Concert Hall w Reykjaviku, projektu pracowni Henning Larsen Architects. Zarówno układ bryły z charakterystycznym rozdzieleniem na dwie części, jak i samo rozwiązanie elewacji wskazuje na bezpośrednią „inspirację” ikonicznym pomysłem duńskiej pracowni.
W odpowiedzi na nasze pytanie dotyczące wykorzystania projektu Wydział Planowania Przestrzennego, który zlecił wykonanie wizualizacji, odpowiedział:
W filmie promującym projekt mpzp obszaru „Nowe Miasto” nie został wykorzystany projekt Opery w Reyjkjaviku projektu Henning Larsen Architects, ponieważ zgodnie z warunkami umowy z wykonawcą zewnętrznym, który sporządził na zlecenie gminy wizualizację projektowanego układu urbanistycznego. Wykonawca był zobligowany m. in. do spełnienia następujących warunków:
1. oświadcza, że nabędzie wszelkie wymagane prawem prawa autorskie, zezwolenia i licencje wymagane do stworzenia Spotu wraz z częściami składowymi, umożliwiające jego prawidłowe funkcjonowanie i użytkowanie oraz korzystanie i rozporządzanie przez Zamawiającego (…).
2. zapewnia, że Spot nie będzie naruszać praw majątkowych, praw pokrewnych, ani osobistych osób trzecich.
Spot został zamówiony w celu przykładowego zilustrowania projektowanego planem układu urbanistycznego, a nie konkretny wygląd przyszłych obiektów. Na tej konkretnej wizualizacji pokazano główną oś założenia, która z jednej strony kończy się przykładowym reprezentacyjnym obiektem kultury (na pierwszym planie), a z drugiej przykładowym obiektem sportowym, a nie konkretnym obiektem będącym do realizacji.”
Jak reagują na tę odpowiedź autorzy projektu w Reykjaviku? O wypowiedź poprosiliśmy Mateusza Mastalskiego z pracowni Henning Larsen Architects.
„Wykorzystanie projektu innej firmy architektonicznej nie jest najlepszą praktyką w branży, jest to bardzo mylące. Nawet jeśli rozumiemy, że jest to reprezentacja atraktora kulturowego w ramach masterplanu, projekt został wyraźnie wykorzystany do celów komercyjnych i może prowadzić ludzi do przekonania, że byliśmy zaangażowani w proces tworzenia masterplanu — a tak nie było.
(oryginał: Using another architecture company”s project is not best practice in the industry, it is very misleading. Even though we understand it is a representation of a cultural attractor within a masterplan, the project has clearly been used for commercial purposes and might lead people to believe we were involved in the masterplan process – which we were not.)
Harpa Concert Hall w Reykjaviku
fot. Ivan Sabljak | © Wikimedia Commons CC-BY SA 3.0.
plagiat nie wróży dobrze
Nawet jeśli wykorzystano islandzki budynek jako przykład, a nie konkretny obiekt do realizacji, trudno nie zadać pytania, czy naprawdę w kontekście problemów wizerunkowych „Nowego Miasta” Urząd nie powinien uważniej przyglądać się takim szczegółom? Wykorzystanie projektu duńskiej pracowni może sugerować jej udział w procesie projektowym, co nie jest prawdą i nie pomoże tu nawet fakt, że to tylko sugestia w formie wizualizacji, a nie konkretny plan.
film „Multifunkcyjne zielone miasto powstanie na południu Krakowa” promujący koncepcję
© Miasto Kraków
Podstawową kwestią wciąż pozostaje to, czy Kraków, miasto aspirujące do miana światowej metropolii, powinien pozwolić sobie na takie „inspiracyjne zapożyczenia”, nawet w postaci atraktora kulturowego. Wykorzystanie projektu Henning Larsen Architects nie powinno mieć miejsca, jeśli miasto naprawdę myśli o budowaniu realnej światowej renomy, nie mówiąc o budowie Nowego Miasta.
