Praca dyplomowa Karoliny Chodury pt. „Topografia niepamięci” to projekt poruszający problem rewitalizacji miejsc z traumatyczną historią, wykonany na Wydziale Architektury Politechniki Śląskiej pod kierunkiem dr. Jana Kubeca.
Muzeum i Park Pamięci na terenie byłego kamieniołomu Liban w Krakowie jest propozycją upamiętnienia miejsca o trudnej historii. Karolina Chodura zainspirowana esejem Martina Pollacka pt. „Skażone krajobrazy” zwróciła uwagę na przestrzenie nazwane „topografami niepamięci”. Są to miejsca masowych mogił, wchłonięte przez krajobraz, gdzie naturalna topografia terenu służyła do ukrywania zbrodni. Jednym z nich jest kamieniołom Liban w Krakowie, na którego terenie podczas II wojny światowej naziści utworzyli obóz pracy (później koncentracyjny) Płaszów.
Zaprojektowane elementy są nieinwazyjnymi, minimalistycznymi formami
© Karolina Chodura
cisza pustki
Pustka w przestrzeni, analogiczna do ciszy w muzyce, zachęca do kontemplacji. Podczas projektowania kompleksu podstawowym założeniem autorki było stworzenie form kommemoratywnych, tak aby nie zatracić surowego klimatu miejsca i jego pustki. Powstałe elementy są nieinwazyjnymi, minimalistycznymi formami terenowymi. Jedyny wyjątek stanowi monumentalna bryła muzeum zlokalizowana nad wąwozem, przy wejściu do kamieniołomu.
park pamięci
Park na terenie kamieniołomu składa się z obiektów upamiętniających miejsca masowych mogił. Autorka zaprojektowała je bez użycia jednoznacznie kojarzących się symboli. Często są to bruzdy w ziemi, rozcięcia, zagłębienia, wzniesienia i pagórki. Czasem interwencje polegały tylko na przesunięciu masy ziemi z jednego miejsca w inne. Kładki rozsiane po dnie kamieniołomu urywają się nagle, prowadząc zwiedzającego donikąd. Wytworzone formy nie stanowią obcych elementów — zbudowane są z lokalnych materiałów, ziemi i skał. Podobnie jak cały teren parku, większość obecnych w nim obiektów podlega wpływowi natury, zmienia się, ukazując destrukcyjne działanie czasu.
Budynek muzeum jest potężnym monolitem
© Karolina Chodura
muzeum topografii niepamięci
Budynek muzeum, oparty na trzech masywnych filarach, jest potężnym monolitem, wpisującym się w nurt projektów site specific oraz geomimikry. Tak jak otaczający go teren, ulega zmianom. Elewacja obiektu, poddana działaniom atmosferycznym, przekształca się — eroduje, gromadzi wodę, przebarwia się, porasta trawą. Na dachu budynku autorka stworzyła Ogród Pustki.
Teren kamieniołomu Liban
fot.: Karolina Chodura
Praca zwraca uwagę na często niezauważany aspekt krajobrazu i jego trudnej historii. Dyplom koncentruje się również na przypomnieniu mieszkańcom Krakowa o kamieniołomie Liban i dosłownym włączeniu go do tkanki miejskiej poprzez stworzenie miejsca refleksji, jakim jest proponowane muzeum.
Projekt uzyskał pierwszą nagrodę w konkursie Dorocznej Nagrody SARP im. Zbyszka Zawistowskiego — Dyplom Roku 2019.
Karolina Chodura razem z Joanną Rozbrój są lauratkami Grand Prix i I nagrody w Konkursie A tegorocznego Biennale Architektury.
oprac.: Dobrawa Bies
ilustracje dzięki uprzejmości Karoliny Chodury
