Projekt azylu dla samotnych matek w miejscu dawnego dworca towarowego we Wrocławiu

Dobrawa Bies

06 grudnia '21

Azyl dla samotnych matek we Wrocławiu

...

+19

Apolonia Slesarow z Wydziału Architektury Politechniki Wrocławskiej postanowiła zaprojektować azyl dla samotnych matek z dziećmi. Obiekt zapewniający ochronę i utracone poczucie bezpieczeństwa miałby powstać na terenie dawnego dworca towarowego we Wrocławiu. Teren pokojelowy autorka przemieniła w miejsce pełne zieleni, światła i przyjaznych przestrzeni. Praca została doceniona przez jury konkursu Architektura Betonowa 2021, które przyznało jej główną nagrodę (ex aequo).

Projekt pt. „Way station: Asylum for single Mother with Child, Wroclaw” („Przystanek. Azyl samotnej matki z dzieckiem, Wrocław”) został przygotowany jako praca dyplomowa magisterska pod kierunkiem dr Ady Kwiatkowskiej.

Azyl dla samotnych matek otrzymał Nagrodę Główną w konkursie Architektura Betonowa 2021

„Jak architektura i miasta działają dla kobiet?” — to pytanie postawiła w latach 80. ubiegłego wieku przez feministyczna grupa architektek, znana jako Matrix. Dyskusja wciąż trwa, a rozważania te dotyczą nie tylko kobiet, ale też innych równoprawnych użytkowników miast, jak osoby niepełnosprawne, seniorzy czy dzieci. Wśród tych kobiet, znajdują się również samotne matki z dziećmi, które stawiają czoła problemom, żyjąc i poruszając się w mieście, po jego dzielnicach, i we własnych domach. Borykają się z odnalezieniem swojej tożsamości jako matki, ale także jako kobiety. W tej selektywnej grupie samotnych matek możemy znaleźć kobiety, które doświadczyły przemocy, i które znalazły w sobie odwagę, aby uciec od swoich oprawców. Większość z nich to osoby dotknięte głęboką traumą, pozostawione same ze swoimi dziećmi, często odrzucone nawet przez swoje rodziny. Pragną one jednak prowadzić godne życie i zapewnić je takie swoim pociechom — mówi Apolonia Slesarow.

Azyl dla samotnych matek mógłby powstać w miejscu dawnego dworca towarowego

wrocławski azyl

Praca absolwentki Politechniki Wrocławskiej pt. „Przystanek: Azyl samotnej matki z dzieckiem, Wrocław” to idea, której odbiorcami są samotne matki z dziećmi oraz inne osoby czy rodziny, które, jak twierdzi autorka społeczeństwo postrzega jako margines społeczny. Projekt przybrał formę azylu, który w pierwszej kolejności ma zapewnić ochronę i utracone poczucie bezpieczeństwa.

Autorka postanowiła, że obiekt będzie z jednej strony zapewniał prywatność i dawał poczucie izolacji od problemów świata zewnętrznego, ale z drugiej stwarzał też szanse nauczenia się życia w społeczeństwie i zintegrowania z innymi. Dlatego ważne dla niej było to, by zlokalizować go w centrum Wrocławia. Azyl mógłby powstać na skrzyżowaniu ulic Pułaskiego i Małachowskiego, na terenie pokolejowym dawnego dworca towarowego, niedaleko planowanego osiedla deweloperskiego. Wybranie miejsce spełniło najważniejsze założenia: możliwość ukrycia obiektu daleko od zgiełku, przy jednoczesnym zapewnieniu łatwego dostępu do centrum miasta, usług i życia społecznego.

Jak mówi autorka: Azyl jako metaforyczny „przystanek” oparty jest na trzech kluczowych ideach:
idei muru, architektury jako ogrodu i architektonicznego haiku

przystanek

Azyl składa się z trzech obiektów, każdy o innej formie, wysokości, funkcji i dostępności dla osób z zewnątrz. Wszystkie zostały połączone się ze sobą murem. Pierwszy z obiektów to budynek użyteczności publicznej, kolejny spełnia funkcje warsztatowe, a trzeci mieszkalne. Autorka zastosowała perforację w ścianach azylu, dzięki którym nie byłyby odbierane jako „surowe”. Otwory wypełniła kostkami o boku 15 cm, co skutkowałoby ciekawą grą światła i cienia w całym kompleksie budynków. Cały azyl miałby prawie 2,5 tys. metrów kwadratowych powierzchni użytkowej i otaczałoby go ponad 10 tys. metrów kwadratowych powierzchni zielonych w formie parku i ogrodów.

azyl składa się z trzech obiektów

„Przystanek”, metafora zawarta w tytule, odnosi się do charakterystycznego kontekstu, jakim jest rozbudowana infrastruktura kolejowa. Określenie to także podkreśla charakter projektowanego miejsca. Azyl powinien być tylko przystankiem w życiu jego użytkowników. Azyl jako metaforyczny „przystanek” oparty jest na trzech kluczowych ideach: idei muru, architektury jako ogrodu i architektonicznego haiku. Mur jest symbolem bezpieczeństwa. Jego struktura w projekcie zmienia swój charakter: raz zachowuje się tylko jak ściana i bariera pomiędzy światem zewnętrznym a światem wewnętrznym azylu. Następnie mur działa jako korytarz i przejście, które raz jest ścieżką zewnętrzną, by zaraz zmienić się w wewnętrzną komunikację. Mur przemienia się również w całą strukturę budynku i staje się blokiem. Idea nazwana „architektonicznym haiku” skupia się na detalach takich jak tekstura ściany czy ruch światła. Jak w japońskiej poezji (haiku), uwaga odbiorcy powinna skupić się tylko na jednym zjawisku i pozwolić mu zapomnieć o otaczającym go świecie — tłumaczy architektka.

natura potraktowana jest w projekcie jako element terapeutyczny

terapeutyczna rola zieleni

Naturę w projekcie autorka potraktowała jako element terapeutyczny i wprowadziła ją jako architecture as gardening. Idea zakłada użycie tylko pojedynczych elementów zieleni, które w Azylu są symboliczne i uwypuklone. Całość tworzy kompozycję, która opiera się na zabawie elementami, takimi jak światło i cień, zróżnicowane nawierzchnie, otwarcia i zamknięcia kompozycyjne. Wnętrze parteru Apolonia wypełniła elementami zieleni, które ukryła pomiędzy wolnostojącymi ścianami. W ten sposób powstał zielony ogród wypełniony kwiatami czy zimowy ogród ukryty w „Jaskini”, czyli przestrzeni w parterze jednego z projektowanych budynków. Można odnaleźć miejsca dedykowane jednostkom oraz przestrzenie przeznaczone dzieciom i ich aktywnościom. Wszystkie jednak mają za zadanie stymulację percepcji i emocji mieszkańców.

na terenie azylu oprócz mieszkań znajduje się również centrum terapeutyczne i warsztatowe

centrum terapeutyczne i warsztatowe

Pierwszy projektowany obiekt to budynek atrialny i jako jedyny ma charakter w pełni publiczny, umożliwiając osobom spoza kompleksu na wejście i spotkanie z mieszkańcami. Pełni funkcję centrum terapeutycznego oferującego pomoc psychologiczną wszystkim, którzy jej szukają. Wnętrza przystosowane są do przeprowadzenia warsztatów, wykładów i seminarium. Przestrzeń działa jako miejsce integracji dla wszystkich, którzy szukają pomocy. Drugie piętro budynku połączono z murem i dwoma pozostałymi strukturami.

Drugi budynek to pawilon o układzie amfiladowym, który umożliwia swobodną organizację różnych warsztatów artystycznych. Kobiety mieszkające w azylu mogłyby nauczyć się nowych umiejętności, które staną się ich nową pasją lub sposobem na zarobek. Dach obiektu jest dostępny i umożliwia wejście na mur.

w projekcie bardzo ważna jest rola światła

dom dla samotnych matek

Trzeci element założenia to budynek mieszkalny dla matek z dziećmi, znajdują się w nim również mieszkania socjalne. Parter obiektu architektka pozostawiła otwatry i zaprojektowała trzy piony komunikacyjne. Wejście dla lokatorów mieszkań socjalnych znajduje się od zewnątrz, od strony parku. Kobiety natomiast dostają się do obiektu od wewnątrz, przestrzeń ta jest dostępna jedynie dla matek z dziećmi.

w budynku znajdują się zarówno mieszkania dla samotnych matek, jak i lokale socjalne

Głównym pomysłem Apolonii było stworzenie przestrzeni oferującej utraconą prywatność, którą matki będą mogły nazwać „ich własną”. Pierwsze i drugie piętro przeznaczone jest na lokale dla samotnych matek. Każdy z nich składa się z pokoju mamy i pokoju dziecka oraz łazienki, aneksu kuchennego i niewielkiej przestrzeni użytkowej. Pośrodku korytarza z mieszkaniami znalazłyby się pralnia i przestrzeń wspólna z dużą kuchnią. Piętro wyżej mieszkanki mogłyby korzystać z pomieszczenia do spotkań i stamtąd też mogłyby przechodzić korytarzem do budynku użyteczności publicznej.

dach to przestrzeń do spotkań sąsiedzkich, a parter to miejsce zabaw dzieci

Poziomy od 3 do 6 zostały przeznaczone na modułowe mieszkania socjalne. Autorka zaprojektowała sześć modułów, z czego dwa jako dwupoziomowe przeznaczone dla rodzin wielodzietnych lub wielopokoleniowych. Każdy moduł wyposażono w zieloną loggię. Parter budynku mieszkalnego jest miejscem spotkań i zabawy dla matek i dzieci, natomiast dach przeznaczony został na miejsce sąsiedzkich spotkań (lokatorów mieszkań socjalnych) i uprawę roślin.