Między rekonstrukcją a nawiązaniem. Tożsamość architektury Gdańska

Gdańsk ze swoim historycznym centrum, doszczętnie zniszczony po II wojnie światowej, stanowi wyrazisty przykład rekonstrukcji. Jednocześnie zabytkowe centrum to z jednej strony pole realizacji architektonicznych ikon ostatnich lat, a z drugiej silnej presji deweloperskiej. Na pytanie, co składa się na tożsamość współczesnego Gdańska, stara się odpowiedzieć kolejna odsłona wystawy „Tożsamość. 100 lat polskiej architektury”.

Wystawa to kolejna już edycja projektu Narodowego Instytutu Architektury i Urbanistyki, realizowanego w tym roku wspólnie z lokalnymi oddziałami Stowarzyszenia Architeków Polskich. Bazując na oryginalnej koncepcji z 2019 roku, kiedy to NIAiU zorganizowało wystawę równocześnie w pięciu miastach, teraz dodawane są kolejne, a wystawa w mobilnej formule odwiedza różne regiony Polski. Po Bydgoszczy, Łodzi i Szczecinie przyszedł czas na Gdańsk. Stąd wystawa wyruszy w podróż do Olsztyna i Radomia.

Widok wystawy

fot.: Kacper Kępiński / NIAiU

Co sprawia, że Gdańsk jest tak interesujący pod względem architektury? Decyduje o tym szczególna atmosfera śródmieścia, które składa się z kilku części. Najważniejsza z nich to Główne Miasto, z jego budowlami epoki gotyku i renesansu, ukształtowane od XIV do XVII wieku, w okresie rozkwitu Hanzy, zburzone w czasie drugiej wojny światowej i starannie później odbudowane z licznymi zmianami płynącymi z idei modernizmu. To także Stare Miasto z 800-letnim młynem, licznymi kościołami i własnym ratuszem, przedmieścia z zachowanymi bastionami z XVII wieku i współcześnie realizowanymi osiedlami mieszkaniowymi nad wodą.

Widok wystawy

fot.: Kacper Kępiński / NIAiU

Szczególnym przypadkiem odbudowującego się współcześnie rejonu miasta jest Wyspa Spichrzów. Położona w niebywale atrakcyjnej lokalizacji i przez lata zaniedbana, dziś przeżywa swój renesans zabudowywana nową architekturą nawiązującą (niekiedy tylko urbanistycznie) do historycznego kształtu zabudowy. Ze współczesną architekturą Gdańska kojarzą się powszechnie przede wszystkim nowe budynki kultury — ikony nowoczesnej architektury Pomorza. To między innymi siedziby Teatru Szekspirowskiego, Muzeum II Wojny Światowej i Europejskiego Centrum Solidarności.

Widok wystawy

fot.: Kacper Kępiński / NIAiU

Obecni na wernisażu ekspozycji przedstawiciele SARP, w tym Justyna Borucka — kuratorka gdańskiej wystawy, zwracali uwagę na jeszcze jeden ważny aspekt lokalnej tożsamości, a więc wpisanie Gdańska w szerszy kontekst Trójmiasta, powiązań funkcjonalnych i przestrzennych. Zachęcali do wspólnej debaty na temat architektury i jej tożsamości. Głos zabrali też dyrektor NIAiU, Bolesław Stelmach i Małgorzata Chmiel — architektka, wieloletnia radna Gdańska, a dziś posłanka PO. Wskazywała ona na konieczność reformy systemu planowania przestrzennego i rozważała możliwość powrotu do idei planów ogólnych.

Wernisaż wystawy

fot.: Kacper Kępiński / NIAiU

W jaki sposób można zatem definiować tożsamość architektoniczną Gdańska? Wynika ona z tożsamości metropolitalnej, jest kontekstowa i wielowątkowa. Wystawa prezentuje wycinek bogatej i obszernej tradycji architektonicznej regionu metropolitalnego na przykładzie ciekawych realizacji znajdujących się w Gdańsku.

Tożsamość. 100 lat polskiej architektury, Gdańsk

© NIAiU