Warunki techniczne

Treść pytań

1. Jak liczyć powierzchnię „do sprzedaży”, określaną np. w karcie mieszkań stanowiącej załącznik do umowy deweloperskiej, w domach jednorodzinnych i w lokalach mieszkalnych — na poddaszach z pochyłym sufitem. Pytanie wynika z rozbieżności w istniejących przepisach?

2. Czy uwaga do tabeli określającej wysokość pomieszczeń przeznaczonych na pobyt ludzi w § 72.1. warunków technicznych: (…) Przestrzeni o wysokości poniżej 1,9 m nie zalicza się do odpowiadającej przeznaczeniu danego pomieszczenia) ma wpływ na powierzchnię co najmniej jednego pokoju w mieszkaniu, określoną w § 94 ust.2. tychże warunków jako nie mniejszą niż 16 metrów kwadratowych?

Stan prawny

Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie wraz z późniejszymi zmianami stanowi:

§ 72.1.
Wysokość pomieszczeń przeznaczonych na pobyt ludzi powinna odpowiadać wymaganiom określonym w poniższej tabeli, jeżeli przepisy odrębne, w tym dotyczące pomieszczeń pracy i pomieszczeń służby zdrowia, nie określają innych wymagań:

Rodzaj pomieszczenia (sposób użytkowania) minimalna wysokość w świetle [m]

Pokoje w bud. mieszk. oraz sypialnie 1-4 osobowe w bud. zamieszkani zbiorowego 2,5*

Pokoje na poddaszu w bud. jednorodz. i mieszkalnych zagrodowych oraz w budynkach rekreacji indywidualnej 2,2*

Przy stropach pochyłych jest to wysokość średnia liczona między największą a najmniejszą wysokością pomieszczenia, lecz nie mniejszą niż 1,9m. Przestrzeni o wysokości poniżej 1.9m nie zalicza się do odpowiadającej przeznaczeniu danego pomieszczenia.

Rozporządzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 25 kwietnia 2012 r. w sprawie szczegółowego zakresu i formy projektu budowlanego wraz z późniejszymi zmianami stanowi:

§ 11.

1. Projekt architektoniczno-budowlany obiektu budowlanego powinien zawierać zwięzły opis techniczny oraz część rysunkową.

2. Opis techniczny, o którym mowa w ust. 1, sporządzony z uwzględnieniem § 7, powinien określać:

2) w stosunku do budynku mieszkalnego jednorodzinnego i lokali mieszkalnych — zestawienie powierzchni użytkowych obliczanych według Polskiej Normy, o której mowa w par.8 ust.22 pkt 9, z uwzględnieniem następujących zasad:

a) przez lokal mieszkalny należy rozumieć wydzielone trwałymi ścianami w obrębie budynku pomieszczenie lub zespół pomieszczeń przeznaczonych na stały pobyt ludzi, które wraz z pomieszczeniami pomocniczymi służą zaspokajani ich potrzeb mieszkaniowych,

b) powierzchnię pomieszczeń lub ich części o wysokości w świetle równej lub większej od 2,20m należy zaliczać do obliczeń w 100%, o wysokości równej lub większej od 1,40m, lecz mniejszej od 2,20m – w 50%, natomiast o wysokości mniejszej od 1,40m pomija się całkowicie.

Opinia

1.Przepisy dotyczące określania minimalnych wysokości pomieszczeń przeznaczonych na pobyt ludzi zawarte w Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych jakim powinny odpowiadać budynku i ich usytuowanie podają ogólne ich zasady. Nie dotyczą one zasad obliczania powierzchni, a w cytowanym § 72.1 wyraźnie zaznaczono: „…jeżeli przepisy odrębne (…) nie określają innych wymagań…”

Zawarte w Rozporządzeniu Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 25 kwietnia 2012 r. w sprawie szczegółowego zakresu i formy projektu budowlanego zasady obliczania powierzchni użytkowych w budynkach mieszkalnych i lokalach użytkowych należy traktować jako przepisy odrębne. Zasady zawarte w pierwszym z cytowanych rozporządzeń dotyczą ustalenia wysokości pokoi w budynkach mieszkalnych wielorodzinnych, zamieszkania zbiorowego jednorodzinnych, mieszkalnych zagrodowych i rekreacji indywidualnej, natomiast określone w drugim cytowanym rozporządzeniu służą do określenia sposobu obliczania powierzchni użytkowej lokali mieszkalnych.

Tak więc przy obliczaniu powierzchni „do sprzedaży” lokali mieszkalnych w budynkach jednorodzinnych i wielorodzinnych należy się kierować ustaleniami zawartymi w rozporządzeniu w sprawie szczegółowego zakresu i formy projektu budowlanego.

Do karty mieszkań stanowiącej załącznik do Umowy deweloperskiej należy wpisać informację : „Pomiaru powierzchni dokonano zgodnie z obowiązującymi przepisami: Rozporządzeniem Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 25 kwietnia 2012 r. w sprawie szczegółowego zakresu i formy projektu budowlanego wraz z późniejszymi zmianami oraz Polską Normą: PN ISO — 9836: 1997.”

2. W odniesieniu do warunku zapewnienia w mieszkaniu co najmniej jednego pokoju o powierzchni minimalnej nie mniejszej niż 16 metrów kwadratowych, określenie przestrzeni o wysokości poniżej 1,9 m jako nieodpowiadającej przeznaczeniu danego pomieszczenia w świetle zasad obliczania powierzchni użytkowej przedstawionych w Rozporządzeniu Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 25 kwietnia 2012 r. w sprawie szczegółowego zakresu i formy projektu budowlanego — nie wpływa na sposób obliczenia tej powierzchni, należy obliczać ją zgodnie ze wspomnianymi zasadami.

W będącym obowiązywać prawdopodobnie od 1. 01. 2018 roku nowym Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury i Budownictwa, zmieniającym rozporządzenie w sprawie warunków technicznych jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, warunek dotyczący pokoju 16-metrowego zastąpiony zostanie minimalną powierzchnią użytkową mieszkania ( 25 metrów kwadratowych). Tutaj również obowiązujące będą — o ile te zapisy nie ulegną zmianie — zasady obliczania powierzchni użytkowej zawarte w Rozporządzeniu (…) w sprawie szczegółowego zakresu i formy projektu budowlanego.

(MB,WZ,MB)

Niniejszy dokument nie stanowi oficjalnej wykładni przepisów prawa i nie może być stosowany jako podstawa prawna do rozstrzygnięć w indywidualnych sprawach. Opinie i propozycje zawarte w stanowiskach Małopolskiej Okręgowej Izby Architektów RP należy traktować jako materiał pomocniczy.

Kraków, 2 listopada 2017 r.

Treść zapytania

Zwracam się o wydanie interpretacji definicji kondygnacji podziemnej zawartej w paragrafie 3 pkt 17 przepisów rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. z 2002 r. Nr 75, poz. 690, z późn. zm.) Tekst ujednolicony — uwzględniający zmiany wprowadzone Dz. U. z 8 grudnia 2017 r. poz. 2285.

Paragraf 3 pkt 17:
§ 3 Definicje
Ilekroć w rozporządzeniu jest mowa o:
[…]

17. kondygnacji podziemnej – należy przez to rozumieć kondygnację zagłębioną poniżej poziomu przylegającego do niej terenu co najmniej w połowie jej wysokości w świetle, a także każdą usytuowaną pod nią kondygnację;

Zgodnie z wprowadzonymi zmianami usunięto zapis odnośnie zakresu, w którym kondygnacja powinna być zagłębiona poniżej terenu. Definicja kondygnacji podziemnej przed nowelizacją:

17. kondygnacji podziemnej – należy przez to rozumieć kondygnację zagłębioną ze wszystkich stron budynku, co najmniej w połowie jej wysokości w świetle poniżej poziomu przylegającego do niej terenu, a także każdą usytuowaną pod nią kondygnację;

Według uzasadnienia zmiana definicji miała uwzględniać specyficzne warunki projektowania (np. na terenach górskich oraz garaży „zagłębionych” posiadających z jednej strony wjazd).

W obu przypadkach definicji kondygnacji podziemnej (przed zmianą i po zmianie) pojawiały się różne nadinterpretacje i niejednoznaczności. Przykładowo:

— wg starej definicji występowanie w obiekcie bramy wjazdowej do garażu lub wejścia z zewnątrz do piwnic (wymagających rampy zjazdowej lub schodów) uznawano za niedopuszczalny w kondygnacjach podziemnych — brak ich zagłębienia ze wszystkich stron, co najmniej do połowy wysokości w świetle.

— lokalizacja budynku na stoku — stara definicja wymuszała zaliczenie najniższej kondygnacji jako nadziemnej, jeżeli od strony podnóża wzniesienia nie była ona zagłębiona co najmniej do połowy jej wysokości. Powszechnie stosowanym rozwiązaniem było obsypanie odsłoniętej ściany, wykonanie skarpy i wyrównanie nachylonego stoku (tak, aby krajobraz dostosować do budynku, skoro odwrotnie było trudniej).

Przed nowelizacją warunkiem koniecznym było zagłębienie ze wszystkich stron budynku. Obecnie w myśl wprowadzonych zmian wystarczające jest zagłębienie co najmniej w połowie wysokości jedynie części kondygnacji, aby uznać kondygnację za podziemną. Obie definicje w swojej prostocie nie przystają do złożoności i różnorodności wielu rozwiązań projektowych, których stosowanie jest często konieczne i uzasadnione.

Czy zgodnie z nową definicją wystarczy zagłębienie co najmniej w połowie wysokości na fragmencie kondygnacji, aby uznać kondygnację jako podziemną? Czy wystarczy, aby tylko niewielki odcinek (np. narożnik budynku) był zagłębiony w połowie, aby uznać kondygnację za podziemną? Czy wręcz przeciwnie definicja dotyczy kondygnacji jako całości, a nie tylko jej poszczególnych fragmentów?

Proszę o określenie, jak należy interpretować zapis definicji kondygnacji podziemnej i jaki warunek musi zostać spełniony, aby uznać / nie uznać kondygnacji za kondygnację podziemną.

Podstawa prawna

Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (stan prawny na 1 stycznia 2018 r.).

§3.
Ilekroć w rozporządzeniu jest mowa o:

17) kondygnacji podziemnej – należy przez to rozumieć kondygnację zagłębioną poniżej poziomu przylegającego do niej terenu co najmniej w połowie jej wysokości w świetle, a także każdą usytuowaną pod nią kondygnację;

18) kondygnacji nadziemnej – należy przez to rozumieć każdą kondygnację niebędącą kondygnacją podziemną.

§6.
Wysokość budynku, służącą do przyporządkowania terenu budynkowi odpowiednich wymagań rozporządzenia, mierzy się od poziomu terenu przy najniżej położonym wejściu do budynku lub jego części, znajdującym się na pierwszej kondygnacji nadziemnej budynku, do górnej powierzchni najwyżej położonego stropu, łącznie z grubością izolacji cieplnej i warstwy ją osłaniającej, bez uwzględnienia wyniesionych ponad tę płaszczyznę maszynowni dźwigów i innych pomieszczeń technicznych, bądź do najwyżej położonego punktu stropodachu lub konstrukcji przekrycia budynku znajdującego się bezpośrednio nad powierzchniami przeznaczonymi na pobyt ludzi.

§73.
1. W pomieszczeniach na stały pobyt ludzi poziom podłogi powinien znajdować się powyżej lub być równy poziomowi terenu przy budynku.

Opinia

Zmieniona definicja kondygnacji podziemnej pominęła określenie „zagłębioną ze wszystkich stron budynku”, pozostawiając jednak zapis „kondygnację”, a nie np. „fragment kondygnacji”. Nie uwzględniony został, składany przez środowisko architektów postulat „średniej wysokości” dla zagłębienia, który pozwalałby na rozsądne interpretacje kondygnacji podziemnej oraz możliwości lokalizowania w nich pomieszczeń na pobyt ludzi w terenach górskich i innych nietypowych rozwiązaniach. W aktualnym brzmieniu nadal zagłębienie dotyczy całości kondygnacji, a nie jej fragmentu, choć już nie określono, że jest to wymagane w co najmniej połowie jej wysokości z każdej strony.

W związku z tym interpretacja jest zależna od konkretnej sytuacji. Pomimo braku jednoznacznego sprecyzowania, jeżeli kondygnacja jest w znacznej części zagłębiona co najmniej w połowie wysokości, a na części to zagłębienie jest mniejsze, to nadal zgodnie z logiczną interpretacją zapisu, będzie to kondygnacja podziemna.

Pomocna przy interpretacji definicji kondygnacji podziemnej może być definicja wysokości budynku (§6 warunków technicznych), mówiąca o mierzeniu jej od poziomu terenu przy najniżej położonym wejściu do budynku lub jego części, znajdującym się na pierwszej kondygnacji nadziemnej budynku. Istotne jest tu określenie „poziom terenu przy najniżej położonym wejściu”. Oznacza to, że nie jest ważny poziom samego wejścia, a tym bardziej wjazdu do garażu, ale terenu przy nim położonego. Tak więc, bez względu na to, czy wejście jest po schodach do drzwi lub wjazd rampą do bramy, a także czy zejście jest po schodach, a zjazd rampą do bramy, to istotny jest poziom terenu położonego przy wejściu lub wjeździe, a nie w miejscu wejścia lub wjazdu. Ani schody ze spocznikiem, ani rampa wjazdowa nie są wyznacznikami poziomu terenu i nie mogą być wyznacznikiem do kwalifikacji, czy jest to kondygnacja podziemna, czy nadziemna.

Zespół Rzeczoznawców wraz z Zespołem ds. Legislacji przy radzie MPOIA zauważają problemy związane z brakiem jednoznaczności i spójności definicji w zapisach w warunkach technicznych i opracowały we współpracy z Komisją ds. Legislacji KRIA propozycje ich zmian.

Załącznik

Propozycja korekty wybranych przepisów obowiązującego rozporządzenia w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie.
Opracowanie: Zespół ds. legislacji MPOIA oraz KL KRIA z dnia 13.03.2018 r.

(WD)

Niniejszy dokument nie stanowi oficjalnej wykładni przepisów prawa i nie może być stosowany jako podstawa prawna do rozstrzygnięć w indywidualnych sprawach. Opinie i propozycje zawarte w stanowiskach Małopolskiej Okręgowej Izby Architektów RP należy traktować jako materiał pomocniczy.

Kraków, 25 maja 2018 r.

Treść zapytania

W jaki sposób należy podczas opracowywania projektów architektoniczno-budowlanych określać poszczególne części składowe powierzchni netto tj. powierzchnię ruchu i pow. usługowo-techniczną w budynkach mieszkalnych jednorodzinnych i lokalach mieszkalnych oraz powierzchnię użytkową, ruchu i usługowo-techniczną w pozostałych budynkach w pomieszczeniach z pochyłym stropem (pom. na poddaszu).

Pytanie 1. Pytanie dotyczy obliczania pow. ruchu i pow. usługowo-technicznej w budynku mieszkalnym jednorodzinnym lub lokalu mieszkalnym – czy przy obliczaniu pow. ruchu lub pow. usługowo-technicznej w pomieszczeniu z pochyłym stropem należy wziąć pod uwagę zapisy §11 ust. 2 pkt 2) ppkt b) rozporządzenia w sprawie szczegółowego zakresu i formy projektu budowlanego, czy dotyczy to tylko obliczania powierzchni użytkowej?

Pytanie 2. Pytanie dotyczy obliczania powierzchni użytkowej, ruchu i usługowo-technicznej w pozostałych budynkach – czy przy obliczaniu w/w powierzchni uwzględnia się zapisy WT §72 ust.1 i przy sumowaniu powierzchni użytkowej, ruchu i usługowo-technicznej odejmuje się lub osobno uwzględnia powierzchnie pomieszczeń o wysokości poniżej 1,9 m?

Pytanie 3. W przypadku budynków z lokalami mieszkalnymi w których pow. użytkową oblicza się z uwzględnieniem §11 ust. 2 pkt 2) ppkt b) rozporządzenia w sprawie szczegółowego zakresu i formy projektu budowlanego, powierzchnie poza lokalami mieszkalnymi takie jak pow. ruchu lub pow. innych lokali niemieszkalnych w tym samym budynku należy obliczać pomijając zapisy §11 ust. 2 pkt 2) ppkt b) rozporządzenia w sprawie szczegółowego zakresu i formy projektu budowlanego tj. obliczać w całości zgodnie z powierzchnią podłogi wg normy PN-ISO 9836:1997.

Pytanie 4. Według jakiej normy obliczać wskaźniki powierzchniowe, czy według normy PN-ISO 9836:2015, która zastąpiła normę ISO 9836:1997 czy normy ISO 9836:1997 ?

Podstawa prawna

[1] Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz.U. z 2015 r. poz. 1422 - tekst jednolity).
[2] Rozporządzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 25 kwietnia 2012 roku w sprawie szczegółowego zakresu i formy projektu budowlanego (Dz.U. z 2012 r. poz. 462 z późniejszymi zmianami).
[3] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 roku (Dz.U. z 1997 r. nr 78 poz. 483 z późniejszymi zmianami).
[4] Ustawa z dnia 16 września 2011 r. o ochronie praw nabywcy lokalu mieszkalnego lub domu jednorodzinnego Dz.U. 2011 Nr 232 poz. 1377 (Dz.U. z 2017 r. poz. 1468 - tekst jednolity)
[5] Ustawa z dnia 21 czerwca 2001 roku o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (Dz.U. z 2016 r. poz. 1610 - tekst jednolity).
[6] Ustawa o normalizacji z dnia 3 kwietnia 1993 r. (Dz.U. Nr 55, poz. 251 z późn. zm. – uchylona 01.01.2003r)
[7] Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 4 marca 1999 roku w sprawie wprowadzenia obowiązku stosowania niektórych Polskich Norm (Dz.U. z 1999 r. nr 22 poz. 209 - uchylony).
[8] Ustawa z dnia 12 września 2002 roku o normalizacji (Dz.U. z 2002 r. Nr 169, poz. 1386 z późn. zm.)
[9] Stanowisko Polskiego Komitetu Normalizacyjnego w kwestii dobrowolności stosowania Norm,
[10] Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane (Dz. U. z 2013 r., poz. 1409, z późn. zm.)
[11] Pismo Ministra Infrastruktury i Rozwoju nr DM.III.054.5.2015.PK z dnia 2 marca 2015 r. (w załączeniu)
[12] Pismo Departamentu Rynku Budowlanego i Techniki, nr BRIp-024-8/10 z dnia 20 kwietnia 2010 

Opinia Zespołu Rzeczoznawców

Pytanie 1.

Pytanie dotyczy obliczania pow. ruchu i pow. usługowo-technicznej w budynku mieszkalnym jednorodzinnym lub lokalu mieszkalnym – czy przy obliczaniu pow. ruchu lub pow. usługowo-technicznej w pomieszczeniu z pochyłym stropem należy wziąć pod uwagę zapisy §11 ust. 2 pkt 2) ppkt b) rozporządzenia w sprawie szczegółowego zakresu i formy projektu budowlanego, czy dotyczy to tylko obliczania powierzchni użytkowej?
W Rozporządzeniu [2] Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 25 kwietnia 2012 r. w sprawie szczegółowego zakresu i formy projektu budowlanego (tekst ujednolicony Dz. U. z 2015r., poz. 1554) jest następujące przywołanie zasad normy PN-ISO 9836:1997:

§ 11.
Ust. 1. Projekt architektoniczno-budowlany obiektu budowlanego powinien zawierać zwięzły opis techniczny oraz część rysunkową.
Ust 2. Opis techniczny, o którym mowa w ust. 1, [...], powinien określać:
[...]

2) w stosunku do budynku mieszkalnego jednorodzinnego i lokali mieszkalnych - zestawienie powierzchni użytkowych obliczanych według Polskiej Normy, PN-ISO 9836:1997, z uwzględnieniem następujących zasad:
[...]

b) powierzchnię pomieszczeń lub ich części o wysokości w świetle równej lub większej od 2,20 m należy zaliczać do obliczeń w 100%, o wysokości równej lub większej od 1,40 m, lecz mniejszej od 2,20 m - w 50%, natomiast o wysokości mniejszej od 1,40 m pomija się całkowicie;”

Odpowiedź na pytanie 1

W Rozporządzeniu [2] mowa jest o powierzchniach użytkowych, a Polska Norma, PN-ISO 9836:1997 nie zalicza pow. ruchu czy pow. usługowej do powierzchni użytkowej traktując je jako odrębne powierzchnie.
Wobec powyższego zapisy §11 ust. 2 pkt 2) ppkt b) Rozporządzenia [2] dotyczą tylko obliczania powierzchni użytkowej.
Należy równocześnie mieć na uwadze, że zgodnie z zapisem:

§ 14 Rozporządzenia [2] mogą być one stosowane wyłącznie w przypadku budynków mieszkalnych jednorodzinnych i lokali mieszkalnych, objętych pozwoleniem na budowę wydanym na podstawie wniosku złożonego po wejściu w życie
Rozporządzenia [2].

§ 15 Rozporządzenia [2] powyższych zasad nie stosuje się podczas obliczania powierzchni użytkowej, w związku z realizacją procesów nadbudowy, rozbudowy, przebudowy i zmiany sposobu użytkowania budynków mieszkalnych jednorodzinnych i lokali mieszkalnych, jeżeli zasady te nie były stosowane w tych budynkach i lokalach oddanych do użytkowania przed dniem wejścia w życie rozporządzenia [2].

Pytanie 2
Pytanie dotyczy obliczania powierzchni użytkowej, ruchu i usługowo-technicznej w pozostałych budynkach – czy przy obliczaniu w/w powierzchni uwzględnia się zapisy WT §72 ust.1 i przy sumowaniu powierzchni użytkowej, ruchu i usługowo-technicznej odejmuje się lub osobno uwzględnia powierzchnie pomieszczeń o wysokości poniżej 1,9 m?

Rozporządzenie [1] Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz.U. z 2015 r. poz. 1422 - tekst jednolity).
§ 72.

1. Wysokość pomieszczeń przeznaczonych na pobyt ludzi powinna odpowiadać wymaganiom określonym w poniższej tabeli, jeżeli przepisy odrębne, w tym dotyczące pomieszczeń pracy i pomieszczeń służby zdrowia, nie określają innych wymagań:

Rodzaj pomieszczenia (sposób użytkowania) minimalna wysokość w świetle [m]
[...]

Pokoje w bud. mieszk. oraz sypialnie 1-4 osobowe w bud. zamieszkani zbiorowego 2,5*

Pokoje na poddaszu w bud. jednorodz. i mieszkalnych zagrodowych oraz w budynkach rekreacji indywidualnej 2,2*
[...]

Przy stropach pochyłych jest to wysokość średnia liczona między największą a najmniejszą wysokością pomieszczenia, lecz nie mniejszą niż 1,9m. Przestrzeni o wysokości poniżej 1.9m nie zalicza się do odpowiadającej przeznaczeniu danego pomieszczenia.

Odpowiedź na pytanie 2

Odpowiedź na powyższe pytanie częściowo została udzielona w opinii nr ZR 57 Zespołu Rzeczoznawców przy Radzie Małopolskiej Okręgowej Izby Architektów RP z dnia 2.11.2017 r. Brzmi ona następująco:

„Przepisy dotyczące określania minimalnych wysokości pomieszczeń przeznaczonych na pobyt ludzi zawarte w Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych jakim powinny odpowiadać budynku i ich usytuowanie podają ogólne ich zasady. Nie dotyczą one zasad obliczania powierzchni, a w cytowanym par.72.1 wyraźnie zaznaczono: „…jeżeli przepisy odrębne [...] nie określają innych wymagań…”

Zawarte w Rozporządzeniu Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 25 kwietnia 2012 r. w sprawie szczegółowego zakresu i formy projektu budowlanego zasady obliczania powierzchni użytkowych w budynkach mieszkalnych i lokalach użytkowych należy traktować jako przepisy odrębne. Zasady zawarte w pierwszym z cytowanych rozporządzeń dotyczą ustalenia wysokości pokoi w budynkach mieszkalnych wielorodzinnych, zamieszkania zbiorowego, jednorodzinnych, mieszkalnych zagrodowych i rekreacji indywidualnej, natomiast określone w drugim cytowanym rozporządzeniu służą do określenia sposobu obliczania powierzchni użytkowej lokali mieszkalnych. Tak więc przy obliczaniu powierzchni „do sprzedaży” lokali mieszkalnych w budynkach jednorodzinnych i wielorodzinnych należy się kierować ustaleniami zawartymi w rozporządzeniu w sprawie szczegółowego zakresu i formy projektu budowlanego.”

Zgodnie z § 72.1 Rozporządzenia [1] przestrzeni o wysokości poniżej 1,9 m nie należy zaliczać do powierzchni odpowiadającej przeznaczeniu danego pomieszczenia. Przepisy Rozporządzenia [2], w sprawie szczegółowego zakresu i formy projektu budowlanego, przewidują korzystanie z normy PN-ISO 9836:1997 jedynie w zakresie obliczania powierzchni użytkowych budynków jednorodzinnych oraz lokali mieszkalnych. Natomiast w pozostałych przypadkach, występuje dowolność stosowania norm do obliczania powierzchni, ponieważ brak jest szczegółowych regulacji prawnych odnośnie stosowania konkretnej PN. Sposób sumowania należy dostosować do wybranej normy.

Pytanie 3

W przypadku budynków z lokalami mieszkalnymi w których pow. użytkową oblicza się z uwzględnieniem §11:

2)

b) rozporządzenia w sprawie szczegółowego zakresu i formy projektu budowlanego, powierzchnie poza lokalami mieszkalnymi takie jak pow. ruchu lub pow. innych lokali niemieszkalnych w tym samym budynku należy obliczać pomijając zapisy §11 ust. 2 pkt 2) ppkt b) rozporządzenia w sprawie szczegółowego zakresu i formy projektu budowlanego tj. obliczać w całości zgodnie z powierzchnią podłogi wg normy PN-ISO 9836:1997.

Odpowiedź na pytanie 3

Przytoczony powyżej zapis §11 Rozporządzenia [2] odnosi się jedynie do powierzchni użytkowych budynku mieszkalnego jednorodzinnego i lokali mieszkalnych (innych budynków), które powinny być obliczane według Polskiej Normy PN-ISO 9836:1997. Wobec powyższego nie dotyczy on obliczania innych rodzajów powierzchni i pozostałych budynków. 

Pytanie 4

Według jakiej normy obliczać wskaźniki powierzchniowe, czy według normy PN-ISO 9836:2015, która zastąpiła normę ISO 9836:1997 czy normy ISO 9836:1997 ?

Odpowiedź na pytanie 4

W obecnej chwili sytuacja prawna dotycząca stosowania Polskich Norm nie jest jednoznacznie rozstrzygnięta.

Zgodnie z regułami wykładni prawa - akt prawny wyższego rzędu, jakim jest ustawa, wyłącza akt prawny niższego rzędu (lex superior derogat legi inferiori). Stosując tę wykładnię prawną, Polskie Normy mają jedynie charakter zaleceń i pozbawione są obligatoryjności. Dobrowolność stosowania Polskich Norm wynika z Ustawy [8] o normalizacji (Art. 5. ust. 3.), tezę tę potwierdza stanowisko PKN [11].

Z drugiej strony funkcjonuje teza, że jeżeli PN jest „powoływana w przepisach” wg Ustawy [8] o normalizacji (Art. 5. ust. 4.), to staje się integralną częścią tego przepisu i jest obowiązująca tak, jak ten przepis. Przykładem jest tutaj rozporządzenie [2] Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 25 kwietnia 2012 r. w sprawie szczegółowego zakresu i formy projektu budowlanego (Dz. U. poz. 462, z późn. zm.), które zostało wydane na podstawie upoważnienia ustawowego zawartego w art. 34 ust. 6 pkt 1 Ustawy [10] z dnia 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane (Dz. U. z 2013 r., poz. 1409, z późn. zm., Dz.U. z 2016r poz. 290 tekst jednolity z dnia 2016.03.08) - w brzmieniu zmienionym przez art. 35 ust. 1 Ustawy [4] z dnia 16 września 2011 r. o ochronie praw nabywcy lokalu mieszkalnego lub domu jednorodzinnego (Dz. U. Nr 232, poz. 1377) i zawiera w przepisach rozporządzenia [2] powołanie Polskiej Normy PN-ISO 8836:1997 Właściwości użytkowe w budownictwie. Określanie i obliczanie wskaźników powierzchniowych i kubaturowych, które zobowiązuje projektanta do projektowania w sposób zgodny z jej postanowieniami przy określaniu i obliczaniu wskaźników powierzchniowych i kubaturowych dla budynków. Pismo [11] Ministra Infrastruktury i Rozwoju nr DM.III.054.5.2015.PK z dnia 2 marca 2015 r. (w załączeniu) potwierdza tę tezę.

Z kolei w piśmie [12] Departamentu Rynku Budowlanego i Techniki, nr BRIp-024-8/10 z dnia 20 kwietnia 2010 r. adresowanym do Polskiej Izby Inżynierów Budownictwa wskazano, że Polskie Normy wycofane mogą być stosowane na równi z normami aktualnymi.

Pismo [11] zawiera także informację, że „Ustawa [8] z 24 września 2002 r. o normalizacji (Dz.U. nr 169/02, poz. 1386 z późn. zm.) stanowi w art. 5 ust. 3, że stosowanie Polskich Norm jest dobrowolne, ale jednocześnie w ust. 4 pozwala na powoływanie Polskich Norm w przepisach prawnych, co czyni te normy, w całości lub w stosownym zakresie powołania, integralną częścią tego przepisu.”

[...]

Rozporządzenie jest obowiązujące niezależnie od aktualnego statusu powołanych w nim Polskich Norm. Tak długo jak rozporządzenie nie zostanie zmienione w zakresie powołanych Polskich Norm, to zarówno normy aktualne (Eurokody), jak i wycofane (PN-B) mogą być - w zależności od decyzji projektanta - podstawą wykonania projektu budowlanego budynku.”

Uzasadnienie odpowiedzi w kontekście obecnego stanu prawnego:

[3] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 roku (Dz.U. z 1997 r. nr 78 poz. 483 z późniejszymi zmianami).

Zgodnie z Konstytucją Rzeczpospolitej Polskiej [3] Polskie Normy nie mogą być uznane za samo­dzielne źródła prawa powszechnie obowiązującego.

[4] USTAWA z dnia 16 września 2011 r. o ochronie praw nabywcy lokalu mieszkalnego lub domu jednorodzinnego Dz.U. 2011 Nr 232 poz. 1377 (tekst jednolity Dz.U. z 2017 r. poz. 1468.)

Zgodnie z ustawą [4] z dnia 16 września 2011 r. o ochronie praw nabywcy lokalu mieszkalnego lub domu jednorodzinnego (tzw. ustawa deweloperska), każda umowa deweloperska musi określać sposób pomiaru powierzchni lokalu mieszkalnego lub domu jednorodzinnego. Strony powinny więc powołać się w podpisywanej umowie na jedną z Polskich Norm, według których dokonywany będzie obmiar lokalu mieszkalnego lub domu jednorodzinnego. W Ustawie [4] nie została wskazana konkretna PN, według której należałoby przyjmować zasady obmiaru.

[5] USTAWA z dnia 21 czerwca 2001 roku o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (Dz.U. z 2016 r. poz. 1610 - tekst jednolity).

Ustawa [5] z 21 czerwca 2001r – o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego ustala podstawowe zasady przeprowadzania obmiaru budynków i ich części. Zapisy zawarte w Ustawie [5], dotyczące powierzchni użytkowej, są wiążące również z punktu widzenia katastru nieruchomości, co wynika z Rozporządzenia Ministra Rozwoju Regionalnego i Budownictwa z dnia 29 marca 2001 roku w sprawie ewidencji gruntów i budynków (Dz.U. z 2016 r. poz. 1034 - tekst jednolity). 

Zgodnie z definicją powierzchni użytkowej lokalu zawartą Ustawie [5], obejmuje ona wszystkie pomieszczenia znajdujące się w lokalu, a w szczególności pokoje, kuchnie, spiżarnie, przedpokoje, alkowy, hole, korytarze, łazienki oraz inne pomieszczenia służące mieszkalnym i gospodarczym potrzebom lokatora. Za powierzchnię użytkową lokalu nie uważa się natomiast powierzchni balkonów, tarasów i loggii, antresoli, szaf i schowków w ścianach, pralni, suszarni, wózkowni, strychów, piwnic i komórek przeznaczonych do przechowywania opału.

Zgodnie z Ustawą [5], obmiaru powierzchni użytkowej lokalu dokonuje się w świetle wyprawionych ścian. Pomieszczenia lub ich części o wysokości w świetle równej lub większej od 2,2 m należy zaliczać do obliczeń w 100 %. Pomieszczenia lub ich części o wysokości równiej lub większej od 1,4 m lecz mniejszej od 2,2 m należy uwzględniać w 50 %. Pomieszczenia o wysokości mniejszej od 1,4 m pomija się całkowicie. Metodologia obmiaru: w świetle wyprawionych ścian.

Pozostałe zasady obliczania powierzchni wg Ustawy [5] należy przyjmować zgodnie z Polską Normą odpowiednią do określania i obliczania wskaźników powierzchniowych i kubaturowych w budownictwie. W Ustawie [5] nie została wskazana konkretna PN, według której należałoby przyjmować zasady obmiaru.

[6] Ustawa z dnia 3 kwietnia 1993 r. o normalizacji (Dz.U. Nr 55, poz. 251 z późn. zm. – uchylony 01.01.2003r)

Ustawa [6] z dnia 3 kwietnia 1993 r. o normalizacji (Dz.U. Nr 55, poz. 251 z późn. zm.) w art. 19 ust. 1 zawiera zasadę dobrowolności stosowania Polskich Norm. Ustawa [6] w ust. 2 i ust. 3 art. 19 uprawnia ministrów do nakładania obowiązku stosowania Polskich Norm w sprawach dotyczących w szczególności ochrony życia, zdrowia, mienia, bezpieczeństwa pracy i użytkowania, ochrony środowiska, wyrobów zamawianych przez organy państwowe w drodze rozporządzenia oraz w postanowieniach innej ustawy.

Uchylenie Ustawy [6] w dniu 01.01.2003r i wprowadzenie Aktu uchylającego w postaci Ustawy [7] z dnia 12 września 2002 r. o normalizacji (Dz.U. z 2002 r. Nr 169, poz. 1386 z późn. zm.) i konsekwencje z tego wynikające generalnie nie zostały zauważone. W świadomości wielu osób będących uczestnikami procesu budowlanego, administracji państwowej i samorządowej, funkcjonuje mylne przekonanie, że zapisy art. 19 ust. 2 i ust. 3 Ustawy [6] nadal są obowiązujące.

[7] Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 4 marca 1999 roku w sprawie wprowadzenia obowiązku stosowania niektórych Polskich Norm (Dz.U. z 1999 r. nr 22 poz. 209 – uchylony 17.05.2001r).

Zostało także uchylonych lub uznanych za uchylone ok. 42 Rozporządzeń dot. obowiązku stosowania niektórych Polskich Norm - w tym np. Rozporządzenie [7] Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 4 marca 1999 roku w sprawie wprowadzenia obowiązku stosowania niektórych Polskich Norm Dz.U. z 1999 r. nr 22 poz. 209 – (Status uchylony 2001-05-17) oraz Dz.U. 2002 nr 18 poz. 182 Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 15 lutego 2002 r. w sprawie wprowadzenia obowiązku stosowania Polskich Norm dotyczących ochrony przeciwpożarowej. (Status uznany za uchylony 2002-03-21).

[8] Ustawa z dnia 12 września 2002 roku o normalizacji (Dz.U. z 2002 r. Nr 169, poz. 1386 z późn. zm.) – obowiązująca

Zgodnie z Ustawą [8] z dnia 12 września 2002 roku o normalizacji (Dz.U. z 2015 r. poz. 1483 - tekst jednolity) wg:

[...]

Art. 5. 3. Stosowanie Polskich Norm jest dobrowolne.

Art. 5. 4. Polskie Normy mogą być powoływane w przepisach prawnych po ich opublikowaniu w języku polskim.

[...]

Art. 7. 1. Wyroby spełniające wymagania Polskich Norm oznaczane są na zasadzie dobrowolności znakiem zgodności z Polską Normą pod warunkiem uzyskania certyfikatu zgodności upoważniającego do takiego oznaczenia.

Art. 7. 6. Producent lub osoba wprowadzająca wyroby do obrotu może zadeklarować ich zgodność z Polskimi Normami deklaracją zgodności wydaną na własną odpowiedzialność, przy czym wymagania stawiane takiej deklaracji określają Polskie Normy. (podkreślenia własne autora opinii)

[...]

Ustawa [8] potwierdza dobrowolność stosowania Polskich Norm, z równoczesnym dopuszczeniem wydawania upoważnień ustawowych na podstawie Art. 5 ust. 4, na podstawie którego Polskie Normy mogą być powoływane w przepisach prawnych.

Ponadto Ustawa [8] z dnia 12 września 2002 roku o normalizacji zastąpiła:

- Ustawę z dnia 13 października 2000 r. o zmianie ustawy o normalizacji. Dz.U. 2000 nr 110 poz. 1166 (Status uchylony 2003-01-01)

- Ustawę z dnia 8 czerwca 1995 r. o zmianie ustawy o normalizacji. Dz.U. 1995 nr 95 poz. 471 (Status uchylony 2003-01-01)

- Ustawę z dnia 3 kwietnia 1993 r. o normalizacji. Dz.U. 1993 nr 55 poz. 251 (Status uchylony 2003-01-01)                              

[9] Stanowisko Polskiego Komitetu Normalizacyjnego w kwestii dobrowolności stosowania Norm,

[Wersja Online]

W ogłoszonym, oficjalnym stanowisku PKN [9] zawarto również informację o dobro­wolności stosowania norm. Stanowisko Polskiego Komitetu Nor­malizacyjnego jest następujące:

Stosowanie Polskich Norm (PN) jest dobrowolne.
Powołanie się na PN w przepisie prawnym nie zmienia jej dobrowol­nego statusu, chyba że ustawodaw­ca świadomie chce ten status zmie­nić, co jest możliwe przez wyraźne wskazanie tylko w postanowieniach innej ustawy.

Informacja zamieszczona 09.02.2016r na stronie MPOIA o opublikowaniu nowej normy PN-ISO 9836:2015-12 zastępującej normę PN-ISO 9836:1997;

[wersja online]

W dniu 09.02.2016r na stronie MPOIA została zamieszczona informacja o opublikowaniu nowej normy PN-ISO 9836:2015-12 zastępującej normę PN-ISO 9836:1997 – Właściwości użytkowe w budownictwie – Określanie i obliczanie wskaźników powierzchniowych i kubaturowych. W informacji tej wskazano, że pomimo wydania przez Polski Komitet Normalizacyjny nowej normy PN­-ISO 9836:2015-12, i zamieszczenia w niej zapisu mówiącego, że zastępuje PN z 1997 roku, nowa norma nie została jak dotąd umocowana prawnie w żadnym z obo­wiązujących uregulowań legislacyjnych.

(KS)

Niniejszy dokument nie stanowi oficjalnej wykładni przepisów prawa i nie może być stosowany jako podstawa prawna do rozstrzygnięć w indywidualnych sprawach. Opinie i propozycje zawarte w stanowiskach Małopolskiej Okręgowej Izby Architektów RP należy traktować jako materiał pomocniczy.

Kraków, 03 listopada 2018 r.

Treść zapytania

Pytanie 1. Czy prawidłowo przyjęto normę PN-ISO 9836:1997 jako podstawę obliczenia powierzchni użytkowej lokali mieszkalnych i usługowych w ramach postępowania o pozwolenie na budowę oraz w ramach postępowania zgłoszenia zmiany sposobu użytkowania części lokali mieszkalnych?

Pytanie 2. Czy sposób zestawienia powierzchni, zgodnie z załącznikiem graficznym, jest prawidłowy?

Pytanie 3. Czy powierzchnię wiatrołapu, śmietnika, korytarza należy doliczyć do powierzchni użytkowych lokali mieszkalnych i lokali usługowych?

Opinia

Odpowiedź na pytanie 1.

Odpowiedź na pytanie pierwsze zawarta jest w cytowanej poniżej opinii zespołu rzeczoznawców MPOIA nr 30 dotyczącej ww. zagadnień, która została zamieszczona na stronie MPOIA w dniu 22.06.2016r.

Treść zapytania

Czy nadal obowiązuje norma: PN-ISO 9836:1997 oraz rozporządzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 25 kwietnia 2012 r. w sprawie szczegółowego zakresu i formy projektu budowlanego?

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 12 września 2002 r. o normalizacji (Dz.U. z 2002 r. Nr 169, poz. 1386)

Rozdział 3
Polskie Normy i inne dokumenty normalizacyjne

Art. 5.
1. Polska Norma jest normą krajową, przyjętą w drodze konsensu i zatwierdzoną przez krajową jednostkę normalizacyjną, powszechnie dostępną, oznaczoną — na zasadzie wyłączności — symbolem PN.

2. Polska Norma może być wprowadzeniem normy europejskiej lub międzynarodowej. Wprowadzenie to może nastąpić w języku oryginału.

3. Stosowanie Polskich Norm jest dobrowolne.

4. Polskie Normy mogą być powoływane w przepisach prawnych po ich opublikowaniu w języku polskim.

5. Polskie Normy korzystają z ochrony jak utwory literackie, a autorskie prawa majątkowe do nich przysługują krajowej jednostce normalizacyjnej.

6. Przepis ust. 5 stosuje się odpowiednio do norm europejskich i międzynarodowych, z zachowaniem porozumień międzynarodowych.

7. Ochrony Polskich Norm, o której mowa w ust. 5, nie narusza ustawa z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej (Dz. U. z 2001 r. Nr 112, poz. 1198 oraz z 2002 r. Nr 153, poz. 1271).

Opinia

1. Dobrowolność stosowania Polskich Norm wynika z art. 5 ust. 3 ustawy z dnia 12 września 2002 r. o normalizacji. Zgodnie z obowiązującym prawem zasada wyrażona w art. 5 ust. 3 ustawy o normalizacji może zostać wyjątkowo uchylona poprzez określenie obowiązku stosowania konkretnych norm w przepisie rangi ustawowej. Ustawa Prawo budowlane nie wskazuje w żadnym miejscu na bezwzględny obowiązek stosowania Polskich Norm, co pozwala na przyjęcie, że odesłania do konkretnych norm zawarte w rozporządzeniach do tej ustawy nie mają charakteru obligatoryjnego.

2. Rozporządzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 25 kwietnia 2012 r. w sprawie szczegółowego zakresu i formy projektu budowlanego, Dz.U.2012.462. z późniejszymi zmianami, w załączniku zawiera wykaz Polskich Norm powołanych w Rozporządzeniu. Załącznik odsyła do normy PN-ISO 9836:1997. Norma ta w grudniu 2015 r. została zastąpiona Polską Normą PN-ISO 9836:2015-12.

Brak ustawowego obowiązku stosowania Polskich Norm nie oznacza, że nie mają one praktycznego znaczenia jako aktualny stan wiedzy technicznej w danym zakresie, a zatem celowe jest — choć pozostaje do decyzji projektanta — stosowanie Norm w wydaniu najaktualniejszym. Takie działanie jako Zespół Rzeczoznawców przy MPOIA rekomendujemy.

Odpowiedź na pytanie 2.

Sposób zestawienia powierzchni należy dostosować do wybranej przez projektanta Polskiej Normy. W przedstawionych rysunkach prawidłowo podano odrębnie powierzchnie mieszkalne i odrębnie powierzchnie wiatrołapu, śmietnika, korytarza i usług z zaznaczeniem tych pomieszczeń innymi kolorami.

Odpowiedź na pytanie 3.

Wiatrołap, śmietnik i korytarz należą pow. ruchu lub pow. usługowej. Zarówno Polska Norma PN-ISO 9836:1997 jak i Polska Norma PN-ISO 9836:2015 nie zaliczają pow. ruchu czy pow. usługowej do powierzchni użytkowej traktując je jako odrębne powierzchnie. W PN-ISO 9836:2015 zamieszczono nawet, potwierdzający to bardzo czytelny schemat podziału powierzchni:

Wobec tego powierzchnie te należy podawać osobno.

(K.S.)

Niniejszy dokument nie stanowi oficjalnej wykładni przepisów prawa i nie może być stosowany jako podstawa prawna do rozstrzygnięć w indywidualnych sprawach. Opinie i propozycje zawarte w stanowiskach Małopolskiej Okręgowej Izby Architektów RP należy traktować jako materiał pomocniczy.

Kraków, 29 listopada 2018 r.

Treść zapytania

Czy nadal obowiązuje norma: PN-ISO 9836:1997 oraz rozporządzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 25 kwietnia 2012 r. w sprawie szczegółowego zakresu i formy projektu budowlanego?

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 12 września 2002 r. o normalizacji (Dz.U. z 2002 r. Nr 169, poz. 1386)

Rozdział 3
Polskie Normy i inne dokumenty normalizacyjne

Art. 5.
1. Polska Norma jest normą krajową, przyjętą w drodze konsensu i zatwierdzoną przez krajową jednostkę normalizacyjną, powszechnie dostępną, oznaczoną — na zasadzie wyłączności — symbolem PN.

2. Polska Norma może być wprowadzeniem normy europejskiej lub międzynarodowej. Wprowadzenie to może nastąpić w języku oryginału.

3. Stosowanie Polskich Norm jest dobrowolne.

4. Polskie Normy mogą być powoływane w przepisach prawnych po ich opublikowaniu w języku polskim.

5. Polskie Normy korzystają z ochrony jak utwory literackie, a autorskie prawa majątkowe do nich przysługują krajowej jednostce normalizacyjnej.

6. Przepis ust. 5 stosuje się odpowiednio do norm europejskich i międzynarodowych, z zachowaniem porozumień międzynarodowych.

7. Ochrony Polskich Norm, o której mowa w ust. 5, nie narusza ustawa z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej (Dz. U. z 2001 r. Nr 112, poz. 1198 oraz z 2002 r. Nr 153, poz. 1271).

Opinia

1. Dobrowolność stosowania Polskich Norm wynika z art. 5 ust. 3 ustawy z dnia 12 września 2002 r. o normalizacji. Zgodnie z obowiązującym prawem zasada wyrażona w art. 5 ust. 3 ustawy o normalizacji może zostać wyjątkowo uchylona poprzez określenie obowiązku stosowania konkretnych norm w przepisie rangi ustawowej. Ustawa Prawo budowlane nie wskazuje w żadnym miejscu na bezwzględny obowiązek stosowania Polskich Norm, co pozwala na przyjęcie, że odesłania do konkretnych norm zawarte w rozporządzeniach do tej ustawy nie mają charakteru obligatoryjnego.

2. Rozporządzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 25 kwietnia 2012 r. w sprawie szczegółowego zakresu i formy projektu budowlanego, Dz.U.2012.462. z późniejszymi zmianami, w załączniku zawiera wykaz Polskich Norm powołanych w Rozporządzeniu. Załącznik odsyła do normy PN-ISO 9836:1997. Norma ta w grudniu 2015 r. została zastąpiona Polską Normą PN-ISO 9836:2015-12.

Brak ustawowego obowiązku stosowania Polskich Norm nie oznacza, że nie mają one praktycznego znaczenia jako aktualny stan wiedzy technicznej w danym zakresie, a zatem celowe jest — choć pozostaje do decyzji projektanta — stosowanie Norm w wydaniu najaktualniejszym. Takie działanie jako Zespół Rzeczoznawców przy MPOIA rekomendujemy.

 
(IP, MB, AW)

Niniejszy dokument nie stanowi oficjalnej wykładni przepisów prawa i nie może być stosowany jako podstawa prawna do rozstrzygnięć w indywidualnych sprawach. Opinie i propozycje zawarte w stanowiskach Małopolskiej Okręgowej Izby Architektów RP należy traktować jako materiał pomocniczy.

Kraków, 22 czerwca 2016
aktualizacja: 31.12.2018 r.

Treść zapytania

Czy kuchnię w budynku jednorodzinnym należy uznać za pomieszczenie na czasowy czy stały pobyt ludzi.

Podstawa prawna

Ustawa o własności lokali Dz.U. 1994 Nr 85 poz. 388 z dnia 24 czerwca 1994 r. zm. Dz. U. z 2015 r. poz. 1892.

Art. 2.
[...]
2. Samodzielnym lokalem mieszkalnym, w rozumieniu ustawy, jest wydzielona trwałymi ścianami w obrębie budynku izba lub zespół izb przeznaczonych na stały pobyt ludzi, które wraz z pomieszczeniami pomocniczymi służą zaspokajaniu ich potrzeb mieszkaniowych.
[...]

Rozporządzenie Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie z dnia 12 kwietnia 2002 r. (Dz. U. 75, poz. 690 z późn. zm.)

§ 3.
Ilekroć w rozporządzeniu jest mowa o:

[...]
10) pomieszczeniu mieszkalnym — należy przez to rozumieć pokoje w mieszkaniu, a także sypialnie i pomieszczenia do dziennego pobytu ludzi w budynku zamieszkania zbiorowego,

11) pomieszczeniu pomocniczym — należy przez to rozumieć pomieszczenie znajdujące się w obrębie mieszkania lub lokalu użytkowego służące do celów komunikacji wewnętrznej, higieniczno-sanitarnych, przygotowywania posiłków, z wyjątkiem kuchni zakładów żywienia zbiorowego, a także do przechowywania ubrań, przedmiotów oraz żywności,
[...]

§ 4.
Pomieszczenia przeznaczone na pobyt ludzi dzielą się na:

1) pomieszczenia przeznaczone na stały pobyt ludzi, w których przebywanie tych samych osób w ciągu doby trwa dłużej niż 4 godziny,

2) pomieszczenia przeznaczone na czasowy pobyt ludzi, w których przebywanie tych samych osób w ciągu doby trwa od 2 do 4 godzin włącznie.
[...]

§ 75.
1. Drzwi do pomieszczenia przeznaczonego na stały pobyt ludzi oraz do pomieszczenia kuchennego powinny mieć co najmniej szerokość 0,8 m i wysokość 2 m w świetle ościeżnicy.
[...]

II OSK 567/09 — Wyrok NSA z 2010-03-17

[...]
Zdaniem organu, kuchnia jest pomieszczeniem nie przeznaczonym na stały pobyt ludzi i nie wymaga dostępu do światła dziennego.
[...]

II SA/Gd 698/15 — Wyrok WSA w Gdańsku z 2016-05-25

[...]
Przepisy zawarte w §§ 13 i 60 rozporządzenia* dotyczą pomieszczeń przeznaczonych na stały pobyt ludzi, do jakich — zgodnie z definicją zawartą w § 3 pkt 9 i 10 rozporządzenia — należą pokoje sypialne i pokój dzienny, zaś kuchnia, łazienka i przedpokój są pomieszczeniami pomocniczymi i nie są przeznaczone na stały pobyt ludzi. Zatem pomieszczenie kuchenne nie musi spełniać wymagań zawartych w §§ 13 i 60 rozporządzenia. [...]

Opinia

Czytelne zdefiniowanie kuchni w budynku jednorodzinnym jako pomieszczenia na czasowy albo stały pobyt ludzi jest ważne z powodu konieczności zastosowania dla tego pomieszczenia odpowiednich przepisów odnoszących się do pomieszczeń na czasowy pobyt ludzi albo innych przepisów odnoszących się do pomieszczeń na stały pobyt ludzi.

Przedmiotem analizy jest wyodrębnione pomieszczenie kuchenne nie będące aneksem kuchennym w salonie.

Z przytoczonych przepisów wynika, że:

— Zgodnie z Art. 2. ust. 2. Ustawy o własności lokali Dz. U. 1994 Nr 85 poz. 388 z dnia 24 czerwca 1994 r. zm. Dz. U. z 2015 r. poz. 1892., z 2017 r. poz. 1529, w samodzielnym lokalu mieszkalnym izba lub zespół izb są pomieszczeniami przeznaczonymi na stały pobyt ludzi, a pomieszczenia pomocnicze w tym lokalu mieszkalnym nie zostały w rozumieniu ustawy zaliczone do pomieszczeń na stały pobyt ludzi;

— Zgodnie z § 3.11. Rozporządzenia Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie z dnia 12 kwietnia 2002 r. (Dz. U. 75, poz. 690 z późn. zm.) — kuchnia jest pomieszczeniem pomocniczym, a zatem zgodnie z Ustawą powyżej nie zalicza się do pomieszczeń na stały pobyt ludzi;

— Standardowe użytkowanie kuchni przez te same osoby w ciągu doby mieści się w przedziale czasowym od 2 do 4 godzin włącznie, zatem z tego powodu zgodnie z § 4. Rozporządzenia jw. kuchnię należy zaliczyć do pomieszczeń przeznaczonych na czasowy pobyt ludzi;

— W § 75.1. Rozporządzenia jw. odrębnie wymienia się pomieszczenia w lokalu mieszkalnym przeznaczone na stały pobyt ludzi, a odrębnie pomieszczenie kuchenne, które zgodnie z tym paragrafem nie jest zaliczone do pomieszczeń przeznaczonych na stały pobyt ludzi;

Przytoczone powyżej przepisy oraz cytowane wyroki NSA i WSA wskazują, że wyodrębnione pomieszczenie kuchenne, zarówno w budownictwie jednorodzinnym, jak i wielorodzinnym należy uznać za pomieszczenie przeznaczone na czasowy pobyt ludzi.

 
(KS, MB)

Niniejszy dokument nie stanowi oficjalnej wykładni przepisów prawa i nie może być stosowany jako podstawa prawna do rozstrzygnięć w indywidualnych sprawach. Opinie i propozycje zawarte w stanowiskach Małopolskiej Okręgowej Izby Architektów RP należy traktować jako materiał pomocniczy.

Kraków, 15 października 2014
aktualizacja 31.12.2018 r.

Treść zapytania

Zwracam się z uprzejmą prośbą o pomoc w interpretacji zapisu warunków technicznych dotyczącego poziomu podłogi w pomieszczeniach przeznaczonych na pobyt ludzi.

§ 73. Poziom podłogi.

1. W pomieszczeniach przeznaczonych na stały pobyt ludzi poziom podłogi powinien znajdować się powyżej lub być równy poziomowi terenu przy budynku.

Czy zgodnie z tym zapisem możliwe jest zaprojektowanie budynku przedstawionego na załączonym szkicu? Chodzi o sytuację, w której budynek zlokalizowany jest w terenie o dużym nachyleniu. Część budynku, która nie zawiera pomieszczeń przeznaczonych na stały pobyt ludzi wbija się w zbocze, pozostała część z np. pokojami mieszkalnymi pozostaje ponad otaczającym terenem.

Podstawa prawna

Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (wraz z późniejszymi aktualizacjami).

§ 3. Ilekroć w Rozporządzeniu jest mowa o:

15) poziomie terenu — należy przez to rozumieć przyjętą w projekcie rzędną terenu w danym miejscu działki budowlanej;

16) kondygnacji — należy przez to rozumieć poziomą część budynku, zawartą pomiędzy powierzchnią posadzki na stropie lub najwyżej położonej warstwy podłogowej na gruncie, a powierzchnią posadzki na stropie lub osłaniającej izolację cieplną stropu, znajdującego się nad tą częścią budynku, przy czym za kondygnację uważa się także poddasze z pomieszczeniami przeznaczonymi na pobyt ludzi oraz poziomą część budynku stanowiącą przestrzeń na urządzenia techniczne, mającą średnią wysokość w świetle większą niż 2 m; za kondygnację nie uznaje się nadbudówek ponad dachem, takich jak: maszynownia dźwigu, centrala wentylacyjna, centrala klimatyzacyjna, obudowa wyjścia z klatki schodowej, kotłownia lub inne pomieszczenia techniczne;

17) kondygnacji podziemnej — należy przez to rozumieć kondygnację zagłębioną poniżej poziomu przylegającego do niej terenu co najmniej w połowie jej wysokości w świetle, a także każdą usytuowaną pod nią kondygnację;

18) kondygnacji nadziemnej — należy przez to rozumieć każdą kondygnację niebędącą kondygnacją podziemną;

20) suterenie — należy przez to rozumieć kondygnację budynku lub jej część zawierającą pomieszczenia, w której poziom podłogi w części lub całości znajduje się poniżej poziomu projektowanego lub urządzonego terenu, lecz co najmniej od strony jednej ściany z oknami poziom podłogi znajduje się nie więcej niż 0,9 m poniżej poziomu ternu przylegającego do tej strony budynku;

21) piwnicy — należy przez to rozumieć kondygnację podziemną lub najniższą nadziemną, bądź ich część, w których poziom podłogi co najmniej z jednej strony budynku znajduje się poniżej poziomu terenu.

§ 4. Pomieszczenia przeznaczone na pobyt ludzi dzielą się na:

1) pomieszczenia przeznaczone na stały pobyt ludzi, w których przebywanie tych samych osób w ciągu doby trwa dłużej niż 4 godziny;

2) pomieszczenia przeznaczone na czasowy pobyt ludzi, w których przebywanie tych samych osób w ciągu doby trwa od 2 do 4 godzin włącznie.

§ 5. Nie uważa się za przeznaczone na pobyt ludzi pomieszczeń, w których:

1) łączny czas przebywania tych samych osób jest krótszy niż 2 godziny w ciągu doby, a wykonywane czynności mają charakter dorywczy bądź też praca polega na krótkotrwałym przebywaniu związanym z dozorem oraz konserwacją maszyn i urządzeń lub utrzymaniem czystości i porządku;

2) mają miejsce procesy technologiczne niepozwalające na zapewnienie warunków przebywania osób stanowiących ich obsługę, bez zastosowania indywidualnych urządzeń ochrony osobistej i zachowania specjalnego reżimu organizacji pracy;

3) jest prowadzona hodowla roślin lub zwierząt, niezależnie od czasu przebywania w nich osób zajmujących się obsługą.

2. przepis ust. 1 nie narusza przepisów dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy.

§ 73.

1. W pomieszczeniach przeznaczonych na stały pobyt ludzi poziom podłogi powinien znajdować się powyżej lub być równy poziomowi terenu przy budynku.

2. Dopuszcza się usytuowanie pomieszczeń produkcyjnych, handlowych, usługowych, gastronomicznych lub obsługi pasażerów, określonych w ust. 1, poniżej poziomu terenu przy budynku pod warunkiem uzyskania zgody państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego wydanej w przypadku pomieszczeń stałej pracy w rozumieniu ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy w porozumieniu z właściwym okręgowym inspektorem pracy.

Opinia

§ 73. warunków technicznych definiuje, że w pomieszczeniach przeznaczonych na stały pobyt ludzi, a nie na całych kondygnacjach, poziom podłogi powinien znajdować się powyżej lub być równy poziomowi terenu przy budynku. Tak więc, wymóg ten dotyczy wyłącznie pomieszczeń, w których zgodnie z paragrafem 4 warunków technicznych przebywanie tych samych osób w ciągu doby trwa dłużej niż 4 godziny.

Niezależnie od zaszeregowania do dowolnej z definicji kondygnacji podanej w warunkach technicznych, jeżeli tylko pomieszczenie przeznaczone na stały pobyt ludzi ze wszystkich stron będzie się znajdowało powyżej lub w poziomie projektowanego terenu (zgodnie z zapisem § 3 pkt 15 warunków technicznych), będzie spełniało wymagania zawarte w paragrafie 73 warunków technicznych.

W przypadku, gdyby fragment podłogi pomieszczenia na stały pobyt ludzi znajdował się poniżej projektowanego poziomu terenu, zgodnie z obowiązującymi aktualnie zapisami w warunkach technicznych, nie spełniałby ich wymagań, pomimo że rozwiązanie takie w terenach górskich byłoby logicznie uzasadnione i praktyczne.

(WD)

Niniejszy dokument nie stanowi oficjalnej wykładni przepisów prawa i nie może być stosowany jako podstawa prawna do rozstrzygnięć w indywidualnych sprawach. Opinie i propozycje zawarte w stanowiskach Małopolskiej Okręgowej Izby Architektów RP należy traktować jako materiał pomocniczy.

Kraków, 25 lutego 2019 r.

Treść zapytania

Uprzejmie proszę o wyjaśnienie definicji antresoli zawartej w Rozporządzeniu o warunkach technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie. Zależy mi szczególnie na odpowiedzi na odpowiedzi na następujące pytania:
- Czy antresola może znajdować się nad zamkniętymi pomieszczeniami,
- Czy występują przypadki, gdy na antresoli dopuszcza się wydzielenie pomieszczeń,
- Czym różni się antresola pomieszczenia od antresoli kondygnacji?

Podstawa prawna

Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz.U. 2019 poz. 1065)

§ 3. Ilekroć w rozporządzeniu jest mowa o:

[...]

16) kondygnacji — należy przez to rozumieć poziomą część budynku, zawartą pomiędzy powierzchnią posadzki na stropie lub najwyżej położonej warstwy podłogowej na gruncie a powierzchnią posadzki na stropie lub warstwy osłaniającej izolację cieplną stropu, znajdującego się nad tą częścią budynku, przy czym za kondygnację uważa się także poddasze z pomieszczeniami przeznaczonymi na pobyt ludzi oraz poziomą część budynku stanowiącą przestrzeń na urządzenia techniczne, mającą średnią wysokość w świetle większą niż 2 m; za kondygnację nie uznaje się nadbudówek ponad dachem, takich jak maszynownia dźwigu, centrala wentylacyjna, centrala klimatyzacyjna, obudowa wyjścia z klatki schodowej, kotłownia lub inne pomieszczenia techniczne;

[...]

19) antresoli — należy przez to rozumieć górną część kondygnacji lub pomieszczenia znajdującą się nad przedzielającym je stropem pośrednim o powierzchni mniejszej od powierzchni tej kondygnacji lub pomieszczenia, niezamkniętą przegrodami budowlanymi od strony wnętrza, z którego jest wydzielona;

[...]

§ 5. 1. Nie uważa się za przeznaczone na pobyt ludzi pomieszczeń, w których:

1) łączny czas przebywania tych samych osób jest krótszy niż 2 godziny w ciągu doby, a wykonywane czynności mają charakter dorywczy bądź też praca polega na krótkotrwałym przebywaniu związanym z dozorem oraz konserwacją maszyn i urządzeń lub utrzymaniem czystości i porządku;

2) mają miejsce procesy technologiczne niepozwalające na zapewnienie warunków przebywania osób stanowiących ich obsługę, bez zastosowania indywidualnych urządzeń ochrony osobistej i zachowania specjalnego reżimu organizacji pracy;

3) jest prowadzona hodowla roślin lub zwierząt, niezależnie od czasu przebywania w nich osób zajmujących się obsługą.

2. Przepis ust. 1 nie narusza przepisów dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy.

[...] 

§ 72. 1. Wysokość pomieszczeń przeznaczonych na pobyt ludzi powinna odpowiadać wymaganiom określonym w poniższej tabeli, jeżeli przepisy odrębne, w tym dotyczące pomieszczeń pracy i pomieszczeń służby zdrowia, nie określają innych wymagań:

Opinia Zespołu Rzeczoznawców

Ze względu na złożoność tematu, opinia została podzielona na 4 części:

1. interpretacja definicji antresoli z Rozporządzenia,
2. opis przypadków niespełniających definicji antresoli, a niebędących kondygnacjami,
3. podsumowanie przeprowadzonego wyjaśnienia,
4. załączniki graficzne obrazujące nietypowe przypadki antresoli.

I.

Z § 3. 19) WT wynika, że ustawodawca przewidział dwa rodzaje antresol: antresola będąca górną częścią kondygnacji oraz antresola będąca górną częścią pomieszczenia, dla uproszczenia zwane w dalszej części tej opinii antresolą kondygnacji oraz antresolą pomieszczenia. Treść definicji da się podzielić na trzy osobne warunki, które muszą zostać spełnione aby przestrzeń mogła zostać uznana za antresolę.

antresola kondygnacji:

1) znajduje się nad przedzielającym ją i tą kondygnację stropem pośrednim,

Warunek 1) wskazuje na konieczność występowania stropu pośredniego pomiędzy dolnym poziomem pomieszczenia, a poziomem antresoli. Zauważyć należy, że w definicji nie został użyty zwrot „w całości nad ” lub „wewnątrz obrysu”, mimo iż zwroty takie stosowane są w tym samym akcie prawnym.

2) strop pośredni musi mieć powierzchnię mniejszą od powierzchni tej kondygnacji,

Warunek 2) dotyczy ograniczenia powierzchni antresoli w stosunku do powierzchni kondygnacji, której jest częścią. Pomiędzy wyrażeniami „stropem pośrednim”, a „o powierzchni” ustawodawca nie użył przecinka, co oznacza, że pojęcie powierzchni dotyczy właśnie tego stropu, a nie samej antresoli. Należy przez to rozumieć, że powierzchnię tą liczymy jako powierzchnię rzeczywistą stropu, a nie np. powierzchnię użytkową antresoli. Stosując analogię, za powierzchnię kondygnacji, z którą porównujemy powierzchnię stropu pośredniego, należy przyjąć powierzchnię stropu tej kondygnacji, a więc bez uwzględnienia ścian wewnętrznych.

3) nie jest zamknięta przegrodami budowlanymi od strony wnętrza, z którego jest wydzielona.

Warunek 3) dotyczy zachowania otwartego charakteru antresoli. Kluczową jest interpretacja pojęcia „wnętrza, z którego jest wydzielona”. Za takie wnętrze należy uznać przestrzeń, z którego antresola jest udostępniona (a więc to, z którego prowadzą na nią schody, pochylnia, winda lub inny rodzaj komunikacji pionowej). Biorąc pod uwagę, że we wcześniejszej części definicji ustawodawca dwukrotnie użył zwrotu „kondygnacji lub pomieszczenia”, nie ma podstaw by sądzić, że „wnętrze” to należy utożsamiać z pojęciem kondygnacji lub pomieszczenia. Interpretacja taka, prowadziłaby do przyjęcia, że zrealizowanie antresoli kondygnacji, jest możliwe tylko wtedy, gdy ta kondygnacja ma charakter jednoprzestrzenny — a więc jest tak naprawdę jednym pomieszczeniem. Taki sposób rozumowania doprowadza do absurdalnego wniosku, że możliwym jest realizowanie jedynie antresol pomieszczeń, a więc zbędnym było wprowadzanie pojęcia antresol kondygnacji.

Należy uznać, że to na antresoli nie można wydzielić żadnej zamkniętej przegrodami budowlanymi przestrzeni. Możliwym jest natomiast zrealizowanie przegród budowlanych niezamykających przestrzeni, np. tzw. przepierzeń.

antresola pomieszczenia:

1) znajduje się nad przedzielającym ją i to pomieszczenie stropem pośrednim,

Warunek wskazuje na konieczność występowania stropu pośredniego pomiędzy dolnym poziomem kondygnacji, a poziomem antresoli. Zauważyć należy, że w definicji nie został użyty zwrot „w całości nad ” lub „wewnątrz obrysu”, mimo to że zwroty takie stosowane są w tym samym akcie prawnym.           

2) strop pośredni musi mieć powierzchnię mniejszą od powierzchni tego pomieszczenia,

Za powierzchnię pomieszczenia, z którą porównujemy powierzchnię stropu pośredniego, należy przyjąć powierzchnię stropu wewnątrz obrysu tego pomieszczenia, a więc bez uwzględnienia ew. ścian działowych wewnątrz pomieszczenia. Jeżeli antresola ma powierzchnię większą niż powierzchnia pomieszczenia to należy uznać ją za antresolę kondygnacji.

3) nie jest zamknięta przegrodami budowlanymi od strony wnętrza, z którego jest wydzielona.

W tym wypadku wnętrze to należy rozumieć jako pomieszczenie, którego antresola jest górną częścią. Na antresoli nie można wydzielić żadnej zamkniętej przegrodami budowlanymi przestrzeni. Możliwym jest natomiast zrealizowanie przegród budowlanych niezamykających przestrzeni, np. tzw. przepierzeń.

II.

Analizując zagadnienie antresoli, trzeba odnieść się do sytuacji, w których zachodzi ryzyko nieplanowego utworzenia kolejnej kondygnacji na etapie projektowania lub na etapie budowy (a więc zmiany istotnej w rozumieniu Art. 36a. 5. Prawa Budowlanego). Jeżeli przestrzeń nie spełnia definicji antresoli kondygnacji lub pomieszczenia, to nie staje się ona automatycznie kolejną kondygnacją, o ile spełnia następujące warunki:

• przestrzeń ta jest poddaszem,
• przestrzeń ta nie jest przeznaczona na pobyt ludzi,
• nie jest to przestrzeń na urządzenia techniczne, mająca wysokość w świetle większą niż 2m.

Przestrzeń taka jest wówczas „poddaszem nieużytkowym”.

Należy tu jednak zwrócić uwagę , że przy niespełnieniu któregokolwiek z powyższych warunków, w obiekcie wyodrębniona zostanie kolejna kondygnacja!

Każdy przypadek wymaga indywidualnej analizy, ale jeśli parametry poddasza nie pozwalają na zlokalizowanie na nim pomieszczeń na pobyt ludzi lub przy umieszczeniu tam urządzeń technicznych średnia wysokość nie przekracza 2 m, to w żadnym wypadku przestrzeń ta nie może być uznana za kolejną kondygnację.

Przy tej okazji należy dodać, że maksymalna wysokość antresoli nie jest określona i może być ona większa niż wysokość w świetle pomieszczenia znajdującego się pod stropem pośrednim.

III.         

Występujące w publicznym obiegu informacje i interpretacje zagadnień architektoniczno-budowlanych (m. in. dotyczące definicji antresoli) często nie są tworzone przez architektów. Następstwem takiego stanu rzeczy są sytuacje, gdy pracownicy organów nadzoru budowlanego lub urzędów architektoniczno-budowlanych (również niekoniecznie będący architektami z uprawnieniami budowlanymi), powołując się na błędne interpretacje, generują trudności przy pozyskiwaniu pozwoleń na budowę lub pozwoleń na użytkowanie obiektu. Analizowanie Warunków Technicznych wymaga rozumienia ich konsekwencji przestrzennych, użytkowych, budowlanych i ekonomicznych oraz genezy historycznej i technicznej, do czego konieczne są predyspozycje oraz przygotowanie zawodowe. Dlatego trzeba podkreślić, że wyłącznie architekci mają kompetencje niezbędne do prawidłowego definiowania i interpretowania zagadnień architektoniczno-budowlanych.

Jednocześnie należy dodać, że nie wszystkie aspekty definicji antresoli są jasne i nie znajdują klarownego zastosowania w każdej sytuacji (o czym świadczą przykłady rysunkowe załączone na końcu tej opinii). Interpretacja czy projektowana przestrzeń jest antresolą pozostaje zawsze w gestii architekta. Warunkiem koniecznym, co do którego nie może być wątpliwości, jest natomiast brak zamkniętych pomieszczeń na antresoli.

Odpowiadając na zadane pytania, na podstawie przeprowadzonej analizy należy stwierdzić, co następuje:

• Ad 1. Tak, antresola może znajdować się nad zamkniętymi pomieszczeniami — mamy wówczas do czynienia z antresolą kondygnacji.
• Ad 2. Nie, na antresoli nie można wydzielić żadnego zamkniętego przegrodami budowlanymi pomieszczenia.
• Ad 3. Antresola pomieszczenia znajduje się nad jednym pomieszczeniem, natomiast antresola kondygnacji znajduje się nad więcej niż jednym pomieszczeniem.

IV.

Liczba rozwiązań przestrzennych antresol nie jest skończona i jest ograniczona jedynie wyobraźnią architekta — poniżej zaprezentowane schematy przedstawiają przypadki, których zakwalifikowanie jako antresole jest w świetle definicji z Rozporządzenia sprawą nieoczywistą:

• Szkic poniżej przedstawiają ten sam budynek znajdujący się w terenie o znacznym spadku i w terenie płaskim:

(KS)

Niniejszy dokument nie stanowi oficjalnej wykładni przepisów prawa i nie może być stosowany jako podstawa prawna do rozstrzygnięć w indywidualnych sprawach. Opinie i propozycje zawarte w stanowiskach Małopolskiej Okręgowej Izby Architektów RP należy traktować jako materiał pomocniczy.

Kraków, 13 grudnia 2019

Treść zapytania

Czy w świetle zapisów § 72 WT w pomieszczaniu sypialni w budynku zamieszkania zbiorowego przestrzeń pomieszczenia poniżej 1,9 m jego wysokości może być nie odseparowana od przestrzeni powyżej 1,9 m wysokości pomieszczenia. Czy poniżej wartości 1,9 m dopuszczalne jest swobodny dostęp człowieka, jako gościa lub pracownika np. sprzątającego. Czy też powinna być wygrodzona przykładowo ścianką lub przynajmniej elementami wyposażenia wnętrza jak szafka lub komoda. Czy w świetle § 72 WT możliwe jest zaprojektowanie okna dachowego z dostępem do niego poniżej wysokości 1,9 m takiego pomieszczenia.

Podstawa prawna

Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie

(Dz.U. 2019 poz. 1065)

§ 72.
Wysokość pomieszczeń przeznaczonych na pobyt ludzi powinna odpowiadać wymaganiom określonym w poniższej tabeli, jeżeli przepisy odrębne, w tym dotyczące pomieszczeń pracy i pomieszczeń służby zdrowia, nie określają innych wymagań:

Opinia

Treść pytania odnosi się do odnośnika określonego gwiazdką przy niektórych wymienionych w tabeli (nie tylko budynkach zamieszkania zbiorowego) minimalnych wysokościach pomieszczeń.

Odnośnik ten stanowi określenie (instrukcję), w jaki sposób obliczać średnią wysokość pomieszczeń w wypadku lokalizacji ich pod stropem pochyłym, i służyć ma tylko do tego celu!

Wysokość pomieszczenia ze stropem pochyłym, w wypadku gdy najniższa wysokość jest mniejsza od 1,9 m, to średnia arytmetyczna wysokości w najwyższym punkcie pomieszczenia i wartości 1,9 m, podczas gdy dowolna wysokość poniżej 1,9 m nie jest brana pod uwagę przy obliczaniu średniej wysokości pomieszczenia.

Odnośnik ten, a za tym przepis, nie reguluje w żaden sposób rozwiązań przestrzennych pomieszczenia, lokalizacji okien, nie ogranicza sposobów jego użytkowania, i nie wymaga jakiegokolwiek wydzielania przestrzeni poniżej 1,9m. Nie reguluje też sposobu użytkowania przestrzeni poniżej 1,9 m.

Nadmienić trzeba, że przy lokalizacji okien należy (bez względu na wysokość pomieszczenia) stosować zapisy zawarte w § 299 i § 301 rozporządzenia.

(ŁS)

Niniejszy dokument nie stanowi oficjalnej wykładni przepisów prawa i nie może być stosowany jako podstawa prawna do rozstrzygnięć w indywidualnych sprawach. Opinie i propozycje zawarte w stanowiskach Małopolskiej Okręgowej Izby Architektów RP należy traktować jako materiał pomocniczy.

Kraków, 18 grudnia 2019 r.

Treść zapytania

Uprzejmie proszę o informację czy przedstawiony sposób obliczenia średniej wysokości pomieszczenia na poddaszu (przy częściowym skosie dachu) jest poprawny. Wątpliwości co do sposobu obliczenia ma Wojewódzki Inspektorat Sanitarny z uwagi na złożony wniosek w sprawie odstępstwa od wysokości.

Pomiar w przypadku poddasza liczony był jako stosunek stropu pochyłego oraz stropu poziomego do całości pomieszczenia. W analizowanym przypadku strop pochyły (skos dachu) występuje jedynie na niewielkim fragmencie (78 cm) natomiast pozostała część pomieszczenia to wymiar 2,89 metrów długości. Niezasadnym było by obliczenie tych dwóch wymiarów jako średniej arytmetycznej najniższej oraz najwyższej wysokości stropu (np. 1,9+2,65=4,55, 4,55/2= 2,27 co w analizowanym przypadku pokazuje że mimo iż na 81% szerokości sali wysokość nadawała by się do uzyskaniu odstępstwa to obliczając ją jedynie w sposób średniej arytmetycznej najwyższej i najniższej wartości wysokość jest zbyt małą).

W przedłożonym przypadku wysokość średnią pomieszczenia obliczono w sposób:
Średnia wysokość stropu pochyłego (najniższa i najwyższa wysokość stropu pochyłego) pomnożona przez długość stropu pochyłego + średnia wysokość pomieszczenia o stropie poziomym pomnożona przez długość stropu poziomego a uzyskany wynik podzielony przez całą długość pomieszczenia- jako stosunek jednego do drugiego.

Powyższe obrazuje na rysunku zgodnie ze wzorem: (h1×s1+h2×s2) / dc

W innym przypadku tak jak rozumie to inspektor w Wojewódzkim Inspektoracie Sanitarnym, gdyby w obliczeniach nie brano by pod uwagę długości stropów pochyłych i poziomych mogło by się okazać że pomieszczenie o szerokości np. 50 m o wysokości 2,6 m z fragmentem stropu (np. 0,5 m) o średniej wysokości 2,25 m nie spełniało by wymagań wysokości 2,5 m mimo tak znikomego stosunku wysokości.

Podstawa prawna

Minimalną wysokość pomieszczeń przeznaczonych na pobyt ludzi regulują:

1. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz.U. z 2019 r. poz. 1065 — tekst jednolity).

2. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy — w odniesieniu do pomieszczeń pracy

3. W szczególnych przypadkach przepisy odrębne

1. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowania

§ 72. [Wysokość pomieszczeń przeznaczonych na pobyt ludzi]

1. Wysokość pomieszczeń przeznaczonych na pobyt ludzi powinna odpowiadać wymaganiom określonym w poniższej tabeli, jeżeli przepisy odrębne, w tym dotyczące pomieszczeń pracy i pomieszczeń służby zdrowia, nie określają innych wymagań:

2. Pomieszczenia, których wysokość powinna, zgodnie z ust. 1, wynosić co najmniej 3 m i 3,3 m, mogą być obniżone do wysokości nie mniejszej niż 2,5 m w przypadku zastosowania wentylacji mechanicznej nawiewno-wywiewnej lub klimatyzacji, pod warunkiem uzyskania zgody państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego.

2. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy

§ 20. Wysokość pomieszczenia stałej pracy

1. Wysokość pomieszczenia stałej pracy nie może być mniejsza niż:

1) 3 m w świetle — jeżeli w pomieszczeniu nie występują czynniki szkodliwe dla zdrowia;

2) 3,3 m w świetle — jeżeli w pomieszczeniu prowadzone są prace powodujące występowanie czynników szkodliwych dla zdrowia.

2. Wysokość pomieszczeń, o których mowa w ust. 1, może być obniżona w przypadku zastosowania klimatyzacji — pod warunkiem uzyskania zgody państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego.

3. Wysokość określona w ust. 1 pkt 1 może być zmniejszona do:

1) 2,5 m w świetle:

a) jeżeli w pomieszczeniu zatrudnionych jest nie więcej niż 4 pracowników, a na każdego z nich przypada co najmniej po 15 m³ wolnej objętości pomieszczenia lub

b) w pomieszczeniu usługowym lub produkcyjnym drobnej wytwórczości mieszczącym się w budynku mieszkalnym, jeżeli przy wykonywanych pracach nie występują pyły lub substancje szkodliwe dla zdrowia, hałas nie przekracza dopuszczalnych wartości poziomu dźwięku w budynkach mieszkalnych, określonych w Polskich Normach, a na jednego pracownika przypada co najmniej 15 m3 wolnej objętości pomieszczenia;

2) 2,2 m w świetle — w dyżurce, portierni, kantorze, kiosku ulicznym, dworcowym i innym oraz w pomieszczeniu usytuowanym na antresoli otwartej do większego pomieszczenia.

4. Wysokość pomieszczenia czasowej pracy nie może być mniejsza niż:

1) 2,2 m w świetle — jeżeli w pomieszczeniu nie występują czynniki szkodliwe dla zdrowia;

2) 2,5 m w świetle — jeżeli w pomieszczeniu prowadzone są prace powodujące występowanie czynników szkodliwych dla zdrowia.

5. W pomieszczeniu o stropie pochyłym wymagania określone w ust. 1, 3 i 4 stosuje się do średniej wysokości pomieszczenia, przy czym w najniższym miejscu wysokość pomieszczenia nie może być mniejsza w świetle niż 1,9 m (licząc od poziomu podłogi do najniżej położonej części konstrukcyjnej sufitu).

Opinia

Wysokość pomieszczeń na podstawie Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie

A. Sposób liczenia wysokości

Minimalną wysokość pomieszczeń określa § 72 rozporządzenia. Zgodnie z adnotacją oznaczoną *:

Przy stropach pochyłych jest to wysokość średnia liczona między największą a najmniejszą wysokością pomieszczenia, lecz nie mniejszą niż 1,9 m. Przestrzeni o wysokości poniżej 1,9 m nie zalicza się do odpowiadającej przeznaczeniu danego pomieszczenia.

Na podstawie powyższego zapisu należy przyjąć, że w obrębie jednego pomieszczenia mogą występować trzy przestrzenie:

a. Przestrzeń pod stropem płaskim. Jej wysokość jest równa prześwitowi pomiędzy posadzką pomieszczenia a wykończonym spodem stropu.

b. Przestrzeń pod stropem pochyłym. Jej wysokość to średnia liczona między największą a najmniejszą wysokością pomieszczenia, lecz nie mniejszą niż 1,9 m.

c. Przestrzeń pod stropem pochyłym o wysokości poniżej 1,9m, która nie zalicza się do odpowiadającej przeznaczeniu danego pomieszczenia.

W tej sytuacji dopuszczalne są dwa sposoby sprawdzania wysokości pomieszczenia: oddzielnie dla przestrzeni pod stropem płaskim i pod stropem pochyłym; łącznie dla obu fragmentów stropu.

Przy czym w drugim przypadku jako wysokość średnią należy przyjąć średnia ważoną, czyli średnia, w której poszczególnym elementom przypisywane są różne wagi (znaczenia) w ten sposób, że elementy o większej wadze mają większy wpływ na średnią. W omawianym przypadku znaczenie poszczególnych wysokości zależne jest od powierzchni na jakiej występują. W szczególnym przepadku, gdy pomieszczenie ma taki sam przekrój na całej długości, może to być też sposób liczenia zaprezentowany przez autora nadesłanego pytania.

Opisany w pytaniu sposób liczenia wysokości, zaproponowany przez inspektora w Wojewódzkim Inspektoracie Sanitarnym, jako średniej arytmetycznej wysokości najniższej i najwyższej, niezależnie od powierzchni na jakiej występują, jest nieprawidłowy. Jego zastosowanie skutkowało by rozwiązaniami patologicznymi, takimi jak punktowe podwyższenie wysokości pomieszczenia w celu zrównoważenia za niskiej wysokości występującej na zasadniczej większości powierzchni.

B. Możliwość występowania przestrzeni nienormatywnych

Zgodnie z adnotacją oznaczoną *, dopuszcza się występowanie w pomieszczeniu przestrzeni nienormatywnych o wysokości poniżej 1,9m. Tym bardziej należy uznać, że dopuszczalne jest również występowanie przestrzeni nienormatywnych o wysokości powyżej 1,9m.

Pomieszczenie przedstawione w pytaniu jest zasadniczo pomieszczeniem ze stropem płaskim i posiada wysokość 265 cm. Przestrzeni tej towarzyszy przestrzeń ze stropem pochyłym. W przypadku, gdy pełni ona zasadniczą funkcję pomieszczenia jej średnia wysokość powyżej 1,9 m powinna spełniać wymagania określone w tabeli.

W sytuacji jednak, gdy jest to przestrzeń niejako ponadnormatywna, zaś normalne użytkowanie pomieszczenia jest możliwe bez jej wykorzystania, można uznać. że jej wysokość może być mniejsza niż wymagana w § 72. W przypadku przeciwnym w celu spełnienia wymogów normatywnych konieczne byłoby zabudowanie fragmentu wolnej przestrzeni pod stropem pochyłym. Prowadziło by to do obniżenia standardu pomieszczenia i komfortu jego użytkowania.

2. Wysokość pomieszczeń na podstawie Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

A. Sposób liczenia wysokości

Zgodnie § 20, ustęp 5. rozporządzenia:

W pomieszczeniu o stropie pochyłym wymagania określone w ust. 1, 3 i 4 stosuje się do średniej wysokości pomieszczenia, przy czym w najniższym miejscu wysokość pomieszczenia nie może być mniejsza w świetle niż 1,9 m (licząc od poziomu podłogi do najniżej położonej części konstrukcyjnej sufitu).

Rozporządzenie podaje zatem sposób liczenia wysokości w pomieszczeniu o stropie pochyłym. Nie precyzuje jednak jak liczyć wysokość pomieszczeń, w których występuje nie tylko strop pochyły ale też i strop płaski. Dla takich pomieszczeń przez analogię można przyjąć sposób liczenia opisany w pkt. 1.

B. Możliwość występowania przestrzeni nienormatywnych

Wymagania rozporządzenia odnoszą się do pomieszczeń pracy, czyli pomieszczeń przeznaczonych na pobyt pracowników, w których wykonywana jest praca.

Zgodnie z § 72 Powierzchnia i wysokość pomieszczeń pracy, ust. 2.:

Na każdego z pracowników jednocześnie zatrudnionych w pomieszczeniach stałej pracy powinno przypadać co najmniej 13 m3 wolnej objętości pomieszczenia oraz co najmniej 2 m2 wolnej powierzchni podłogi (niezajętej przez urządzenia techniczne, sprzęt itp.).

Na tej przestrzeni pomieszczenie powinno posiadać wysokość określoną w rozporządzeniu.

Podobnie jednak jak opisano to w pkt. 1 niniejszej opinii dopuszczalne jest występowanie przestrzeni ponadnormatywnych, których wysokość nie spełnia wymogów rozporządzenia, nie może być ona mniejsza niż 1,9m.

Uwagi dodatkowe

Przy ustalaniu minimalnej wysokości pomieszczenia należy uwzględnić przepisy odrębne, w tym także dotyczące pomieszczeń służby zdrowia. Zagadnienia dotyczące wysokości pomieszczeń przy stropie pochyłym poruszają także opinie ZR 57 oraz ZR 140 Zespołu Rzeczoznawców przy Małopolskiej Okręgowej Izbie Architektów.

(Kst)

Niniejszy dokument nie stanowi oficjalnej wykładni przepisów prawa i nie może być stosowany jako podstawa prawna do rozstrzygnięć w indywidualnych sprawach. Opinie i propozycje zawarte w stanowiskach Małopolskiej Okręgowej Izby Architektów RP należy traktować jako materiał pomocniczy.

Kraków, 28 lutego 2020 r.